FTA Index: Thước đo mới tối ưu hóa kết quả hội nhập, nâng cao hiệu quả thực thi

Chiều 8/4, tại trụ sở Chính phủ, Bộ Công Thương đã phối hợp với Văn phòng Chính phủ tổ chức Lễ công bố Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện các Hiệp định thương mại tự do của các địa phương - FTA Index năm 2024. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tham dự sự kiện.

Bộ chỉ số FTA Index 2024 được xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và là kết quả nỗ lực phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp với mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu về tăng trưởng kinh tế 8%, đầu tư và thương mại của Đảng và Chính phủ Việt Nam.

Đây là lần đầu tiên Việt Nam đưa ra cơ chế cung cấp, đánh giá toàn diện và có hệ thống về việc thực hiện các FTA, là bước tiến quan trọng trong triển khai hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước; đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp, địa phương tốt hơn trong quá trình tham gia thương mại quốc tế và chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu, nhất là trong bối cảnh Hoa Kỳ công bố chính sách thuế mới.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, Việt Nam đã xác định, phải hội nhập để bắt kịp, tiến cùng và vượt lên, song hội nhập không phải bằng mọi giá, không phụ thuộc, mà phải trên cơ sở lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ. Trong đó xuất khẩu là động lực quan trọng, song không phải là động lực duy nhất; trong xuất khẩu thì không chỉ có một vài thị trường mà với tất cả các nước, đối tác trên thế giới.

Bên cạnh động lực xuất khẩu, động lực tăng trưởng truyền thống cần phát huy các động lực tăng trưởng mới như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, khai thác các ngành sản xuất mới cho giá trị gia tăng cao… Thủ tướng cũng nhấn mạnh, tình hình thương mại đang có những khó khăn, chúng ta đã có sự chủ động, thích ứng linh hoạt kịp thời, hiệu quả trước những biến động. Những khó khăn về thuế quan cũng chính là cơ hội để cơ cấu lại thị trường, chất lượng xuất khẩu, cơ cấu lại sản xuất, sản phẩm.

Các FTA là cánh cửa quan trọng đưa kinh tế Việt Nam kết nối với kinh tế giới, là con đường quan trọng để duy trì tăng trưởng và nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Điều này không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ mà còn cần sự chung tay của các bộ, ngành, địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và hiệp hội ngành hàng.

Do đó, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các cơ quan, địa phương cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương để hoàn thiện công cụ này, phục vụ chiến lược kinh tế - thương mại lâu dài của đất nước.

Thủ tướng nhấn mạnh, việc triển khai và thực thi hiệu quả các FTA không chỉ là để thực hiện nghiêm túc các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã đưa ra, mà còn là động lực thúc đẩy cải cách trong nước, mở rộng thị trường cho hàng hóa, dịch vụ, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Bộ chỉ số FTA Index sẽ là công cụ đánh giá định lượng, khách quan, toàn diện về tình hình, mức độ thực thi các FTA tại 63 tỉnh, thành phố trong cả nước. Phát biểu khai mạc sự kiện, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh, trước xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng; cạnh tranh chiến lược và chiến tranh thương mại giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, đặc biệt là xu hướng bảo hộ thương mại ngày càng gia tăng, cùng với việc Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa quyết định áp thuế đối ứng cao đối với hàng hóa của tất cả các nước khi nhập khẩu vào Hoa Kỳ, tác động tiêu cực đến hoạt động thương mại quốc tế... các FTA đã trở thành xu hướng chủ đạo, được xem như là các "xa lộ lớn" thúc đẩy trao đổi thương mại giữa các quốc gia.

Nhận thức được tầm quan trọng đó, ngay từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra chủ trương tích cực, chủ động hội nhập quốc tế, trọng tâm là hội nhập kinh tế quốc tế nhằm khơi thông, mở rộng quan hệ với các quốc gia và tổ chức quốc tế, tranh thủ nguồn lực bên ngoài cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vai trò, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Thực hiện chủ trương của Đảng, những năm qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều quyết sách quan trọng, chỉ đạo triển khai sâu rộng, bài bản, hiệu quả việc hội nhập kinh tế quốc tế trên tất cả các kênh đối ngoại song phương, đa phương. Nổi bật là đã đẩy mạnh đàm phán, ký kết và thực thi 17 FTA với hầu hết các nền kinh tế, đối tác lớn trên thế giới, đưa Việt Nam trở thành một trong những nước dẫn đầu khu vực và thế giới về tham gia các khuôn khổ hợp tác kinh tế song phương và đa phương.

