Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà thông tin về về vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp và cải cách tiền lương

Chiều 29/10, tiếp tục phiên thảo luận tại hội trường Quốc hội, Phó Thủ tướng Chính phủ Phạm Thị Thanh Trà đã giải trình và làm rõ nhiều vấn đề được các đại biểu Quốc hội quan tâm về vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp và cải cách tiền lương.

Bộ máy đã vận hành cơ bản ổn định, thông suốt, liên tục và được nhân dân ghi nhận

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà nhắc lại bối cảnh lịch sử, khi nền hành chính Việt Nam đã có 80 năm vận hành theo mô hình chính quyền 4 cấp, gồm trung ương và 3 cấp ở địa phương. Do đó, việc chuyển đổi sang mô hình 2 cấp ở địa phương không đơn thuần là sự sắp xếp lại bộ máy, mà là một "cuộc cách mạng" thực sự, thay đổi triệt để, toàn diện từ triết lý tổ chức quyền lực, thể chế, quản trị địa phương, đến tư duy về nhân sự công vụ và phương thức điều hành, vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa các cấp chính quyền cũng như mục tiêu phát triển. Sự thay đổi này là cấp bách và cần thiết, phù hợp với xu thế chung của thế giới và mục tiêu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Chúng ta đã thay đổi rất căn bản, từ phương thức quản lý hành chính sang quản trị kiến tạo và phục vụ nhân dân; từ một trạng thái còn thụ động sang chủ động quản trị địa phương. Đây là nền móng, gốc rễ vô cùng quan trọng cho việc thực hiện quản trị quốc gia hiện đại, vì một mục tiêu phát triển và hạnh phúc của nhân dân".

Sự chuyển đổi mang tính cách mạng này đòi hỏi một sự thay đổi tương ứng từ toàn bộ hệ thống chính trị và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

Theo Phó Thủ tướng, trước hết, chúng ta phải tự làm một cuộc cách mạng cho chính bản thân mình về tư tưởng, tâm lý, tư duy, nhận thức, lề lối, phương pháp làm việc, tinh thần công vụ và văn hóa công vụ.

So với chiều dài lịch sử 80 năm của mô hình cũ, 4 tháng vận hành chính quyền địa phương hai cấp là một khoảng thời gian quá ngắn ngủi. Vì vậy, theo Phó Thủ tướng, những khó khăn, vướng mắc, bất cập ban đầu là điều dễ hiểu và có thể chia sẻ.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, không nóng vội, không cầu toàn nhưng cũng không được đi chậm, không để mất thời cơ. Phương châm hành động phải là "vừa làm, vừa điều chỉnh, vừa hoàn thiện" trên tất cả các phương diện để mô hình mới vận hành tốt nhất.

Sau 4 tháng triển khai, dù đối mặt với nhiều thách thức, chúng ta đã đạt được những kết quả rất lớn. Thành công lớn nhất là đã thực hiện được một cuộc cách mạng trong việc "sắp xếp lại giang sơn", tổ chức lại mô hình nền hành chính nhà nước. Hệ thống thể chế, chính sách đã được ban hành một cách đồng bộ, toàn diện, kịp thời có những hướng dẫn hành chính để tháo gỡ vướng mắc cho địa phương.

Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà đặc biệt ghi nhận và đánh giá rất cao sự nỗ lực của hệ thống chính trị các địa phương. Trong điều kiện làm việc thần tốc, khẩn trương, "vừa chạy vừa xếp hàng" nhưng sự đồng hành, đồng bộ và quyết liệt từ trung ương đến địa phương đã giúp hoàn thành một khối lượng công việc "khổng lồ". Đến nay, bộ máy đã vận hành cơ bản ổn định, thông suốt, liên tục và được nhân dân ghi nhận. Nhiều địa phương đã có những cách làm sáng tạo, linh hoạt, kịp thời giải quyết các vấn đề phát sinh, mang lại hiệu quả rõ nét.

Để tiếp tục hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động, Phó Thủ tướng nêu rõ 6 nhóm giải pháp trọng tâm.

Trước hết là tập trung cao độ hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách. Quốc hội đã và đang nỗ lực ban hành hàng loạt luật liên quan. Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo hoàn thiện những vấn đề cốt lõi về tổ chức bộ máy, biên chế, phân loại và tiêu chuẩn đơn vị hành chính, phấn đấu đến hết năm 2025 sẽ cơ bản hoàn thiện hệ thống thể chế, dựa trên những bài học từ thực tiễn.

Đồng thời, xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là ở cấp xã. Ghi nhận ý kiến đại biểu về tình trạng cán bộ cấp xã "vừa thừa, vừa thiếu", có nơi chưa phù hợp chuyên môn, Phó Thủ tướng cho biết trên cơ sở tổng hợp, số lượng cán bộ không thiếu, nhưng cần cơ cấu lại.

Giải pháp trước mắt là Bộ Nội vụ sẽ hoàn thiện khung vị trí việc làm, làm cơ sở để giao biên chế chính thức cho giai đoạn 2026 - 2030. Các địa phương cần chủ động rà soát, đánh giá, cơ cấu lại đội ngũ, có thể tuyển dụng hoặc điều động cán bộ từ cấp tỉnh về các vị trí còn yếu như tài chính, địa chính, môi trường, công nghệ thông tin. Đồng thời, Chính phủ sẽ xây dựng đề án đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ công chức cấp xã đến năm 2030.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh việc rà soát, bổ sung quy hoạch, kế hoạch phát triển của từng địa phương; tăng cường nguồn lực và thiết kế cơ chế tài chính phù hợp với mô hình mới. Đây là yêu cầu căn cốt, vừa cấp bách trước mắt, vừa mang tính chiến lược lâu dài.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào công vụ, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số. Dù đã có những chuyển biến tích cực, hạ tầng công nghệ vẫn còn hạn chế, do đó cả Chính phủ và địa phương cần ưu tiên đầu tư cho lĩnh vực này và lan tỏa phong trào "Toàn dân học tập số". Các địa phương phải phát huy tính chủ động, tập trung xử lý các vấn đề phát sinh trong thẩm quyền của mình, nhất là trong xử lý tài sản công, cải cách và đơn giản hóa thủ tục hành chính, tránh tâm lý thụ động, chờ đợi.

Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh việc đổi mới phương thức quản trị, hướng mạnh vào kiến tạo phát triển và phục vụ nhân dân. Đây không chỉ là mục tiêu xây dựng một chính quyền gần dân, sát dân mà còn là động lực để kiến tạo sự phát triển cho đất nước trong giai đoạn mới.

Về tổ chức bộ máy và biên chế, Phó Thủ tướng cho biết, Chính phủ đang hoàn thiện hồ sơ báo cáo Bộ Chính trị để có cơ sở xác định mô hình chính thức. Về phân cấp, tỉ lệ phân cấp, Chính phủ đang đánh giá lại tính khả thi của việc phân cấp và mong muốn các địa phương phản ánh cụ thể những điểm chưa phù hợp để điều chỉnh kịp thời.

Về vấn đề cải cách chính sách tiền lương, Phó Thủ tướng Phạm Thị Thanh Trà cho biết, việc này đang được triển khai một cách bài bản, quán triệt sâu sắc tinh thần các kết luận quan trọng của Bộ Chính trị, bao gồm các Kết luận số 83, 187 và 192 của Bộ Chính trị.

Hiện tại, Chính phủ đang tập trung xây dựng một đề án tổng thể, dự kiến báo cáo Trung ương vào quý I/2026. Sau khi đề án được thông qua, một kế hoạch thực hiện cụ thể sẽ được xây dựng với lộ trình và các bước đi phù hợp, đảm bảo đồng bộ với tổng thể cải cách nền hành chính, tương xứng với tốc độ tăng trưởng và quy mô nền kinh tế, cũng như phù hợp với khả năng chi trả của ngân sách nhà nước để đảm bảo chế độ chính sách cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.

"Việc cải cách tiền lương không thể thực hiện ngay lập tức. Đây là một quá trình đòi hỏi sự chuẩn bị hết sức kỹ lưỡng, thận trọng, căn cơ và thực hiện từng bước", Phó Thủ tướng nói, đồng thời nhấn mạnh lộ trình cải cách phải hợp lý và dựa trên khả năng chi trả thực tế của ngân sách nhà nước.

Đại biểu Quốc hội đề nghị sớm điều chỉnh tăng lương cơ sở

Trước đó, thảo luận tại hội trường, đại biểu Trần Quốc Tuấn (Vĩnh Long), cho biết sau gần 4 tháng triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, bộ máy hành chính "nhẹ hơn về đầu mối nhưng nặng hơn về công việc". Cán bộ công chức ở cơ sở phải đi làm xa hơn, đảm nhận thêm nhiều nhiệm vụ nhưng thu nhập chưa được cải thiện.

Theo báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri, nhiều cán bộ xã phải di chuyển từ 10 đến 15 km mới đến trụ sở mới, trong khi phụ cấp đi lại và công vụ chưa điều chỉnh; đội ngũ cán bộ cơ sở đang gánh thêm phần việc do tinh giản biên chế nhưng thu nhập không tăng, ảnh hưởng đến tâm lý và hiệu quả công tác. Từ đó đề nghị Chính phủ có chính sách hỗ trợ đối với cán bộ vùng sáp nhập.

Đại biểu cho rằng nâng cao đời sống cán bộ là nâng cao chất lượng bộ máy nên kiến nghị Quốc hội và Chính phủ điều chỉnh tăng lương cơ sở ngay từ 1/1/2026.

Cũng cho ý kiến về vấn đề này, đại biểu Mai Văn Hải (Thanh Hóa) đánh giá việc sắp xếp bộ máy và thực hiện chính quyền địa phương hai cấp là cuộc cải cách toàn diện, song vẫn còn khó khăn. Một số nơi điều chuyển cán bộ nhưng vẫn thừa, thiếu cục bộ, đặc biệt ở xã miền núi, biên giới. Nhiều địa phương thiếu nhân lực có chuyên môn sâu về đất đai, xây dựng, kế toán, công nghệ thông tin; năng lực một bộ phận cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu.

Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, chuyển đổi số còn hạn chế; hệ thống dịch vụ công quốc gia đôi khi quá tải, chậm trễ trong giải quyết thủ tục. Việc bố trí sử dụng trụ sở ở một số nơi chưa hợp lý, còn lãng phí. Cán bộ, công chức phải gánh khối lượng công việc lớn, áp lực cao nhưng chế độ chính sách chưa cải thiện.

Đại biểu đề nghị Chính phủ đánh giá lại việc phân cấp, phân quyền cho xã, phường, đặc khu để điều chỉnh phù hợp mô hình mới; sớm xác định vị trí việc làm và xây dựng chính sách tiền lương tương xứng; cần có chính sách đãi ngộ để cán bộ, công chức xã yên tâm công tác, đồng thời có cơ chế sàng lọc, thay thế người không đáp ứng yêu cầu.

Đại biểu cũng kiến nghị tăng đầu tư hạ tầng chuyển đổi số, công nghệ thông tin, đồng thời đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho cán bộ, công chức để nâng cao hiệu quả giải quyết thủ tục hành chính.