Thúc đẩy chế biến phụ phẩm nông nghiệp

Xuân Anh/TTXVN 12:32' - 28/09/2022

BNEWS Việt Nam có khối lượng lớn các phụ phẩm nông nghiệp nhưng tỷ lệ sử dụng để tạo giá trị tăng thêm và giảm tác động tiêu cực đến môi trường thấp.

Người dân đốt rơm rạ sau thu hoạch gây ô nhiễm môi trường. Ảnh: TTXVN

Việt Nam có khối lượng lớn các phụ phẩm nông nghiệp nhưng tỷ lệ sử dụng để tạo giá trị tăng thêm và giảm tác động tiêu cực đến môi trường thấp. Đây là nhận định của nhiều chuyên gia tại Hội thảo quốc tế: Phụ phẩm nông nghiệp - Nguồn tài nguyên tái tạo do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức sáng 28/9, tại Tp. Hồ Chí Minh.

*Nguồn tài nguyên bị lãng phí

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tổng khối lượng phụ phẩm nông nghiệp năm 2020 của cả nước là trên 156,8 triệu tấn, bao gồm 88,9 triệu tấn phụ phẩm sau thu hoạch từ cây trồng, từ quá trình chế biến nông sản của ngành trồng trọt (chiếm 56,7%); 61,4 triệu tấn phân gia súc, gia cầm từ ngành chăn nuôi (chiếm 39,1%); 5,5 triệu tấn từ ngành lâm nghiệp (chiếm 3,5%) và khoảng gần 1 triệu tấn từ ngành thủy sản (10,6%).

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Ninh, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, ở góc độ nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn gắn với tăng trưởng xanh, phụ phẩm trong nông, lâm, thuỷ sản phải được xem là nguồn tài nguyên tái tạo, chứ không phải là chất thải. Nguồn nguyên liệu này cần được xem là đầu vào quan trọng, kéo dài chuỗi giá trị gia tăng trong nông nghiệp.

Tuy nhiên, thực tế tỷ phụ phẩm cây trồng (vỏ lạc, thân bắp, rơm lúa, thân cây mì, vỏ đậu tương, củi...) được thu gom, sử dụng chỉ chiếm 52,2%; trong đó, lượng rơm rạ sau thu hoạch lúa rất lớn, ước khoảng gần 46 triệu tấn/năm, tỷ lệ sử dụng rơm lúa chỉ 56,3% (cho các mục đích làm thức ăn thô cho gia súc ăn cỏ, làm chất độn chuồng cho vật nuôi, làm đệm lót sinh học cho vật nuôi, làm nấm rơm, phủ gốc cho cây trồng, lót các loại trái cây...). Một lượng đáng kể rơm được đốt ngay tại ruộng gây ô nhiễm không khí, cản trở giao thông, ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Với nhóm phụ phẩm chăn nuôi, ước tính đàn gia súc, gia cầm cả nước thải ra khoảng trên 60,4 triệu tấn phân. Ngoài ra, hằng năm có nhiều triệu tấn chất độn chuồng thải ra từ ngành chăn nuôi, tuy nhiên chưa có số liệu điều tra đánh giá về nguồn phụ phẩm này.

Hiện tại, chất thải chăn nuôi được quản lý bằng nhiều cách, bao gồm ủ phân compost, xử lý bằng sản phẩm xử lý chất thải chăn nuôi (vi sinh vật), xử lý bằng công trình khí sinh học và sử dụng trực tiếp phân tươi làm phân bón. Công nghệ xử lý chất thải có sự khác biệt tùy thuộc vào điều kiện cụ thể của cơ sở chăn nuôi, ví dụ như loài động vật, hệ thống chuồng trại, vị trí và quy mô cơ sở chăn nuôi. Tỷ lệ tânh dụng để sản xuất phân bón hữu cơ mới đạt 23%, còn lại đang bị bỏ phí chưa tái sử dụng để ứng dụng trong chuỗi trồng trọt - chăn nuôi theo chuỗi liên hoàn, khép kín.

