Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước để nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản hiện có

Hội thảo nhằm điểm lại tình hình tái cơ cấu; trong đó, trọng tâm là cổ phần hóa doanh nghiệp cũng như đưa ra đề xuất, ý kiến tham vấn cho công tác này trong thời gian tới.

Phát biểu tại hội thảo, ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, cho biết cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước là 1 trong 3 trọng tâm của tái cơ cấu nền kinh tế. Vì vậy, cần thiết phải nâng cao được hiệu quả sử dụng tài sản hiện có của nhà nước; trong đó, chỉ cần nâng thêm 1 điểm % của doanh nghiệp nhà nước có thể tăng thêm 3-4 tỷ USD. Từ đó đẩy tỷ lệ tăng tưởng lên 7-8%.

Theo CIEM, giai đoạn 2011 - 2015, cả nước phá sản được 8 doanh nghiệp nhà nước thua lỗ. Từ năm 2016 đến nay phá sản được 1 doanh nghiệp. Số lượng này quá ít so với toàn bộ doanh nghiệp nhà nước thua lỗ, cần phải phá sản. Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này nhưng trong đó, nguyên nhân chủ yếu do chủ nợ và người lao động đều không muốn phá sản.

Ngoài ra, do nguyên nhân thất thoát tài sản của dự án, doanh nghiệp yếu kém nhưng chưa xác định trách nhiệm của ai. Bộ máy quản lý, cơ quan chủ quản kiêm nhiệm nhiều vị trí khác nhau.

“Không ai biết dòng vốn nhà nước trong doanh nghiệp đang chảy như thế nào. Muốn biết phải tập hợp các báo cáo nhưng mất rất nhiều thời gian và cũng không có con số chính xác. Đây là nhược điểm lớn nhất của quản trị, thiếu mô hình giám sát nên không cảnh báo được rủi ro, yếu kém. Chỉ phát hiện ra khi hậu quả đã rồi”, đại diện CIEM cho biết.

Ngoài ra, trong quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, mô hình chuyển doanh nghiệp nhà nước về Tổng công ty đầu tư vốn nhà nước (SCIC) rất tốt nhưng quá trình thực thi còn nhiều vướng mắc. Dù luật đã quy định rõ ràng nhưng khảo sát của CIEM tại nhiều doanh nghiệp cho thấy, cơ quan quản lý có những văn bản dưới luật cho phép doanh nghiệp giữ lại, không chuyển về SCIC.

Hơn nữa, gánh nặng nợ quốc gia thông qua vay của doanh nghiệp nhà nước chưa có dấu hiệu cải thiện. Mà nguyên nhân là do lợi ích của việc quản lý tài sản nhà nước quá lớn nên nhiều cá nhân không muốn thay đổi, thậm chí trì hoãn tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước.

“Chúng ta cần tăng trưởng bền vững dựa trên việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, chứ không thể hút dầu, khai thác than để tăng trưởng”, ông Cung nói.

Theo CIEM, quá trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước còn chậm, hiệu quả chưa cao. Năm 2015, trong 128 doanh nghiệp IPO (chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng) chỉ bán được 36% số cổ phần chào bán. Sau IPO, nhà nước vẫn nắm giữ 81% vốn điều lệ trong các doanh nghiệp. 5 tháng đầu năm 2017 chỉ cổ phần hoá được 15 doanh nghiệp nhà nước.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, văn bản pháp lý về tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước đã đầy đủ nhưng quá trình thực thi chưa tốt. Nguồn vốn của doanh nghiệp nhà nước sau khi thu hồi cần đầu tư phát triển hợp lý, chứ nếu tiếp tục đầu tư sang doanh nghiệp nhà nước khác sẽ là “đánh bùn sang ao”.

Tại hội thảo, nhiều chuyên gia kinh tế cũng nhấn mạnh, cần đưa hoạt động cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đi vào thực chất, toàn diện trong thời gian; trong đó, cần quyết liệt xử lý các trường hợp vi phạm. Đặc biệt, là giải quyết đối với những doanh nghiệp lớn thua lỗ có nguy cơ đổ vỡ cao kết hợp phòng tránh thất thoát, tham nhũng.

Chính phủ cũng cần tăng cường chỉ đạo, hoàn thiện các cơ chế, quy định liên quan đến quyền, nghĩa vụ các bên liên quan trong quá trình tái cơ cấu, đặc biệt là tập trung vào hoạt động cổ phần hóa để khắc phục tồn tại, hạn chế; hướng tới mục tiêu hoàn thành kế hoạch về tiến độ cũng như bảo đảm chất lượng cao, hiệu quả.../.