Quản lý dự trữ quốc gia về xăng dầu: Các bộ cùng tính toán để phù hợp thực tiễn

Luật Dự trữ quốc gia, Nghị định số 94/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định, Bộ Công Thương được Chính phủ phân công quản lý mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia; Bộ Tài chính quản lý nhà nước về lĩnh vực dự trữ quốc gia.

Do đó, các chuyên gia kinh tế cho rằng đề xuất của Bộ Công Thương chuyển nhiệm vụ quản lý dự trữ quốc gia xăng dầu cho Bộ Tài chính để thống nhất đầu mối quản lý dự trữ các mặt hàng thiết yếu là không có cơ sở.

Theo quy định hiện hành, khoản 3 Điều 32, khoản 2 Điều 35, Điều 38 và Điều 48 Luật Dự trữ quốc gia quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn quản lý xăng, dầu dự trữ quốc gia của Bộ Công Thương.

Tại Điều 8, Điều 21 Luật Dự trữ quốc gia, khoản 1 Điều 7 Nghị định số 94/2013/NĐ-CP ngày 21/8/2013 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Dự trữ quốc gia và Điều 1 Nghị định số 128/2015/NĐ-CP ngày 15/12/2015 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 94/2013/NĐ-CP nêu rõ: Bộ Công Thương được Chính phủ phân công quản lý mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia; Bộ Tài chính quản lý nhà nước về lĩnh vực dự trữ quốc gia.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, xăng dầu là hàng hóa đặc biệt, dễ cháy nổ, độc hại và là ngành hàng kinh doanh có điều kiện; việc bảo quản, vận chuyển, mua bán, nhập, xuất phải tuân theo những tiêu chuẩn kỹ thuật chặt chẽ; các bể chứa xăng dầu, hệ thống đường ống và phương tiện vận tải phải là các loại chuyên dụng, đặc thù. Do đó, cơ quan quản lý xăng dầu dự trữ quốc gia phải là cơ quan có năng lực, có chuyên môn, nghiệp vụ; có chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực.

Căn cứ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao, theo Nghị định số 96/2022/NĐ-CP ngày 29/11/2022 của Chính phủ, Bộ Công Thương là cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công nghiệp và thương mại, bao gồm các ngành, lĩnh vực điện, than, dầu khí, năng lượng…

Mặt khác, tại khoản 1 Điều 2 Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 18/7/2023 của Thủ tướng Chính phủ quy định, Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan; đề xuất với cơ quan có thẩm quyền các nội dung sửa đổi phù hợp, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất kinh doanh và hoạt động dự trữ dầu thô, sản phẩm xăng dầu.

Đồng thời, Bộ Công Thương đề xuất việc phân công, phân cấp trong hệ thống quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia thực hiện nhiệm vụ dự trữ, cung ứng xăng dầu, khí đốt.

Như vậy, đối chiếu với các quy định trên, việc Chính phủ giao Bộ Công Thương quản lý mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia là phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, năng lực, điều kiện thực tế về tổ chức bộ máy quản lý của Bộ Công Thương.

Trao đổi với báo chí, ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam cho biết, theo quy định hiện hành, Bộ Công Thương được Chính phủ giao quản lý đối với mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia, còn Bộ Tài chính quản lý nhà nước về lĩnh vực dự trữ quốc gia và các mặt hàng lương thực (gạo, thóc), các mặt hàng trang thiết bị phòng, chống thiên tai...

Ông Thỏa cho rằng, các mặt hàng dự trữ quốc gia khác hiện nay cũng đang được Chính phủ giao cho các bộ, ngành khác quản lý, phân bổ theo quyết định của cấp có thẩm quyền. Việc Chính phủ phân công Bộ Công Thương quản lý mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia trên cơ sở thực trạng về hạ tầng, bến bãi, kho tàng đã có sẵn.

Thực tiễn triển khai thời gian qua cho thấy, Bộ Công Thương đã gặp phải một số khó khăn, vướng mắc trong bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia. Theo đó, Bộ Công Thương cho biết: “Việc bảo quản riêng mặt hàng xăng dầu chưa thực hiện được do chưa có kho dự trữ quốc gia xăng dầu của Nhà nước, phải thuê các doanh nghiệp xăng dầu để bảo quản”.

Về vấn đề này, tại văn bản mới nhất gửi Bộ Công Thương về giải quyết khó khăn, vướng mắc trong công tác bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia, Bộ Tài chính cho biết, theo quy định tại Điều 51, Điều 52 Luật Dự trữ quốc gia và quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch hệ thống kho xăng dầu dự trữ quốc gia, xăng dầu dự trữ quốc gia được cất giữ riêng, được thực hiện thuê kho để bảo quản theo quy định tại Thông tư số 172/2013/TT-BTC ngày 20/11/2013 của Bộ Tài chính; chi phí bảo quản tính đúng, tính đủ theo quy định tại Quyết định số 16/2020/QĐ-TTg ngày 15/5/2020 của Thủ tướng Chính phủ.

Vì vậy, Bộ Tài chính cho rằng ý kiến của Bộ Công Thương về “việc bảo quản riêng mặt hàng xăng dầu chưa thực hiện được do: Chưa có kho dự trữ quốc gia xăng dầu của nhà nước, phải thuê các doanh nghiệp xăng dầu để bảo quản” là không có cơ sở.

