Cải cách thể chế: Bài 1 - Doanh nghiệp điêu đứng vì Nghị định 113

Nghị quyết 19 của Chính phủ trong các năm 2015, 2016, 2017 đều nhấn mạnh đến vấn đề cải cách thể chế, cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp. Song, có thể thấy, bên cạnh những nỗ lực cải cách, vẫn còn không ít quy định đang gây khó cho doanh nghiệp.

Nghị định 113/2017/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Hóa chất mới có hiệu lực từ ngày 25/11 vừa qua nhưng đã làm cho không ít doanh nghiệp điêu đứng.

Có mặt tại Chi cục Hải quan Cát Lái để làm thủ tục thông quan cho lô hàng mực photocopy vừa về tới cảng, ông Bùi Đỗ Tâm – phụ trách phòng xuất nhập khẩu, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Dịch vụ thương mại – Sản xuất Tùng Vĩ (Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh) không khỏi ngỡ ngàng khi cán bộ hải quan cho biết lô hàng chưa thể làm thủ tục thông quan vì Nghị định 113 nào đó mà ông không hề hay biết.

“Thực ra tôi nhập mười mấy năm nay rồi mà tự dưng hôm nay tôi bị ách lại chỗ này nên tôi rất thắc mắc. Tôi là người phụ trách mảng này của Công ty, Công ty cũng không báo gì hết. Tôi có làm việc với giám đốc từ sáng, giám đốc cũng không có ý kiến gì, còn hỏi sao lạ vậy”, ông Tâm phân trần.

Tùng Vĩ là doanh nghiệp chuyên nhập khẩu và phân phối mực sử dụng cho máy photocopy của Đài Loan, Nhật Bản, Mỹ, Singapore, độc quyền nhập khẩu và phân phối sản phẩm mực in của Nhà máy Trend Tone Imaging, Inc (Đài Loan). Bình quân mỗi tháng doanh nghiệp này nhập từ 1 -2 container hàng, tùy thuộc vào nhu cầu tiêu thụ của thị trường. Lô hàng gồm hơn 5.000 túi mực bị ách lại tại cảng Cát Lái này được nhập trực tiếp từ Nhà máy Trend Tone Imaging, Inc, thông qua cảng Keelung và được chứng nhận xuất xứ bởi Phòng Thương mại Đài Loan.

Ông Tâm cho biết đây là mực in máy tính, máy photocopy văn phòng, không mùi, khác với các loại mực in khác. Nhà sản xuất đã khẳng định đạt tiêu chuẩn quốc tế, có giấy chứng nhận công bố đủ tiêu chuẩn xuất khẩu ra các nước, không độc hại cho người sử dụng, không ảnh hưởng tới môi trường và đầy đủ giấy tờ minh chứng do chính quyền Đài Loan cấp. Khi biết lô hàng bị ách lại, Công ty Tùng Vĩ đã liên hệ ngay với nhà sản xuất để được cung cấp các giấy tờ liên quan, trong đó có bảng phân tích rõ thành phần hóa chất có trong mực in. Tuy nhiên, các giấy tờ này lại không là cơ sở pháp lý để cơ quan hải quan làm thủ tục thông quan.

“Giờ tôi đưa công bố tiêu chuẩn của nhà máy cấp cho các khách hàng của mình trên toàn thế giới ra mà hải quan nói không dám công nhận. Tôi không biết làm sao”, ông Tâm bày tỏ.

Điều khiến ông thấy bế tắc nhất là thậm chí cả hải quan cũng không biết phải hướng dẫn doanh nghiệp phân tích cái gì. Ông cũng muốn đi phân tích hóa chất sử dụng trong mực in cho rõ ràng. “Tôi sẵn sàng cung cấp chứng từ cho cơ quan giám định vì người ta sẽ đưa ra trong lô hàng này có những chất gì để cơ quan giám định tìm dễ hơn”, ông Tâm nói.

Sốt ruột, lo ngại lô hàng phơi nắng sẽ bị vón cục, không sử dụng được, ông Bùi Đỗ Tâm đề nghị cơ quan Hải quan trong khi chờ làm đầy đủ thủ tục thông quan, cho phép doanh nghiệp mang hàng về kho bảo quản của Công ty và cam kết bảo quản hàng hóa, nếu mang hàng ra thị trường tiêu thụ sẽ chịu trách nhiệm trước pháp luật, hàng không đạt tiêu chuẩn sẽ tái xuất. Tuy nhiên, đề xuất này của ông không được chấp nhận. Một cán bộ hải quan lý giải rằng hàng hóa chỉ được mang về bảo quản để chờ kiểm tra chất lượng nhà nước, còn lô hàng mực in của công ty ông đang chờ kiểm tra để cấp giấy phép nên phải lưu tại cảng, không thuộc diện mang về bảo quản, nếu không được cấp phép sẽ không được tái xuất mà phải lập biên bản vi phạm.

