Chiến lược năng lượng: Nhìn từ 2 phía cung – cầu

Theo PGS. TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, trong thời gian qua, Việt Nam phát triển công nghiệp hóa một cách “cổ điển”, mô hình tăng trưởng dựa quá lâu vào các ngành khai thác tài nguyên, công nghiệp truyền thống, các ngành công nghệ thấp tiêu tốn năng lượng.
Ông Trần Đình Thiên dẫn chứng, đơn cử như ngành nông nghiệp được xem là ngành tiêu tốn ít năng lượng nhưng thực tế không phải vậy.
Việt Nam đang duy trì, phát triển nền nông nghiệp chạy theo sản lượng. Mỗi tấn gạo chất lượng cao có thể bán giá bằng 10 tấn gạo chất lượng thấp. Nhưng để sản xuất ra 10 tấn lúa gạo chất lượng thấp đó, Việt Nam phải tiêu tốn nhiều hơn các loại nguyên liệu đầu vào như diện tích đất trồng, nước, giống, phân bón, thuốc trừ sâu, bơm nước, xay xát, chuyên chở…
Điều này dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp, tiêu tốn tài nguyên, tiêu tốn năng lượng ô nhiễm môi trường… Hiện lãng phí năng lượng trong công nghiệp ngành xi măng ở mức 50%, gốm sứ 35%, dệt may 30%, thép 20%, nông nghiệp 50%...
Ông Thiên cũng cho rằng, Việt Nam không thể cạnh tranh với chi phí năng lượng quá cao do sự lãng phí từ phía sử dụng. Do vậy, phải thay đổi toàn bộ tư duy và cách tiếp cận chiến lược năng lượng. Bên cạnh sự nỗ lực từ phía nguồn cung điện, thì tiết kiệm năng lượng trong sản xuất và tiêu dùng phải là bắt buộc chứ không chỉ là “cần lựa chọn”.
Phải thúc đẩy việc tiêu thụ năng lượng trong một nền kinh tế thông minh, công nghệ hiện đại áp dụng vào cả sản xuất năng lượng và tiêu thụ năng lượng để giảm thiểu chi phí…
Nhiều chuyên gia tại diễn đàn cũng cho rằng, chiến lược năng lượng cần phải đặt trong chiến lược về công nghệ thì mới giải quyết được sự căng thẳng trong cung-cầu năng lượng. Cùng với đó là ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao thay vì các ngành “cổ điển” tiêu tốn tài nguyên và năng lượng; hướng tới hệ thống năng lượng sạch và an toàn với trục chính là các nguồn năng lượng tái tạo.
Theo Bộ Công Thương, Việt Nam đang phải đổi mặt với những thách thức trong lĩnh vực năng lượng khi nhu cầu năng lượng tăng cao trong bối cảnh nhu cầu cũng như các ràng buộc môi trường ngày càng chặt chẽ đã gây áp lực rất lớn cho việc đảm bảo an ninh năng lượng. Từ một nước xuất khẩu năng lượng, Việt Nam đã trở thành nước nhập khẩu năng lượng.
Nhu cầu năng lượng nước ta thời gian qua phát triển rất nhanh, đặc biệt là trong 5 năm gần đây với mức tăng trưởng năng lượng khoảng 9,5%/năm và tiếp tục tăng khá cao trong 15 năm tới.
Nhu cầu tiêu thụ điện của Việt Nam tăng trung bình khoảng 13%/năm trong giai đoạn 2006 -2010 và khoảng 11% trong 5 năm gần đây; dự kiến trong thời gian tới nhu cầu sẽ tăng trên dưới 10%.
Đại diện Vụ Công nghiệp – Ban Kinh tế Trung ương cho hay, ngoài việc đảm bảo nguồn cung năng lượng bằng cách phát triển đồng bộ và hợp lý hệ thống nguồn năng lượng điện, khí, than, năng lượng sạch thì cũng cần đánh giá lại về xu thế trong sử dụng năng lượng trên thế giới, áp dụng các công nghệ hiện đại, tiết kiệm năng lượng. Ví dụ như xu hướng sử dụng xe ô tô vận hành bằng năng lượng điện, tòa nhà thông minh…
Việt Nam phấn đấu giảm tiêu hao năng lượng bình quân từ 1-1,5% /năm, đây là mục tiêu đòi hỏi phải có những giải pháp mạnh mẽ hơn nữa trong vấn đề tiết kiệm năng lượng trên bình diện quốc gia.
Để giải quyết vấn đề năng lượng của đất nước, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng cho biết, Bộ đang tập trung vào việc xây dựng cơ chế chính sách theo 2 hướng tiếp cận là sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm hiệu quả, hai là áp dụng các công nghệ thân thiện với môi trường để sản xuất năng lượng phục vụ cho nhu cầu năng lượng.
Trong đó có hướng tới nền kinh tế cac-bon thấp, tập trung vào năng lượng xanh, thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng hiện tại theo hướng bền vững.
Việt Nam đang nỗ lực trong quá trình chuyển đổi từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang các dạng nguyên liệu hóa thạch và tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng sạch, giảm phát thải nhà kính ra môi trường.
Thời gian tới, trong bối cảnh các nguồn thủy điện đã cơ bản khai thác hết, Việt Nam đang đẩy mạnh khai thác các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, điện sinh khối… Mặc dù vậy, nhiệt điện than vẫn là nguồn năng lượng quan trọng trong những năm sắp tới…/.