Nâng cao hiệu quả quản trị tại doanh nghiệp nhà nước

Ông Đặng Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho rằng, doanh nghiệp nhà nước quản trị đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì và phát triển doanh nghiệp; quản trị tạo ra một cấu trúc, tổ chức doanh nghiệp một cách hợp lý, phù hợp với đặc điểm, mục tiêu của công ty; nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, giúp thúc đẩy doanh nghiệp phát triển bền vững, lâu dài.

Ở Việt Nam, khung pháp lý đối với quản trị tại các doanh nghiệp được quy định trong pháp luật về doanh nghiệp, pháp luật về chứng khoán, pháp luật về kế toán, kiểm toán… và các văn bản hướng dẫn, điều chỉnh chung cho các loại hình doanh nghiệp, trong đó bao gồm cả doanh nghiệp nhà nước.

Riêng đối với doanh nghiệp nhà nước, ông Đặng Quyết Tiến cho biết khung pháp lý về quản trị còn được được quy định theo các pháp luật chuyên ngành và pháp luật về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp. Bên cạnh đó, một số hướng dẫn nhằm tạo khung khổ để thực hiện quản trị cho khối các doanh nghiệp nhà nước đã được ban hành như hướng dẫn của OECD về Quản trị Công ty trong doanh nghiệp nhà nước hay bộ Quy tắc quản trị doanh nghiệp dành cho các công ty có vốn góp của Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC)…

Theo TS. Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, khung pháp lý về quản trị đã giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước; hiện nay, Việt Nam có khoảng gần 700 doanh nghiệp nhà nước, đóng góp hơn 29% GDP của đất nước, thu hút khoảng 0,7 triệu lao động (chiếm khoảng 7,3% lao động của toàn bộ khu vực doanh nghiệp).

Tuy nhiên, nhìn chung hiệu quả sản xuất - kinh doanh và đóng góp của nhiều doanh nghiệp nhà nước còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực nhà nước đầu tư; vẫn còn tình trạng một số doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ, hoạt động không hiệu quả. Một trong những nguyên nhân được xác định là do cơ chế quản trị doanh nghiệp nhà nước chậm được đổi mới, kém hiệu quả, chưa phù hợp với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, quản trị doanh nghiệp tại các doanh nghiệp nhà nước thời gian qua chưa thực sự hiệu quả là nguyên nhân dẫn đến các tập đoàn, tổng công ty về cơ bản chưa thực hiện được vai trò dẫn dắt, tạo động lực đối với nền kinh tế.

Theo PGS.TS. Hồ Sỹ Hùng - Phó Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, thực tế cho thấy trong 22 năm gần đây, doanh nghiệp nhà nước tuy nắm giữ nguồn lực lớn của nền kinh tế, nhưng không có các dự án đầu tư phát triển quy mô đủ lớn để tạo động lực bứt phá, sức lan tỏa, hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế và của khu vực doanh nghiệp Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực mới như sản xuất năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, công nghệ cao, thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại hóa, tăng trưởng xanh, công nghiệp công nghệ 4.0...

Cùng với đó, quản trị doanh nghiệp chưa thực sự tốt làm cho hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước chưa tương xứng với nguồn lực nắm giữ, việc đổi mới quản trị doanh nghiệp triển khai chậm, chưa thực sự tiệm cận theo các nguyên tắc và thông lệ quốc tế tốt.

Chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế trên, PGS.TS. Hồ Sỹ Hùng cho biết các doanh nghiệp nhà nước thực hiện sắp xếp, đổi mới trong giai đoạn này hầu hết là các doanh nghiệp lớn, còn tồn tại nhiều vướng mắc về tài chính, sở hữu nhiều đất đai nên việc triển khai kéo dài. Bên cạnh đó, nhận thức, trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp nhà nước còn hạn chế; việc thể chế hóa và tổ chức thực hiện các chủ trương của Đảng về doanh nghiệp nhà nước còn bất cập, chưa kịp thời thay đổi cơ chế, chính sách nhằm tháo bỏ rào cản hành chính, khuyến khích doanh nghiệp chủ động đầu tư mở rộng kinh doanh, đổi mới sáng tạo.

Do đó, các chuyên gia kinh tế cho rằng, mục tiêu quản trị doanh nghiệp nhà nước thời gian tới là 100% tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước ứng dụng quản trị trên nền tảng số, thực hiện quản trị doanh nghiệp tiệm cận với các nguyên tắc quản trị của OECD”, đồng thời nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, phát huy được lợi thế, khắc phục hạn chế, tận dụng cơ hội phát triển để hiện thực hóa vai trò, vị trí của doanh nghiệp nhà nước trong nền kinh tế.

Ông Đặng Quyết Tiến cho biết, trước hết cần hoàn thiện khung pháp lý về quản trị công ty trong doanh nghiệp nhà nước tiệm cận với thông lệ quốc tế theo định hướng và quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, việc sửa đổi Luật số 69/2014/QH13 về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp trong thời gian tới đang là cơ hội cho việc sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách và quy định pháp luật về quản trị doanh nghiệp; hướng tới áp dụng thông lệ quốc tế về quản trị doanh nghiệp trong điều kiện thực tế ở Việt Nam; cải thiện lòng tin của các nhà đầu tư; tăng cường bảo vệ lợi ích của các chủ sở hữu, nhà đầu tư và bên có liên quan; đồng thời vẫn phải đảm bảo việc quản trị doanh nghiệp nhà nước được thực hiện một cách minh bạch và có trách nhiệm với mức độ chuyên nghiệp và hiệu quả cao.

Theo đó, dự thảo Luật sửa đổi Luật số 69/2014/QH13, Cục Tài chính doanh nghiệp đang trình Chính phủ 4 nhóm chính sách về quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp, bao gồm chính sách về đầu tư vốn nhà nước vào doanh nghiệp; chính sách về cơ cấu lại vốn nhà nước tại doanh nghiệp; chính sách về quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; chính sách về quyền, trách nhiệm của cơ quan đại diện chủ sở hữu; trong đó, mục tiêu xây dựng chính sách là tăng cường quản trị công ty tại doanh nghiệp nhà nước thay vì tập trung vào quản lý vốn nhà nước như hiện nay./.