Việc thực thi có hiệu quả các FTA trong thời gian qua đã giúp mở rộng, đa dạng thị trường, chuỗi cung ứng và sản phẩm xuất khẩu, tạo điều kiện cho hàng hóa Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu. Hơn nữa, việc tận dụng, thực thi có hiệu quả các FTA cũng góp phần thúc đẩy kim ngạch xuất nhập khẩu tăng trưởng mạnh và cán cân thương mại được cải thiện rõ rệt theo hướng chuyển từ thâm hụt sang thặng dư liên tục trong nhiều năm (trong đó năm 2024 là năm thứ 9 liên tiếp nước ta xuất siêu với mức thặng dư kỷ lục gần 25 tỷ USD), góp phần nâng cao dự trữ ngoại hối, ổn định tỷ giá và các chỉ số kinh tế vĩ mô, đóng góp quan trọng, tích cực vào sự phát triển kinh tế của đất nước.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng chỉ rõ, việc thực thi các FTA thời gian qua cũng đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế cần sớm khắc phục. Cụ thể, cần tận dụng cơ hội từ các FTA giữa các địa phương và doanh nghiệp chưa đồng đều, đặc biệt là trong khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa; nhiều doanh nghiệp chưa cập nhật đầy đủ thông tin, chưa nắm rõ cam kết cụ thể và chưa đủ năng lực để đáp ứng các tiêu chuẩn về xuất xứ, kỹ thuật, môi trường, lao động...

Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan Trung ương, chính quyền địa phương và cộng đồng doanh nghiệp trong triển khai FTA chưa thật sự đồng bộ, hiệu quả, làm giảm tác động lan tỏa hiệp định.

Do đó, FTA Index sẽ làm căn cứ quan trọng, giúp Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương hoạch định cơ chế, chính sách điều hành xuất, nhập khẩu bảo đảm sát thực, hiệu quả, thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp chủ động tham gia và tận dụng có hiệu quả cơ hội từ các FTA.

Ngoài ra, FTA Index còn giúp Chính phủ và các Bộ, ngành, địa phương hoạch định cơ chế, chính sách điều hành xuất, nhập khẩu bảo đảm sát thực, hiệu quả, thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp chủ động tham gia và tận dụng có hiệu quả cơ hội từ các FTA để đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong bối cảnh thương mại toàn cầu đang trải qua nhiều biến động phức tạp, khó dự báo, Bộ chỉ số FTA Index là minh chứng rõ nét, khẳng định với các đối tác thương mại quốc tế về cam kết của Việt Nam trong thực thi các FTA mà nước ta là thành viên.

Hơn nữa, đây sẽ là công cụ đánh giá định lượng, khách quan, toàn diện về tình hình, mức độ thực thi các FTA tại 63 tỉnh, thành phố trong cả nước và được triển khai định kỳ hàng năm nhằm kịp thời nhận diện những điểm nghẽn trong quá trình thực thi các cam kết FTA tại địa phương và đề xuất giải pháp cải thiện cụ thể, phục vụ chỉ đạo, điều hành chính sách xuất nhập khẩu của các cấp chính quyền một cách sát thực, hiệu quả.

Vì vậy, việc đánh giá kết quả thực thi FTA thông qua Bộ Chỉ số này không chỉ để "so sánh", mà còn là động lực thúc đẩy các địa phương, cộng đồng doanh nghiệp thực thi có hiệu quả và tối ưu hóa các cơ hội từ các FTA để đa dạng hóa thị trường, chuỗi cung ứng và sản phẩm xuất khẩu, góp phần duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu bền vững và hiện thực hóa mục tiêu hội nhập kinh tế quốc tế một cách thiết thực, hiệu quả mà Đảng, Nhà nước đã đề ra.

Bộ chỉ số FTA Index được xây dựng dựa trên 4 trụ cột chính gồm tuyên truyền, phổ biến FTA; thực hiện quy định pháp luật về FTA; chính sách hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh; triển khai các cam kết về phát triển bền vững. Tổng điểm của từng địa phương được tính dựa trên thang điểm 10 cho mỗi chỉ số thành phần, hợp thành tổng điểm tối đa là 40.

Theo đó, Top 10 địa phương dẫn đầu cả nước về điểm số FTA Index năm 2024 gồm: Cà Mau (34,90 điểm), Thanh Hóa (34,13 điểm), Bình Dương (34,03 điểm), Khánh Hòa (32,96 điểm), Trà Vinh (32,74 điểm), Long An (32,50 điểm), Hà Giang (32,46 điểm), Bạc Liêu (32,43 điểm), Ninh Bình (31,74 điểm), Điện Biên (31,72 điểm).

FTA Index 2024 ghi nhận điểm số trung bình của 63 tỉnh thành là 26,20 điểm, trong khi tỉnh có điểm số thấp nhất chỉ đạt 14,49 điểm. Điều này cho thấy sự chênh lệch đáng kể giữa các địa phương trong năng lực triển khai cam kết hội nhập.

Việc xây dựng FTA Index không chỉ mang ý nghĩa xếp hạng đơn thuần, mà còn là một bước đi chiến lược trong việc đo lường hiệu quả hội nhập quốc tế ở cấp địa phương - nơi trực tiếp triển khai các cam kết FTA đến với doanh nghiệp.

Đồng thời, qua bộ chỉ số này Chính phủ sẽ nắm rõ hơn tình hình triển khai hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA của các địa phương để có những chỉ đạo, giám sát việc thực thi FTA tại các địa phương.