Triệt tiêu đa cấp "đen": Chờ đợi chuyển biến từ nhận thức

Triệt tiêu đa cấp: Chờ đợi chuyển biến từ nhận thức . Ảnh minh họa: keempres.com

Reo rắc khát vọng làm giàu, đổi đời nhanh chóng là chiêu bài của hầu hết các công ty đa cấp biến tướng thực hiện. Mặc dù nhiều người dân lương thiện, nhất là giới sinh viên vẫn tự tin rằng mình là người có đủ kiến thức và sự khôn ngoan để nhận ra những chiêu trò lừa đảo.

Thế nhưng, dù rất cảnh giác vẫn có không ít người bị rơi vào những cái bẫy rất tinh vi mà những kẻ lừa đảo gắn mác “kinh doanh đa cấp” giăng ra để “móc túi của thiên hạ” một cách công khai và trắng trợn.

Ảo vọng làm giàu

Vào một buổi trưa gắt nắng tại khu phố nhỏ, anh Trần Thái Hậu, một chuyên viên của Công ty Thiết bị bưu điện đã tư vấn cho tôi về mỹ phẩm của một hãng rất đắt tiền nhưng lại chưa hề xuất hiện trên thị trường.
Trước đây, tôi từng biết đến anh qua những dự án lớn về lắp đặt hạ tầng ở các trung tâm lớn vì anh rất giỏi công nghệ. Vậy mà, anh tâm sự rằng anh mới thôi việc, đồng thời chuyển hẳn sang lĩnh vực đa cấp và làm đại lý cho hãng này.
Anh Trần Thái Hậu cũng rất cởi mở chia sẻ rằng, hiện tại cả hai vợ chồng anh đều là chân rết của công ty và phấn đấu đạt mức 200 triệu tiền hoa hồng một tháng.

Sau một bài thuyết trình dài giới thiệu công dụng của sản phẩm bởi một người vốn kiệm lời mà nay trở nên hoạt ngôn đến lạ thường, đầu tôi cứ gật gù liên tục. Có lẽ bắt được sóng, anh Hậu chuyển hướng sang dụ dỗ tôi bỏ quách cái nghề viết lách về kiếm tiền tỷ cùng anh.
Thấy tôi vẫn còn lăn tăn, anh Hậu cũng không ngại ngần giải thích rõ việc nếu kết nối được nhiều đầu mối thì hoa hồng sẽ tăng theo cấp số nhân. Khi đã hình thành được các chân rết, lúc ấy tôi chỉ việc nằm nhà tiền cũng rơi vào đầu.
Điều này lý giải việc những nạn nhân mắc bẫy “bán hàng đa cấp” khi họ đều là những lao động nghèo, thiếu hiểu biết hoặc đang muốn tìm kiếm một công việc với mức thu nhập khá một cách nhanh chóng.
Để thuyết phục những đối tượng của mình, các công ty này không ngần ngại “vẽ” ra các chiêu trò quảng cáo, truyền thông rầm rộ, từ nhờ người thân, bạn bè thành viên giới thiệu miệng, phát tờ rơi, dán thông báo tuyển dụng ở các cổng trường học, bến xe bus… đến chuyện thuê văn phòng tư vấn trực tiếp cho đối tượng.
Chuyên nghiệp hơn, họ còn tổ chức những buổi thuyết trình, hội thảo với sự tham gia của đông đảo người dân nhằm mục đích thuyết phục và kêu gọi sự tham gia của càng nhiều người càng tốt.
Chuyên gia tư vấn Phan Anh Tuấn cho biết, việc kiếm được mức siêu lợi nhuận nhờ đa cấp là có thật. Mô hình kinh doanh đa cấp 1.0 áp dụng từ cách đây hơn chục năm hiện vẫn phổ biến.

Theo mô hình này, những cá nhân đầu tiên tham gia vào hệ thống chỉ cần đầu tư số vốn ít ỏi, trong một thời gian ngắn, lôi kéo được nhiều đại lý đi sau mình tham gia vào hệ thống, vậy là bắt đầu hưởng lãi.
Do lợi nhuận phải chia ra rất nhiều cấp nên giá bán của sản phẩm trong hệ thống này ngày càng xa giá trị thực tế; tỷ lệ có thể gấp tới hàng trăm lần và có dấu hiệu lừa đảo. Nhóm người đi đầu chiếm tỷ lệ khoảng 5%, chính là nhóm hưởng lợi lớn nhất. Điều này lý giải cho câu nói “Tiền chảy vào ví ngay cả trong khi ngủ” của dân đa cấp khi đi “săn mồi”.
Ông Phan Anh Tuấn cũng thừa nhận việc nếu đứng ở đó, một người vừa phá sản cũng sẽ tìm lại được lối tư duy lạc quan, xây dựng lại ước mơ làm giàu khi tận mắt nhìn thấy những doanh nhân thành đạt được vinh danh trên sân khấu cũng đã từng như mình.
Điều này cũng giải thích lý do rất nhiều người vừa thoát khỏi hệ thống đa cấp này đã nhanh chóng đầu quân cho tổ chức khác.