Phụ phẩm từ chế biến thủy sản theo số liệu thống kê hiện có khoảng 1 triệu tấn (chiếm 15-20% so với tổng sản lượng thủy sản chế biến). Đáng chú ý, có khoảng 90% phụ phẩm chế biến thủy sản đã được thu gom, chế biến thành các sản phẩm hữu ích, có giá trị phục vụ cho sản xuất thức ăn, chế biến thành các sản phẩm có giá trị cao hơn như collagen, hay một số thực phẩm ăn liền...

Hiện nay, ngành chế biến phụ phẩm thủy sản ở nước ta mới đạt khoảng 275 triệu USD, nhưng nếu khai thác hết nguồn phụ phẩm gần 1 triệu tấn của ngành thủy sản bằng các công nghệ cao thì có thể thu về tới từ 4-5 tỷ USD.

*Gia tăng giá trị cho phụ phẩm

Khu ruộng lúa được rắc chế phẩm sumitri xử lý rơm rạ tại xã Tống Trân – huyện Phù Cừ. Ảnh: Mai Ngoan/TTXVN

Theo các chuyên gia, hàng năm phần sinh khối phụ phẩm từ các cây trồng chính như lúa, ngô, mía, rau các loại có thể cung cấp tương đương với khoảng 43,4 triệu tấn hữu cơ, 1,86 triệu tấn đạm urê, 1,68 triệu tấn supe lân đơn và 2,23 triệu tấn kali sulfat.

Đây được coi là con số khổng lồ để bù đắp lại dinh dưỡng trong đất và sử dụng cho cây trồng trong canh tác nông nghiệp. Tuy nhiên, các phần dinh dưỡng này gần như bị bỏ phí và chưa có các cơ chế khuyến khích để tái sử dụng.

Nguyên nhân chính là do chi phí để xử lý các phế phụ phẩm trong nông nghiệp hiện nay vẫn còn lớn so với thu nhập của nông dân, dẫn tới thực trạng mất đi lượng hữu cơ và dinh dưỡng cây trồng khổng lồ, gây ô nhiễm nguồn nước và không khí, còn đất trồng ngày càng bị thiếu hụt hữu cơ, thoái hoá trầm trọng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Bá Bổng, nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho rằng, để thúc đẩy việc chế biến, nâng cao giá trị cho phụ phẩm nông nghiệp, nên chuyển đổi chính sách hỗ trợ theo chuỗi giá trị tuần hoàn. Ví dụ, từ chính sách chỉ hỗ trợ việc xây hầm biogas chuyển sang chính sách hỗ trợ và khuyến khích áp dụng chuỗi giá trị, đa chức năng: hầm biogas – bể lắng – máy tách phân – sản xuất phân chuồng/hữu cơ – phát điện. Chỉ hỗ trợ xây hầm biogas đã có tác dụng ngược gây ô nhiễm môi trường, tăng phát thải khí nhà kính.

Song song cần ưu tiên nâng cao vị thế của nông dân bởi sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam đa số đang ở quy mô nông hộ. Chú trọng thực hiện nông nghiệp tuần hoàn ngay tại hộ nông dân, trang trại nhỏ, hợp tác xã (kết hợp trồng trọt-chăn nuôi-thuỷ sản) theo kinh nghiệm truyền thống vườn - ao - chuồng (VAC).

Tiến sĩ Nguyễn Hữu Ninh cho rằng, để phát huy giá trị của các nguồn phụ phẩm nông nghiệp, cần đổi mới hiệu lực, hiệu quả của hệ thống cơ chế, chính sách đầu tư để khuyến khích và đủ hấp dẫn các doanh nghiệp tham gia thông qua mặt bằng đất nông nghiệp sạch, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm thuế nhập khẩu trang thiết trị, công nghệ cao, công nghệ tiến tiến, công nghệ sinh học để đầu tư vào lĩnh vực thu gom, đóng gói, vận chuyển, bảo quản, chế biến các phụ phẩm trồng trọt, chăn nuôi. Từ đó, để nối dài chuỗi giá trị gia tăng trong ngành nông nghiệp.

