Cách đối phó của phương Tây với việc giá năng lượng tăng cao

Các phương tiện xếp hàng chờ đổ xăng tại Harfleur, miền Tây nước Pháp. Ảnh: AFP/ TTXVN

Trang Quỹ nghiên cứu các nhà quan sát (ORF) đăng bài phân tích của nhóm tác giả bao gồm các nghiên cứu viên cao cấp Lydia Powell, Akhilesh Sati và Vinod Kumar Tomar với tựa đề "Cách đối phó của phương Tây với việc giá năng lượng cao". Nội dung bài viết như sau:
Kể từ đầu năm 2021, giá dầu thô đã tăng gấp đôi, giá than tăng gấp bốn lần và giá khí đốt tự nhiên (ở châu Âu) tăng gấp bảy lần. Trong giai đoạn từ tháng 1/2020 đến tháng 4/2022, chỉ số giá năng lượng của Ngân hàng Thế giới (WB) đã tăng hơn 76% trong khi giá dầu thô tăng 350% về danh nghĩa, là mức tăng lớn nhất trong bất kỳ khoảng thời gian hai năm tương đương nào kể từ những năm 1970.
Về thực tế, giá than và khí đốt tự nhiên của châu Âu đã đạt mức cao nhất mọi thời đại và cao hơn đáng kể so với mức đỉnh được thiết lập trước đó vào năm 2008. Giá năng lượng nói chung dự kiến tăng trung bình 50% vào năm 2022.
Giá than, giá khí đốt tự nhiên và giá dầu thô dự kiến lần lượt tăng 81%, 74% (mức trung bình của các tiêu chuẩn châu Âu, Nhật Bản và Mỹ) và 42% trong năm 2022. Giá năng lượng dự kiến sẽ tiếp tục cao hơn trong thời gian dài, với giá các mặt hàng năng lượng sẽ cao hơn trung bình 46% vào năm 2023 so với dự báo của tháng 1/2022.
Do nhu cầu năng lượng không được đảm bảo trong ngắn hạn, giá năng lượng cao dẫn đến sức mua hộ gia đình trên toàn thế giới giảm đáng kể. Trong đó, tác động đến các hộ nghèo nhất là khác nhau đáng kể.
Nhiều chính phủ phương Tây phản ứng bằng cách cắt giảm thuế và giới hạn giá, đưa ra các khoản trợ giá để bảo vệ các hộ gia đình dễ bị tổn thương trước sự gia tăng mạnh mẽ của giá khí đốt và điện.
Giá năng lượng cao không phải là điều mới đối với phần còn lại của thế giới, đặc biệt là ở Ấn Độ, nơi giá năng lượng luôn ở mức cao so với thu nhập trung bình của các hộ gia đình.
* Trợ cấp của phương Tây
Ở phương Tây, khó khăn về năng lượng được hiểu là không có khả năng đáp ứng nhu cầu của hộ gia đình. Năm 1991, Anh định nghĩa hộ gia đình nghèo năng lượng là một hộ gia đình cần chi hơn 10% thu nhập cho nhiên liệu để duy trì sự ấm áp thích hợp.
Dựa trên định nghĩa của Anh, Liên minh châu Âu (EU) lưu ý rằng tình trạng nghèo đói năng lượng xảy ra khi các hóa đơn năng lượng chiếm tỷ lệ cao trong thu nhập của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến khả năng trang trải các chi phí khác.
Theo EU, nghèo đói năng lượng là một vấn đề phổ biến vì hiện có 50-125 triệu người không đủ khả năng mua tiện nghi nhiệt thích hợp trong nhà.
Để giải quyết sự gia tăng đặc biệt của giá năng lượng và tình trạng nghèo năng lượng dự kiến gia tăng vào mùa Đông, hầu hết các nước phương Tây đã hỗ trợ thu nhập khẩn cấp cho các hộ gia đình, cung cấp viện trợ cho các công ty và giảm thuế có mục tiêu cho người nộp thuế.
Ủy ban châu Âu (EC) đã phát hành một bộ công cụ để các quốc gia thành viên EU giải quyết vấn đề nghèo đói năng lượng, khuyến nghị trợ cấp. Những khoản thanh toán này là cao hơn so với những gì một hộ gia đình trung bình ở phần còn lại của thế giới kém phát triển hơn có thể mong đợi kiếm được trong một năm.
Chính phủ Mỹ đang cung cấp hơn 8,3 tỷ USD để giúp các gia đình và cá nhân trang trải chi phí năng lượng tại nhà, bao gồm cả việc làm mát vào mùa Hè, thông qua chương trình hỗ trợ năng lượng tại nhà cho người có thu nhập thấp (LIHEAP).
Trong khi đó, Chính phủ Anh công bố gói hỗ trợ 15 tỷ bảng, bao gồm khoản giảm giá 550 bảng/hộ cho khoảng 28 triệu hộ gia đình. Tất cả các khách hàng năng lượng trong nước của Anh dự kiến nhận được khoản trợ cấp lên đến 400 bảng để hỗ trợ chi phí hóa đơn năng lượng.
Pháp cung cấp "phiếu xác định năng lượng" trị giá từ 48 euro đến 277 euro cho các hộ gia đình đủ điều kiện, tùy theo thu nhập và quy mô hộ gia đình. Pháp cũng buộc công ty điện lực (EDF) hạn chế mức tăng giá bán buôn điện ở 4%/năm. Thuế nội địa đối với mức tiêu thụ điện cuối cùng cũng được hạn chế từ 22,50 euro/MWh xuống chỉ còn 1 euro/MWh/hộ gia đình và 0,50 euro/MWh/doanh nghiệp.

