Sửa Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt: Tránh bỏ sót chất làm ngọt HFCS

Liên quan đến dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận; trong đó có sản phẩm đồ uống có đường, Hiệp hội Mía Đường Việt Nam đề xuất bỏ tiêu chí “hàm lượng đường trên 5g/100ml” vì không còn phù hợp thực tế, có thể dẫn đến nguy cơ bỏ qua đối tượng chịu thuế chính hiện nay là đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS.

Về đối với đối tượng chịu thuế, Hiệp hội Mía đường Việt Nam đề xuất bỏ cụm từ "nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN)" vì không phù hợp với hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thành “đồ uống có đường (sugary drinks) có chứa đường tự do (free sugars) bao gồm đồ uống chứa đường và đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS ”. 

Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO): “Đồ uống có đường được định nghĩa là tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do (free sugars) và chúng bao gồm nước ngọt có ga hoặc không có ga, nước trái cây/rau và đồ uống, chất lỏng và bột cô đặc, nước có hương vị, nước tăng lực và thể thao, trà pha sẵn, cà phê pha sẵn và đồ uống có sữa có hương vị. Đường tự do đề cập đến là đường đơn monosacarit (như glucose, fructose) và đường đa disacarit (như sucrose hoặc đường ăn) được nhà sản xuất, người nấu ăn hoặc người tiêu dùng thêm vào thực phẩm và đồ uống và đường tự nhiên có trong mật ong, xi-rô, nước ép trái cây và nước trái cây cô đặc”.

Còn Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 12828:2019 định nghĩa: “Nước giải khát (water-based beverages) sản phẩm pha sẵn để uống với mục đích giải khát, được chế biến từ nước, có thể chứa đường, phụ gia thực phẩm, hương liệu, có thể bổ sung các thành phần nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên, vitamin và khoáng chất, có ga hoặc không có ga”. Theo định nghĩa này chỉ có nước giải khát chứa đường là đối tượng chịu thuế.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho rằng, sử dụng định nghĩa "nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam" là không hợp lý, không phù hợp với định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và thông lệ quốc tế là “đồ uống có chứa đường tự do” khi sử dụng biện pháp đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Trong hoàn cảnh Việt Nam có thể dẫn đến nguy cơ sai lầm và bỏ sót đối tượng chịu thuế, dẫn đến không thể thực hiện chủ trương chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân.

“Trong trường hợp sử dụng chất làm ngọt là đường lỏng sirô ngô HFCS (hầu hết công ty nước giải khát tại Việt Nam đang sử dụng) sẽ không thể áp dụng tiêu chí “hàm lượng đường trên 5g/100ml”, Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho hay.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam đề nghị xem xét áp dụng kinh nghiệm của một số nước trong khối ASEAN bao gồm Philippines và Indonesia. Philippines thu thuế tiêu thụ đặc biệt có mức thuế khác nhau đối với đồ uống có đường và đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS và áp mức thuế cao hơn (gấp 2 lần) đối với đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS. Indonesia là vừa áp thuế phòng vệ thương mại đối với đường lỏng si rô ngô HFCS vừa kiến nghị thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường và ga tuỳ loại đồ uống. 

“Đề xuất áp dụng mức thuế suất 10% đối với đồ uống có đường và áp dụng mức thuế suất 20% đối với đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS”, Hiệp hội Mía đường Việt Nam đề xuất.

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam, tại Việt Nam, đường lỏng sirô ngô HFCS hiện nay là chất tạo ngọt chính trong nước giải khát chứ không phải đường (đính kèm phụ lục một số nhãn hàng đồ uống có chứa đường lỏng sirô ngô HFCS) . 

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam, khối lượng đường lỏng sirô ngô HFCS nhập khẩu đang có xu hướng tăng nhanh qua các năm và đa số được nhập khẩu bởi các công ty sản xuất nước giải khát. Năm 2023, lượng đường lỏng sirô ngô nhập khẩu đã tăng với mức độ bùng nổ khi khối lượng hơn gấp đôi so với năm 2021.

Trong thời gian vừa qua, đã có nhiều cá nhân tổ chức có ý kiến đề nghị không áp dụng hàng hoá tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng nước giải khát có đường vì sẽ ảnh hưởng đến ngành mía đường và nông dân trồng mía. Hiệp hội Mía đường Việt Nam khẳng định: Không hề có quan hệ hay ủy quyền gì với các cá nhân tổ chức đó. Quyền lợi của sức khỏe cộng đồng cần được đặt trên quyền lợi sản xuất kinh doanh của mọi ngành nghề trong đó có ngành mía đường.