Một trong những vướng mắc khác cũng được Bộ Công Thương nêu: “Việc bảo quản riêng mặt hàng xăng dầu chưa thực hiện được do chưa có kho dự trữ quốc gia xăng dầu của Nhà nước, phải thuê các doanh nghiệp xăng dầu để bảo quản”, Bộ Tài chính cũng khẳng định, đây là vướng mắc không phù hợp với tình hình thực tiễn.

Liên quan việc “bảo quản riêng mặt hàng xăng dầu chưa thực hiện được do: Định mức phí bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia chưa phù hợp với thực tế”, Bộ Tài chính cho biết, theo quy định tại Thông tư số 108/2013/TT-BTC ngày 13/8/2023 của Bộ Tài chính, Bộ Công Thương có trách nhiệm xây dựng kế hoạch, dự thảo định mức xăng dầu dự trữ quốc gia và lấy ý kiến tham gia của các cơ quan đơn vị có liên quan gửi Bộ Tài chính thẩm định, ban hành. Được biết, từ khi Luật Dự trữ quốc gia ban hành năm 2012 đến nay, Bộ Tài chính chưa nhận được văn bản đề nghị kèm hồ sơ xây dựng định mức của Bộ Công Thương.

Để tháo gỡ khó khăn về chi phí bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia khi bảo quản riêng theo quy định tại Điều 51 Luật Dự trữ quốc gia, thời gian qua, Bộ Tài chính đã chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương và các đơn vị có liên quan xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 16/2020/QĐ-TTg ngày 15/5/2020 về Quy chế quản lý xăng dầu dự trữ quốc gia; trong đó Điều 3 Quy chế này quy định quản lý xăng dầu dự trữ quốc gia thực hiện theo nguyên tắc tính đúng, tính đủ chi phí bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia hằng năm.

Hiện nay, cơ chế, chính sách hiện hành đã được hoàn thiện đầy đủ để triển khai thực hiện bảo quản riêng mặt hàng xăng dầu dự trữ quốc gia theo quy định tại Thông tư số 108/2013/TT-BTC ngày 13/8/2013 của Bộ Tài chính.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa cho rằng, Bộ Công Thương đưa ra những khó khăn về bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia như: Chưa được bảo quản riêng; các quy định về thẩm quyền, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, định mức kinh tế - kỹ thuật mặt hàng xăng dầu, dự trữ nhà nước còn hạn chế; việc áp dụng các quy định pháp luật về nhập, xuất, luân chuyển hàng dự trữ quốc gia phát sinh vướng mắc, khó khăn. Những khó khăn, vướng mắc này của Bộ Công Thương là không hợp lý.

Để giải quyết những khó khăn trên, Chủ tịch Hội đồng thẩm định giá Việt Nam cho rằng, các Bộ: Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương phải cùng ngồi lại, tính toán, bàn bạc với nhau để việc quản lý, dự trữ quốc gia mặt hàng xăng dầu hợp lý, phù hợp với tình hình thực tiễn.

Ở góc nhìn khác, ông Bùi Ngọc Bảo - Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam cho biết, xét dưới góc độ quản lý ngành, thì xăng dầu thuộc quản lý của Bộ Công Thương, do đó không nên phân định bộ nào quản lý xăng dầu dự trữ quốc gia mà phải là liên bộ, liên ngành.

Trên thực tế, hiện nay, doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu chịu sự chỉ đạo, thực hiện theo liên bộ. Hàng dự trữ quốc gia dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, nên các bộ ngành đều phải phối hợp với nhau quản lý tốt nguồn hàng này.

“Về lâu về dài, các lĩnh vực kinh doanh xăng dầu nên giao hết đầu mối cho Bộ Công Thương quản lý, điều hành để đảm bảo tính thông suốt, tập trung, hiệu quả hơn. Còn Bộ Tài chính quản lý thu thuế, phí đối với mặt hàng này”, ông Nguyễn Tiến Thỏa nêu quan điểm và khuyến nghị.

Cùng chung quan điểm, PGS.,TS. Đinh Trọng Thịnh - Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho biết, các quỹ dự trữ quốc gia hầu hết do Bộ Tài chính quản lý. Bộ Công Thương chịu trách nhiệm về lập Quy hoạch phát triển hệ thống kinh doanh xăng dầu, Quy hoạch hệ thống kho cảng, kho xăng dầu dự trữ; Cấp phép cho thương nhân kinh doanh xuất nhập khẩu, Quy hoạch hạn mức nhập khẩu; Quản lý đăng ký sản xuất xăng dầu trong nước.

Bộ Công Thương là cơ quan quản lý sản xuất, kinh doanh và điều tiết cung - cầu và là đơn vị hiểu về sản xuất, kinh doanh về cung - cầu, hiểu về giá thị trường thế giới và thị trường trong nước hơn các bộ khác.

“Dự trữ xăng dầu gắn với hoạt động quản lý kinh doanh của thị trường xăng dầu. Hiện nay, nếu quản lý lĩnh vực xăng dầu một cách tổng thể từ khâu nhập khẩu, xuất khẩu, lên kế hoạch bán buôn bán lẻ hiện đều do Bộ Công Thương thực hiện. Vì vậy, nếu như Bộ Công Thương quản lý dự trữ xăng dầu quốc gia có lẽ là hợp lý hơn khi Bộ này đang quản lý một cách toàn diện đối với thị trường xăng dầu Việt Nam”, PGS.,TS. Đinh Trọng Thịnh nói.