Chính sách trừng phạt Nga của EU: Sự khác biệt so với Mỹ (Phần 1)

05:30' - 09/03/2018
BNEWS Trong khi Mỹ đã tăng cường các lệnh trừng phạt áp đặt đối với Nga do cáo buộc Moskva sáp nhập Crimea và gây nên cuộc chiến ở miền Đông Ukraine, EU chủ yếu vẫn xoay quanh các biện pháp trừng phạt cũ.
Theo bài viết đăng trên Bloomberg, chính sách của Kremlin, chủ yếu dựa vào lợi ích kinh tế, là tạo nên sự chia rẽ giữa Mỹ và EU liên quan đến chính sách trừng phạt Moskva với mục đích nhằm đảm bảo rằng Nga vẫn có khả năng khai thác và xuất khẩu các nguồn năng lượng cũng như thu hút nguồn tài trợ trên thị trường cho cả nhà nước lẫn các công ty của Nga.
Vào tháng 11/2014, có tới 132 cá nhân và 28 thực thể của Nga bị EU đưa vào danh sách trừng phạt. Song hiện nay, con số này mới chỉ tăng lên 150 người và 38 thực thể. Còn danh sách của Mỹ cho thấy có tới 569 cá nhân và công ty của Nga bị trừng phạt căn cứ theo 4 sắc lệnh của Chính phủ Mỹ liên quan đến vấn đề Ukraine.
Theo trang mạng Hội đồng Nga về các vấn đề quốc tế, trong khuôn khổ luật PL 115-44 (CAATSA) ngày 2/8/2017, Bộ Tài chính Mỹ vừa đệ trình Quốc hội danh sách các “nhà tài phiệt” Nga.
Điều 241 của luật này quy định Bộ Tài chính phối hợp với CIA và Bộ Ngoại giao Mỹ cung cấp thông tin chi tiết về giới có ảnh hưởng của Nga, các tài phiệt, các doanh nghiệp nhà nước và các tổ chức khác có quan hệ với nhà nước và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Nga. Tiêu chí để “lọt vào” danh sách này là quan hệ gần gũi với Tổng thống Nga và các đại diện “cầm quyền” khác.
Ý đồ của giới lập pháp Mỹ là gây áp lực đau đớn và có mục tiêu đến giới tinh hoa của Nga và nguồn thu nhập của họ, cũng như các khu vực then chốt của nền kinh tế Nga đang bảo đảm sự giàu có cho chế độ. Thực tế, đây là mục đích làm bất ổn hệ thống chính trị hiện tại, phân mảnh giới tinh hoa chính trị của Nga, tạo điều kiện để thay đổi chế độ chính trị ở nước này.
Ttrong 174 trường hợp áp dụng lệnh trừng phạt của tất cả các nước hồi thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI thì có đến 80 trường hợp là nhằm chống lại hệ thống chính trị. Và Mỹ là bên có nhiều sáng kiến nhất, trong 174 vụ trên thì có tới 109 lệnh trừng phạt từ Mỹ, chưa tính gói trừng phạt liên quan đến Ukraine.
Điều đó có nghĩa là lệnh trừng phạt của Mỹ đi xa hơn của EU. EU nhắm đến việc thay đổi đường lối chính trị của Nga về vấn đề Ukraine, song không quan tâm đến hệ thống chính trị của Nga. Án phạt của Mỹ bao hàm các vấn đề rộng hơn (tham nhũng, nhân quyền, an ninh số), và gồm các biện pháp cứng rắn hơn.
Thực chất, danh sách các “tài phiệt” quả thật là sự bất ngờ khó chịu đối với giới tinh hoa Nga. Với tính cởi mở của nền kinh tế Nga và hội nhập toàn cầu của giới tinh hoa thì việc áp dụng các biện pháp trừng phạt sẽ gây khó khăn, buộc giới này phải lựa chọn: hoặc là trung thành với đất nước và bị tách rời khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, hoặc vẫn gắn kết với hệ thống tài chính toàn cầu nhưng phải rời xa chính quyền Nga. Tuy nhiên, triển vọng của chính sách này vẫn rất mù mờ vì những nguyên nhân sau.
Thứ nhất, hệ thống quyết định về án phạt hiện tại khiến giới ngoại giao Mỹ có rất ít “đất” để thỏa hiệp. Ngay cả nếu Nga có nhượng bộ và chịu hợp tác trong một số vấn đề, thì nhánh hành pháp Mỹ cũng rất bị hạn chế trong khả năng dỡ bỏ án phạt. Quốc hội có thể cản trở. Hoặc chính quyền mới có thể xem xét lại.
Thứ hai, trong điều kiện hiện nay giới tinh hoa Nga sẽ không dám cắt đứt với đất nước. Tài sản của họ sẽ bị thiệt hại trong trường hợp bị “chặn cửa” với tài chính toàn cầu. Song nguồn gốc tài sản đó vẫn tập trung ở Nga. Vì vậy, bị áp đặt các biện pháp trừng phạt thậm chí còn có lợi, như là “bằng chứng” về lòng trung thành (với lãnh đạo).
Thứ ba, ở góc độ chống tham nhũng thì biện pháp trừng phạt của Mỹ còn có thể vô tình có lợi cho Nga. Nếu Mỹ quả thật muốn hạn chế các mô hình tham nhũng của Nga ở nước ngoài, thì Nga chỉ càng có lợi vì giảm được sự "chảy máu vốn" bất hợp pháp.
Thứ tư, chính quyền Nga còn nắm công cụ khá hiệu quả để tái phân chia nguồn tài chính trong nước. Kinh nghiệm áp dụng biện phát trừng phạt chống lại các nước khác cho thấy, thiệt hại chủ yếu là tầng lớp trung lưu và các tầng lớp xã hội không được bảo vệ, những người buộc phải rút tiền túi của mình ra để chi trả cho thiệt hại. Họ thiệt hại nhất từ việc đồng nội tệ mất giá.
Trong khi đó, nhà nước thường là đủ khả năng bảo vệ quyền lợi của giới tinh hoa chính trị, giữ được lòng trung thành của họ và kiểm soát được tâm trạng phản kháng, sử dụng nhân tố trừng phạt để đoàn kết và tập hợp các tầng lớp nhân dân khác đối phó với nguy cơ đe dọa từ bên ngoài. Nga không phải là ngoại lệ.
Thứ năm, nền kinh tế Nga vẫn khá lớn và có dự trữ an toàn. Tất nhiên, nền kinh tế Nga phải chịu những khiếm khuyết lớn. Quy mô của nền kinh tế không đáp ứng được những tham vọng chính trị trong khi tăng trưởng là vấn đề khó khăn lớn nhất.
Các biện pháp trừng phạt có thể kìm hãm phát triển kinh tế, song không phải là nhân tố kìm hãm chính. Cải cách hiệu quả còn quan trọng hơn. Các lệnh trừng phạt là nhân tố tiêu cực và cần phải thoát khỏi nó. Song cũng không nên ảo tưởng rằng bãi bỏ trừng phạt sẽ giải quyết được vấn đề phát triển và tăng trưởng.
Rút cục, Mỹ khó mà gặt hái được bất kỳ kết quả nào trong nỗ lực thay đổi đường lối chính trị hay gây mất ổn định hệ thống chính trị của Nga. Ngược lại, hệ thống chính trị Nga sẽ được củng cố hơn trong vài năm tới.

Tin liên quan


Tin cùng chuyên mục