Tăng khả năng tận dụng ưu đãi từ Hiệp định EVFTA cho nông sản Việt

Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: Xuân Anh - TTXVN

Hiệp định EVFTA đi vào thực thi mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rất lớn cho nông sản Việt Nam, tuy nhiên để khai thác và tận dụng hiệu quả các ưu đãi về thuế quan cho sản phẩm nông nghiệp vẫn còn rất nhiều vấn đề cần giải quyết.

Đây là nhận định của các chuyên gia tại Hội thảo Tận dụng EVFTA trong bối cảnh COVID-19 cơ hội và thách thức cho ngành nông nghiệp, dệt may, da giày do Viện Nghiên cứu phát triển Tp. Hồ Chí Minh phối hợp với Đại học Văn Hiến tổ chức, ngày 25/9.
Cánh cửa lớn
Giáo sư, Tiến sĩ Võ Thanh Thu, Giảng viên Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh thông tin, trước khi có Hiệp định EVFTA, EU đã là thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam nhưng giá trị xuất khẩu của nhóm hàng nông lâm thủy sản xuất vào thị trường này còn rất khiêm tốn.

Hiệp định EVFTA với các điều khoản cam kết về mở cửa thị trường nông sản với gần 100% dòng thuế được cắt bỏ; trong đó, phần lớn được cắt bỏ trong lộ trình ngắn đã tạo cơ hội lớn để nông sản Việt Nam thâm nhập sâu hơn, chiếm thị phần lớn hơn tại EU.
Đơn cử, với mặt hàng gạo, trước đây gạo Việt Nam xuất khẩu vào EU chịu thuế rất cao trên 65 EUR/tấn, nhưng ngay từ 1/8/2020 EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo với mức thuế 0%. Riêng với mặt hàng tấm không bị áp hạn ngạch và cũng được xóa bỏ thuế hoàn toàn sau 5 năm.

Kết quả ban đầu cho thấy, sau hơn 1 tháng triển khai Hiệp định EVFTA, một số doanh nghiệp xuất khẩu gạo đã ký được những đơn hàng xuất khẩu gạo thơm, có giá trị cao hơn vào EU. Việc này cũng lan tỏa tín hiệu tích cực đến tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam cả về lượng và giá.
Tương tự, thủy sản cũng là nhóm hàng chịu mức thuế khá cao (từ 6-22%) khi xuất khẩu vào EU khi chưa có Hiệp định EVFTA. Tuy nhiên, khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, hơn 50% số dòng thuế thủy sản đã được cắt giảm. Với mặt hàng cá ngừ EU dành cho Việt Nam hạn ngạch 11.500 tấn/năm với thuế suất 0%, hạn ngạch này cao gấp 3 lần sản lượng xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam vào EU hiện nay.
Đặc biệt hơn, một trong những nhóm hàng xuất khẩu mới nổi của Việt Nam là rau, quả tươi cũng được cắt giảm ngay 94% số dòng thuế và không áp dụng hạn ngạch khi xuất vào EU nhờ Hiệp định EVFTA.
Cùng chung nhận định, Tiến sĩ Hồ Cao Việt, Giảng viên Trường Đại học Văn Hiến cho biết, sau hơn 1 tháng Hiệp định EVFTA có hiệu lực, xuất khẩu nông thủy sản của Việt Nam vào EU đã nhận được tín hiệu rất khả quan cả về lượng và giá bán.