Theo ông Tâm, lô hàng trị giá 40.000 USD có thể bị mất trắng, đó là chưa kể đến 156 triệu đồng tiền thuế Tùng Vĩ đã nộp trước khi làm thủ tục hải quan. Việc bắt doanh nghiệp phải chịu thiệt hại như vậy là rất vô lý. “Nhà nước muốn ra văn bản thì phải cho tất cả các doanh nghiệp rõ tiêu chí về tên hàng để biết, nhập đúng tên hàng, tôi sẽ xin giấy tờ ở bên nước ngoài để làm cơ sở, nếu Việt Nam cảm thấy nghi ngờ có thể giới thiệu cho tôi đi giám định lại có đúng như vậy”, ông Tâm nói.

Cùng chung cảnh ngộ với ông Bùi Đỗ Tâm là anh Nguyễn Xuân Phẩm, Giám đốc Công ty Dịch vụ Nguyễn Xuân Phẩm (Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh). Nhận được tin 3 lô hàng gồm mực in và máy móc, thiết bị ngành in của Công ty đã về tới cảng Cát Lái chiều 27/11, ngay sáng hôm sau, anh Phẩm mang hồ sơ giấy tờ làm thủ tục thông quan nhưng không ngờ 2 lô hàng mực in bị ách lại vì vướng Nghị định 113. Anh hết sức lo lắng vì thời điểm này, khách hàng của anh đang cần số lượng mực in lớn để thực hiện các hợp đồng in lịch, sổ, sách cho dịp Tết.

Anh Nguyễn Xuân Phẩm cho biết công ty chuyên cung cấp mực in và vật tư ngành in của hãng Sunshin (Trung Quốc). Theo tờ khai, lô hàng này là mực dạng lỏng hiệu Mocu, dùng cho máy in phun. Trước đây, các sản phẩm này công ty anh nhập về bình thường bởi đã theo chuẩn ISO. Nay theo Nghị định 113, lô hàng phải dừng lại để kiểm tra, cung cấp thành phần hóa học, tách các tiền chất mà muốn làm được điều này phải liên hệ với nhà cung cấp ở nước ngoài hoặc để hàng tại cảng và lấy mẫu để kiểm tra, tách thành phần hóa học.

“Nghị định chưa có thông tư hướng dẫn mà đã áp dụng ngay như vậy rất phiền cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp không thể xoay xở kịp. Chưa có hướng dẫn cụ thể phải tách tiền chất gì hoặc phải cung cấp chứng nhận thành phần hóa học như thế nào để doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện yêu cầu”, anh Phẩm nói. Theo anh, cần có lộ trình cho doanh nghiệp biết trước ít nhất một tháng để chuẩn bị giấy tờ cho lô hàng đó, bởi hợp đồng mua bán với đối tác nước ngoài thường phải ký kết trước 1-2 tháng hàng hóa mới về tới cảng.

Chưa nói đến rủi ro có thể xảy ra khi hàng hóa phải lưu tại cảng, trong chế độ bảo quản không tốt, những thiệt hại trước mắt của Công ty Nguyễn Xuân Phẩm đã hiển hiện khi không thực hiện đúng tiến độ cam kết giao hàng cho khách, mỗi hợp đồng sẽ mất 20 triệu đồng tiền đặt cọc, bồi thường, cùng với phí lưu container, lưu bãi mỗi ngày 550 ngàn đồng và đối mặt với nguy cơ bị khách hàng hủy hợp đồng.

Đây chỉ là hai trong số rất nhiều doanh nghiệp nhập khẩu mực in gặp vướng mắc khi thông quan cho các lô hàng mở tờ khai sau ngày Nghị định 113 có hiệu lực, mặt hàng mà trước đây các doanh nghiệp đều khẳng định thông quan rất nhanh chóng. “Lô hàng phải đi giám định thì doanh nghiệp lại mất thời gian chờ kết quả giám định. Kết quả giám định nếu tiền chất ở mức phải xin giấy phép, doanh nghiệp lại phải đi xin thêm một giấy phép cho mặt hàng này. Như vậy, phải mất thêm nhiều thời gian, chi phí”, anh Đoàn Văn Minh (Công ty Trách nhiệm hữu hạn kỹ thuật Thành Thất, Thành phố Hồ Chí Minh) than thở.

Không chỉ doanh nghiệp bế tắc mà ngay cán bộ hải quan cũng thấy vướng khi xử lý. Điều đáng nói là những bất cập của Nghị định này đã được cơ quan hải quan cảnh báo từ trước khi Nghị định có hiệu lực nhưng dường như những cảnh báo đó đều vô nghĩa.

Bài 2: Nghị định 113 làm khó hải quan