Người dân mua hàng trong siêu thị ở Famagosta, thành phố Milan, Italy. Ảnh: AFP/TTXVN

Tương tự, Italy thông qua một gói viện trợ mới trị giá 17 tỷ euro, nhằm giúp bảo vệ các công ty và gia đình khỏi việc chi phí năng lượng và giá tiêu dùng tăng cao. Tây Ban Nha cắt giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với hóa đơn năng lượng từ 21% xuống 10%, đồng thời cắt giảm thuế hiện hành đối với điện từ 7% xuống 0,5%.
Tại Hà Lan, hóa đơn năng lượng trung bình/năm cho các hộ gia đình dự kiến tăng 1.264 euro, các biện pháp hỗ trợ cho tất cả các hộ gia đình bao gồm giảm thuế năng lượng và tăng chiết khấu một lần đối với thuế hóa đơn năng lượng đã được đưa ra. Ngoài ra, các hộ gia đình có thu nhập thấp được hỗ trợ thêm 800 euro. Chính phủ đang giảm thuế VAT đối với năng lượng từ 21% xuống 9% và hạ thuế xăng và dầu diesel xuống 21% cho đến cuối năm nay.
Đan Mạch đang cung cấp một khoản tiền mặt cho người cao tuổi và các biện pháp khác với tổng trị giá 417 triệu euro, bao gồm cả việc cắt giảm thuế giá điện. Một khoản "kiểm tra nhiệt" trị giá 269 triệu euro đã được trả cho hơn 400.000 hộ gia đình bị ảnh hưởng nặng nề bởi hóa đơn năng lượng tăng cao.
Đức cũng đã thông qua hai gói cứu trợ với tổng trị giá 30 tỷ euro nhằm giúp đỡ các công dân khi giá năng lượng tăng cao trong năm nay. Đức cam kết giảm thuế VAT đối với khí đốt tự nhiên từ 19% xuống còn 7% cho đến cuối tháng 3/2024. Nước này cũng đã thông qua hai gói cứu trợ với tổng trị giá 30 tỷ euro để giúp đỡ các công dân.
* Vì sao các chính phủ lựa chọn trợ cấp?
Lý do biện minh cho sự can thiệp của chính phủ vào các thị trường năng lượng của phương Tây là sự thất bại của thị trường trong việc ngăn chặn gián đoạn đột ngột đối với nguồn cung năng lượng.
Giá năng lượng có tác động không cân đối đến nền kinh tế và xã hội vì năng lượng là đầu vào thiết yếu của tất cả hàng hóa và dịch vụ, đồng thời là một phần trong ngân sách của mỗi hộ gia đình. Giá năng lượng tăng mạnh làm giảm nhu cầu của người tiêu dùng, không khuyến khích các doanh nghiệp thuê và đầu tư, tất cả những điều này gây bất lợi cho nền kinh tế.
Đối với phần còn lại của thế giới đang phát triển, lý do biện minh cho trợ cấp năng lượng là cung cấp khả năng tiếp cận năng lượng cho người nghèo. Mặc dù điều này đúng ở một mức độ nào đó, nhưng các chính phủ sẽ phải trả giá bằng chi tiêu xã hội rộng lớn hơn.
Một nghiên cứu thực nghiệm về trợ cấp năng lượng ở 109 quốc gia có thu nhập thấp và trung bình cho thấy trợ cấp năng lượng cao và chi tiêu xã hội thấp đã nổi lên như một kết quả cân bằng trong "trò chơi chính trị" giữa tầng lớp thượng lưu và trung lưu, người nghèo và chính trị gia.
Hỗ trợ dành cho người nghèo như kết nối điện và Khí dầu mỏ hóa lỏng (LPG) là miễn phí vì chúng tuy nhỏ nhưng mang lại lợi ích nhất định cho việc tiêu dùng, trong khi việc cung cấp hàng hóa công cộng như cơ sở hạ tầng mềm và cứng cho giáo dục và y tế là không chắc chắn./.