Lượng thủy sản xuất khẩu sang EU chủ yếu là tôm, mực trong tháng 8/2020 đã tăng 10% so với cùng kỳ 2019, bất chấp những ảnh hưởng từ dịch COVID-19. Một sản phẩm khác của Việt Nam cũng đang có lợi thế tại EU là cà phê khi được cắt giảm thuế từ 15% về 0% và được bảo hộ chỉ dẫn địa lý với thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột…
Tuy nhiên, Tiến sĩ Hồ Cao Việt cho rằng, nông sản Việt Nam thâm nhập vào EU thời gian qua vẫn còn rất hạn chế so với năng lực sản xuất nông nghiệp của Việt Nam. Trước khi có Hiệp định EVFTA nông sản Việt Nam gặp nhiều trở ngại như hạn ngạch, thuế quan, yêu cầu khắt khe về chất lượng, năng lực cạnh tranh, thương hiệu. Sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, rào cản về thuế quan hầu như không còn nhưng các vấn đề về tiêu chuẩn chất lượng không được gỡ bỏ mà còn có phần kiểm soát chặt chẽ hơn.
Gia tăng năng lực cạnh tranh
Dư địa thị trường cho các sản phẩm nông sản của Việt Nam tại EU còn rất lớn nhưng để khai thác được tiềm năng đó, phải cải thiện năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt. Tiến sĩ Từ Minh Thiện, Hiệu trưởng Trường Đại học Văn Hiến phân tích, để xâm nhập vào EU hiệu quả, ngành nông nghiệp Việt Nam cần giải quyết được ba vấn đề chính là xây dựng chuỗi cung ứng nông sản; thúc đẩy ứng dụng công nghệ chế biến sau thu hoạch và ứng dụng số hóa trong sản xuất - kinh doanh nông sản.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Hoàng Ngân, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thành phố Hồ Chí Minh phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: Xuân Anh - TTXVN

Cụ thể, để hình thành được chuỗi cung ứng nông sản phải có sự chuẩn bị về tổ chức sản xuất, vốn, nhân lực, công nghệ - kỹ thuật, đất đai, chính sách và thị trường. Trong khi đó, với ứng dụng công nghệ chế biến sau thu hoạch cần bắt đầu bằng việc xây dựng các trung tâm chế biến và bảo quản nông sản ngay tại vùng nguyên liệu hoặc chợ đầu mối để giảm thiểu thất thoát, hư hỏng trong quá trình vận chuyển nông sản tươi.
“Việc ứng dụng số hóa không chỉ dành cho các doanh nghiệp công nghệ mà có thể đẩy mạnh cho cả hoạt động sản xuất nông nghiệp. Với việc số háo thông tin, dữ liệu, người trồng có thể kiểm soát được quy trình sản xuất, hỗ trợ truy xuất nguồn gốc, một trong nhứng yêu cầu bắt buộc đối với nông sản, hàng hóa xuất khẩu sang EU.
Về tổng thể, cơ quan quản lý cần phát triển da dạng hạ tầng thương mại cho nông sản, đồng bộ cả chuỗi cung - cầu giao ngay, giao dịch theo hợp đồng và thị trường giao sau để giúp dự báo thị trường tốt hơn”, Tiến sĩ Từ Minh Thiện nêu giải pháp.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hà Thị Ngọc Oanh, Đại học Hoa Sen chia sẻ, nhiều loại nông sản của Việt Nam như hạt điều, cà phê, rau quả…được người tiêu dùng EU rất ưa chuộng nhưng trên thực tế sản lượng xuất khẩu vào đây chưa nhiều vì không đáp ứng được tiêu chuẩn chất lượng  Người dân EU có mức sống cao và ưu tiên các thực phẩm chất lượng, an toàn, đặc biệt là thực phẩm, nông sản hữu cơ.
Chính vì vậy, thay vì nỗ lực gia tăng sản lượng, cạnh tranh về giá doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu nông sản Việt Nam cần nâng cao khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường thông qua điều chỉnh kỹ thuật canh tác, sử dụng hợp lý thuốc bảo vệ thực vật, kiểm soát chất lượng sản phẩm.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh, các ngành chức năng cần nâng cao hiệu quả công tác kiểm nghiệm, chứng nhận các tiêu chuẩn đối với hàng xuất khẩu, tránh các trường hợp xuất khẩu các lô hàng không đảm bảo chất lượng dẫn đến nguy cơ bị “tuýt còi” sẽ ảnh hưởng rất lớn đến uy tín nông sản Việt Nam.
Mặt khác, các cơ quan quản cần có chiến lược hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA hiệu quả hơn. Thay vì các cuộc hội thảo mang tính hàn lâm, người nông dân và doanh nghiệp cần thông tin chi tiết, cụ thể hơn những việc cần làm và có thể làm ngay để cải thiện chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của thị trường./.

>>>Hiệp định EVFTA: Gạo Việt Nam tự tin vào thị trường EU