Bên cạnh đó, ban hành thể chế, chính sách về khuyến khích áp dụng quy trình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, bao gồm tuần hoàn hở, gắn từng khâu khác nhau và tuần hoàn kín để tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Đi cùng với đó, cần nâng cao hiệu quả nghiên cứu phát triển và ứng dụng công nghệ trong chế biến phụ phẩm nông nghiệp; nghiên cứu phát triển, chuyển giao, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ mới, công nghệ tiên tiên, công nghệ sạch.

Cùng với các giải pháp trên, xây dựng quy trình thu gom, bảo quản, chế biến phụ phẩm nông nghiệp có vật chất thô xanh cao để chế biến làm thức ăn cho gia súc ăn cỏ ở quy mô nông hộ, trang trại, công nghiệp. Xây dựng tài liệu hướng dẫn kỹ thuật về thu gom, ủ compost phụ phẩm nông nghiệp làm phân bón hữu cơ truyền thống ở quy mô nông hộ và trang trại.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh truyền thông sâu rộng về ý nghĩa của phụ phẩm nông nghiệp trong nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, nền nông nghiệp tăng trưởng xanh, nền nông nghiệp thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu nhằm thu hút sự quan tâm, thay đổi và nâng cao nhận thức, trách nhiệm thực hiện của lãnh đạo các cấp, các ngành, các địa phương và toàn xã hội về quản lý hiệu quả phụ phẩm của ngành nông nghiệp./.

Kinh tế Việt Nam
Việt Nam trúng cử Phó Chủ tịch kỳ họp lần thứ 43 Đại hội đồng UNESCO

21:17'

Việc Việt Nam được tín nhiệm bầu giữ chức vụ này tại 2 Kỳ họp liên tiếp lần thứ 42 và 43 thể hiện vị thế, uy tín và năng lực đóng góp ngày càng cao của Việt Nam tại các thể chế đa phương toàn cầu.
Kinh tế Việt Nam
Diễn đàn Logistics Việt Nam 2025: Khơi dậy tiềm năng phát triển miền Trung

21:07'

Diễn đàn Logistics Việt Nam 2025 được kỳ vọng trở thành điểm kết nối chính sách và hành động, nơi các bộ, ngành, hiệp hội, địa phương và doanh nghiệp.
Kinh tế Việt Nam
Thủ tướng trao Quyết định bổ nhiệm Phó Tổng Thanh tra Thường trực Thanh tra Chính phủ

20:54'

Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ, đây là sự bổ sung nhân sự kịp thời, cần thiết đối với ngành Thanh tra, trong bối cảnh nước ta chuẩn bị tiến tới Đại hội XIV của Đảng.
Kinh tế Việt Nam
Linh hoạt và bám sát thực tiễn trong tính, quản lý thuế thu nhập cá nhân

20:18'

Về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội bày tỏ sự đồng tình với sự cần thiết phải điều chỉnh luật này do những biến động lớn về giá.
Kinh tế Việt Nam
Bộ Công Thương chỉ đạo các đơn vị ứng phó bão số 13

19:52'

Trước diễn biến mưa lũ phức tạp tại Trung Bộ, Bộ Công Thương đã ban hành nhiều công điện, tổ chức kiểm tra hiện trường và chỉ đạo ứng phó khẩn trương, kịp thời.
Kinh tế Việt Nam
Đòn bẩy tăng trưởng trong bối cảnh chính sách thuế đối ứng

19:40'

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) hiện đang triển khai một loạt giải pháp đồng bộ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực đáp ứng quy tắc xuất xứ.
Kinh tế Việt Nam
Linh hoạt mức giảm trừ gia cảnh theo biến động giá cả và thu nhập

19:15'

Chiều 5/11, thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), nhiều đại biểu cho rằng cần điều chỉnh linh hoạt mức giảm trừ gia cảnh theo biến động giá cả và thu nhập.
Kinh tế Việt Nam
Thông cáo báo chí về ngày làm việc thứ nhất Hội nghị Trung ương 14 khóa XIII

18:53'

Sáng 5/11/2025, Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã khai mạc tại Thủ đô Hà Nội.
Kinh tế Việt Nam
Nhiều ý kiến chưa đồng thuận với đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu

16:16'

Liên quan đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu lên 65, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng cần thận trọng, đánh giá toàn diện tác động xã hội trước khi quyết định.