Triệt tiêu đa cấp

Theo thống kê của Bộ Công Thương, nếu như cuối năm 2015 có 67 doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận hoạt động bán hàng đa cấp thì đến cuối năm 2016 số lượng này đã giảm xuống còn 40 doanh nghiệp. Trong số này có tới 15 doanh nghiệp bị thu hồi giấy chứng nhận, 10 doanh nghiệp chủ động chấm dứt hoạt động và 2 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động.
Riêng 4 tháng đầu năm 2017, số lượng doanh nghiệp bán hàng đa cấp tiếp tục giảm thêm 4 doanh nghiệp; trong đó, có 4 doanh nghiệp chủ động chấm dứt hoạt động, 1 doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động và 1 doanh nghiệp thông báo hoạt động trở lại sau thời gian tạm ngừng. Tính tới hết tháng 4 năm 2017, số lượng doanh nghiệp bán hàng đa cấp còn hoạt động là 36 doanh nghiệp, giảm 46% so với cuối năm 2015.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh. Ảnh: Trần Trung/BNEWS/TTXVN

Cũng theo Bộ Công Thương, tổng số lượng người tham gia bán hàng đa cấp tính đến cuối năm 2016 là 637.637 người, giảm 25% so với cuối năm 2015.  Bốn tháng năm 2017, sau khi tiến hành chấm dứt hoạt động bán hàng đa cấp của Công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy, số lượng người tham gia tiếp tục giảm xuống còn khoảng 472.000 người, giảm 44% so với cuối năm 2015.
Lý giải về những bất cập về chính sách và xử phạt trong lĩnh vực đa cấp thời gian qua, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh khẳng định, do thiếu khung khổ pháp lý để phát hiện và xử lý sớm hành vi "kinh doanh đa cấp trái phép. Việc này sẽ được khắc phục khi bộ Luật Hình sự sửa đổi được Quốc hội thông qua.
Tuy nhiên, một lý do thứ hai nhưng được cho là khó khăn lớn nhất gây ảnh hưởng cho công tác quản lý đó là ý thức của người tiêu dùng bán hàng đa cấp. Bởi trong số họ rất nhiều người tham gia mạng lưới này chỉ là hình thức. Họ rất biết họ đang làm gì và chừng nào còn nhận được tiền lời thì họ im lặng. Nhưng đến khi không nhận được tiền lời nữa thì họ nhận mình là "nạn nhân" và yêu cầu các cơ quan chức năng vào cuộc.
Để ngăn chặn tình trạng này, theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, Bộ Công Thương sẽ duy trì thường xuyên hoạt động kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm.

Theo đó, sẽ tăng cường phối hợp giữa Trung ương và địa phương cũng như giữa các lực lượng chức năng trên cùng địa bàn. Với một hệ thống "đan lưới" như vậy, hiệu quả kiểm tra, giám sát sẽ được nâng lên đáng kể.  
Ngoài ra, Bộ đã trình Quốc hội bổ sung tội danh "kinh doanh trái phép theo phương thức đa cấp" vào Bộ luật Hình sự sửa đổi. Cùng đó, trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định 42/2014/NĐ-CP về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp để tăng cường quản lý.
Đặc biệt, thời gian tới Bộ sẽ tập trung hơn cho tuyên truyền, phổ biến pháp luật. Một khi nhận thức của người dân được nâng cao, môi trường hoạt động và cơ hội trục lợi của các đối tượng bất chính sẽ ngày càng bị thu hẹp.
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh cũng cho rằng, hãy cân nhắc kỹ khi coi tất cả những người tham gia bán hàng đa cấp là "nạn nhân" bởi rất ít người trong số họ là nạn nhân thực sự.

Chỉ khi nào đám đông hiểu rằng mình phải tự chịu trách nhiệm với chính các hành vi của mình thì khi đó mới có sự chuyển biến về nhận thức và bán hàng đa cấp bất chính mới không có đất để phát triển.
Tuy nhiên, để thay đổi nhận thức của cộng đồng là việc không dễ dàng. Vì vậy, vẫn phải tập trung vào những việc mà cơ quan quản lý có thể làm và phải làm để hạn chế dần, tiến tới triệt tiêu các hoạt động đa cấp bất chính./.

>>> Phí thẩm định cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp

>>> Hà Nội xử lý hơn 20 đơn vị vi phạm kinh doanh hàng đa cấp