Hình ảnh con khỉ có ý nghĩa thế nào trong văn hóa Việt?
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, trong số các con vật, loài khỉ có đặc tính gần nhất với con người, chúng thông minh hơn những con vật khác, thường hay bắt chước những động tác của con người.
Với người Việt Nam, khỉ cũng là con vật khá gần gũi, một trong những linh vật phổ biến, được khắc họa trong nhiều công trình kiến trúc xưa còn lưu lại cho đến ngày nay.
Không chỉ ở Việt Nam, trong các nền văn hóa khác trên thế giới, hình ảnh con khỉ gắn liền với sự nghịch ngợm, tinh nghịch, láu lỉnh, nhanh nhẹn. Đã có những con khỉ trở thành biểu tượng được tôn vinh như Tôn Ngộ Không, còn gọi là Mỹ hầu vương ở Trung Quốc, vua khỉ Hanuman trong sử thi Ấn Độ...
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Lâm Biền, một nhà nghiên cứu văn hóa nổi tiếng của Việt Nam: Huyền thoại về Đức Phật gắn liền với 5 con vật gồm chó, ngựa, thỏ (là một kiếp của Đức Thích Ca mâu ni), voi là con vật ủ ấm cho Phật và khỉ lấy hoa quả cho Phật ăn.
Theo Phật thoại, Khỉ là đệ tử rất thành tâm đến với Đức Phật. Trong văn hóa Việt, hình tượng khỉ xuất hiện ở nhiều nơi, trong chùa chiền, nhiều công trình kiến trúc khác.
Tiến sỹ Trần Lâm Biền cũng cho biết: Sở dĩ khỉ trở thành hình tượng được điêu khắc trong chùa vì theo Phật thoại, khỉ là một đệ tử thành tâm đối với Đức Phật, quên cả nguy hiểm đe dọa tính mạng chính mình.
Hình tượng khỉ nhưng lại mang dáng dấp con người với những động tác của con người, chỉ là hình dáng của khỉ. Khi xã hội biến chuyển, biểu tượng con khỉ cũng thay đổi ít nhiều, con khỉ xuất hiện nhiều hơn trong tạo hình của người Việt.
Ở chùa Bút Tháp có những bức chạm từ thế kỉ XVII với nhiều con vật đời thường, trong đó con khỉ xuất hiện rất sinh động, khi thì đỡ quả đào, lúc lại đang bắt ong ý chỉ "phong hầu trường thọ"; lúc lại là hình ảnh khỉ mẹ bồng khỉ con thể hiện tình mẫu tử…
Các nhà nghiên cứu cũng tìm thấy khá nhiều tượng khỉ tại di tích tháp Chương Sơn (Nam Định) một di tích có từ thời Lý. Trong số này có bộ tượng 3 con khỉ nổi tiếng: Con che mắt, con bịt miệng, con bịt tai, thể hiện triết lý "Tam Không" của Phật giáo: không nhìn điều xấu, không nói điều xấu và không nghe điều xấu.
Tại đây cũng tìm thấy pho tượng một thân và 4 đầu khỉ khác nhau. Trên tấm bia dựng năm 1608 ở đền vua Đinh Tiên Hoàng và đền Lê Đại Hành (Hoa Lư - Ninh Bình) có chạm đôi khỉ ôm nhau, được chạm nổi, điểm xuyết hình tượng khỉ cùng các linh thú khác trên các bộ cửa và hệ thống cột ở đền Xám (Hồng Quang, Nam Trực, Nam Định), nơi thờ sứ quân Trần Lãm (một trong 12 sứ quân thời tiền Lê)…
Theo quan niệm của người Việt Nam, những người tuổi Thân thường thông minh, tháo vát và nhanh nhẹn nhưng sẽ khá vất vả, nhất là với phụ nữ. Trong lịch sử Việt Nam cũng có những người nổi tiếng tuổi Thân.
Trong trường phái Trúc lâm có vị tổ thứ 2 là sư Pháp Loa - người tuổi Thân, tuổi con khỉ, người rất có tài thơ phú đã đưa văn chương của thiền phái Trúc Lâm lên hàng đầu trong nền văn học của nước ta thời bấy giờ. Ông chính là người ấn hành Đại tạng kinh tại Việt Nam; để lại nhiều tác phẩm Thiền học và luận thuyết về các kinh Nhập Lăng-già, Diệu pháp liên hoa, Bát-nhã-ba-la-mật-đa.
Có những người tuổi thân như vị quan yêu nước Nguyễn Trãi (1380 – 1442), hiệu là Ức Trai. Thi đỗ Thái học sinh năm 1400, Nguyễn Trãi từng làm quan dưới triều Hồ. Sau khi Đại Việt rơi vào tay nhà Minh, Nguyễn Trãi tham gia vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
Ông trở thành mưu sĩ của nghĩa quân Lam Sơn trong việc bày tính mưu kế cũng như soạn thảo các văn thư ngoại giao với quân Minh. Năm 1442, toàn thể gia đình Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc trong vụ án Lệ Chi Viên.
Năm 1464, vua Lê Thánh Tông xuống chiếu giải oan cho ông. Nguyễn Trãi là một nhà văn hóa lớn, có đóng góp to lớn vào sự phát triển của văn học và tư tưởng Việt Nam. Ông nằm trong danh sách 14 anh hùng dân tộc Việt Nam.
Người nổi tiếng tuổi Thân còn có Lương Thế Vinh đỗ Trạng nguyên làm quan triều Nguyễn. Từ nhỏ Lương Thế Vinh đã nổi tiếng về khả năng học mau thuộc, nhanh hiểu, và khả năng sáng tạo trong các trò chơi như đá bóng, thả diều, câu cá, bẫy chim.
Ông đỗ trạng nguyên dưới triều Lê Thánh Tông và làm quan tại viện Hàn Lâm. Ông là một trong 28 nhà thơ của hội Tao Đàn do vua Lê Thánh Tông lập năm 1495.../.
Xem thêm: Những danh nhân tuổi Thân lẫy lừng trong lịch sử
Tin liên quan
-
Kinh tế & Xã hội
Nhiều đơn vị kinh doanh đồng loạt khai trương mùng 2 Tết
13:02' - 09/02/2016
Ngày 9/2 (tức mùng 2 Tết âm lịch), nhiều đơn vị kinh doanh tại Tp. Hồ Chí Minh đã đồng loạt khai trương, nhằm phục vụ nhu cầu mua sắm, ăn uống và vui chơi giải trí của người dân thành phố.
-
Kinh tế & Xã hội
Tết cổ truyền trong lòng người Việt xa quê
12:52' - 09/02/2016
Trong niềm hân hoan đón chào năm mới Bính Thân, bà con kiều bào có dịp về quê đón Tết đã có những chia sẻ về Tết cổ truyền của dân tộc cũng như thời cơ, vận hội của đất nước trong mùa xuân mới.
-
Kinh tế & Xã hội
Những danh nhân tuổi Thân lẫy lừng trong lịch sử
09:29' - 09/02/2016
Lịch sử Việt Nam ghi nhận rất nhiều nhân tài tuổi thân như: Nguyễn Trãi, Đào Duy Từ, Nguyễn Tri Phương…
-
Tin ảnh
Phố Hà Nội tĩnh lặng ngày mùng 1 Tết Bính Thân
12:26' - 08/02/2016
Không còn tiếng còi xe hay dòng người náo nhiệt, Hà Nội ngày đầu tiên của năm mới Bính Thân trở nên thanh bình trong ánh nắng nhẹ nhàng.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Việt Nam
Nhà thầu Thuận An ngừng thi công, chủ đầu tư dự án Tham Lương – Bến Cát yêu cầu báo cáo
21:38' - 18/04/2024
Công ty cổ phần Tập đoàn Thuận An đã ngưng thi công và các nhân sự ban chỉ huy công trường, nhân công... không có mặt trên công trường.
-
Kinh tế Việt Nam
Chuyển đổi công năng khu công nghiệp - Bài cuối: Hài hòa mục tiêu chuyển đổi
09:48' - 18/04/2024
Do nhiều doanh nghiệp hoạt động từ lâu, người lao động cũng ổn định công việc suốt hàng chục năm tại Khu công nghiệp Biên Hòa 1 nên những khó khăn là không thể tránh khỏi trong quá trình di dời.
-
Kinh tế Việt Nam
Thủ tướng Phạm Minh Chính dự Quốc Giỗ, dâng hương các Vua Hùng
09:45' - 18/04/2024
Sáng 18/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính về dự Lễ dâng hương tưởng niệm các Vua Hùng tại Điện Kính Thiên trên đỉnh núi Nghĩa Lĩnh, Khu Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Đền Hùng ở thành phố Việt Trì.
-
Kinh tế Việt Nam
Chuyển đổi công năng khu công nghiệp - Bài 1: Định hướng phát triển xanh
09:40' - 18/04/2024
Việc di dời và chuyển đổi công năng Khu công nghiệp Biên Hòa 1 theo đề án mới vừa được UBND tỉnh Đồng Nai phê duyệt vào tháng 2/2024 sẽ đẩy mạnh phát triển xanh tại địa phương.
-
Kinh tế Việt Nam
Những vấn đề nóng tại Hội nghị thượng đỉnh bất thường EU
08:53' - 18/04/2024
Trong hai ngày 17-18/4, hội nghị thượng đỉnh bất thường của các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) diễn ra tại thủ đô Brussels của Bỉ.
-
Kinh tế Việt Nam
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan
08:52' - 18/04/2024
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký văn bản yêu cầu các bộ ngành, địa phương tiếp tục đẩy mạnh, nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan.
-
Kinh tế Việt Nam
Công nhận thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên là đô thị loại II
07:00' - 18/04/2024
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà vừa ký Quyết định số 319/QĐ-TTg ngày 17/4/2024 công nhận thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên là đô thị loại II.
-
Kinh tế Việt Nam
Cao Bằng dùng ngân sách hỗ trợ Lạng Sơn thực hiện dự án cao tốc Đồng Đăng-Trà Lĩnh
21:43' - 17/04/2024
Tổng mức đầu tư dự án cao tốc đường bộ Đồng Đăng (Lạng Sơn)- Trà Lĩnh (Cao Bằng) giai đoạn I là trên 14.331 tỷ đồng; trong đó, chi phí cho giải phóng mặt bằng và tái định cư trên 9.444 tỷ đồng.
-
Kinh tế Việt Nam
Tìm cách gỡ vướng mắc dự án khí điện, năng lượng do EVN đầu tư tại Dung Quất
20:45' - 17/04/2024
Ngày 17/4, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Phước Hiền đã có buổi làm việc với EVN và đơn vị liên quan tìm cách tháo gỡ vướng mắc liên quan đến dự án do EVN đầu tư trong Khu kinh tế Dung Quất.