Báo chí Cách mạng đồng hành cùng dân tộc, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân

Từ Thanh niên - tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, ra số đầu tiên ngày 21/6/1925, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã trải qua hành trình lịch sử gắn liền với sứ mệnh thiêng liêng: Đồng hành cùng dân tộc, phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

*Đáp ứng tiễn cách mạng

Ngay từ những thập niên đầu thế kỷ XX, trong bối cảnh phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến và dân chủ tư sản ở Việt Nam bộc lộ những giới hạn lịch sử, yêu cầu cấp thiết là phải tìm ra con đường cách mạng, phương tiện truyền bá tư tưởng cách mạng mang tính lý luận sâu sắc, có tổ chức và định hướng rõ ràng.

Trong bối cảnh đó, ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập Báo Thanh niên, cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Sự kiện xuất bản Báo Thanh niên không chỉ là cột mốc đánh dấu sự ra đời của nền báo chí cách mạng mà khởi đầu cho hành trình vẻ vang 100 năm qua.

Báo Thanh niên ngay từ buổi đầu đã xác lập rõ chức năng tuyên truyền, giáo dục và tổ chức hành động. Nội dung các bài viết không chỉ nâng cao nhận thức chính trị mà còn khơi dậy lòng yêu nước, khích lệ tinh thần đấu tranh, hướng người đọc đến lý tưởng cách mạng vô sản.

Tiếp nối truyền thống, các ấn phẩm như Tạp chí Đỏ, Tranh đấu, Dân chúng, Việt Nam Độc lập, Cờ giải phóng... lần lượt ra đời, phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của từng giai đoạn cách mạng. Hầu hết các tờ báo đều hoạt động trong điều kiện bí mật, vượt qua sự kiểm duyệt khắt khe của thực dân và tay sai, song vẫn bảo đảm được hiệu quả tuyên truyền sâu rộng trong quần chúng nhân dân. Đây là minh chứng rõ nét cho sức sống, tính linh hoạt, kiên cường và sáng tạo của báo chí cách mạng Việt Nam.

Báo chí cách mạng đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh giác ngộ chính trị, tư tưởng, tổ chức và huấn luyện lực lượng, hình thành sức mạnh tổng hợp làm nên cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 vĩ đại, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nhà nước dân chủ, nhân dân đầu tiên ở Đông Nam châu Á.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, báo chí cách mạng thực sự trở thành một mặt trận đặc biệt trong tổng thể chiến lược toàn diện của Đảng. Dưới mưa bom, bão đạn của quân thù, đội ngũ nhà báo cách mạng đã thực hiện tốt việc quán triệt, tuyên truyền quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, trực tiếp góp phần cổ vũ, động viên tư tưởng, hướng dẫn hành động cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân vượt qua gian khổ, hy sinh, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu; chủ động, tích cực tham gia đấu tranh chống luận điệu tuyên truyền phản động, chiến tranh tâm lý của kẻ địch. Đồng thời, báo chí tích cực tham gia tuyên truyền, động viên xây dựng hậu phương, hỗ trợ tiền tuyến trong đấu tranh giải phóng dân tộc. Hàng trăm nhà báo - chiến sỹ đã anh dũng hy sinh, tô thắm truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng Việt Nam và của dân tộc.

"Hàng trăm nhà báo đã có mặt trên các chiến trường, qua các thời kỳ đã không ngại gian khó, hy sinh, cống hiến tất cả để hoàn thành nhiệm vụ của mình. Có thể nói, trong kháng chiến, không có chiến trường nào, không có chiến dịch lớn nào, không có địa bàn nào là không có phóng viên. Chúng ta đã có hơn 500 nhà báo hy sinh. Điều đó nói lên sự ác liệt của cuộc chiến đấu, đồng thời thể hiện tinh thần hy sinh của những người làm báo. Tôi đã gọi những người đồng nghiệp của mình là những người chép sử bằng máu trong lửa đạn", nhà báo Trần Mai Hưởng, nguyên Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam (TTXVN) chia sẻ.

Thông tấn xã Việt Nam cũng là cơ quan báo chí có nhiều liệt sỹ hy sinh trong các cuộc kháng chiến giành độc lập tự do cho Tổ quốc. Hơn 260 liệt sỹ, nhà báo của Thông tấn xã Việt Nam hy sinh trong chiến tranh cứu nước và giữ nước; nhiều người để lại một phần thân thể ở chiến trường và không ít người mang trong mình bệnh tật do phơi nhiễm chất độc hóa học. Đó là tổn thất lớn lao nhưng cũng là niềm tự hào, truyền thống tươi thắm về lòng yêu nước, chí khí kiên cường, anh dũng của đội quân xung kích trên mặt trận báo chí và tư tưởng.

Sau ngày thống nhất đất nước năm 1975, đặc biệt từ Đại hội VI của Đảng năm 1986, công cuộc đổi mới toàn diện được triển khai mạnh mẽ. Báo chí cách mạng Việt Nam bước vào thời kỳ mới, vừa làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền đường lối đổi mới, vừa thực hiện chức năng phản biện, giám sát xã hội, phát hiện và cổ vũ những nhân tố mới.

*Giữ vững vai trò "pháo đài tư tưởng"

Bước vào thế kỷ XXI, bối cảnh toàn cầu hóa, sự bùng nổ thông tin cùng sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đã đặt báo chí trước những cơ hội và thách thức chưa từng có. Báo chí cách mạng không chỉ giữ vai trò đưa tin, tuyên truyền mà đã trở thành lực lượng tiên phong trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, đồng thời khẳng định giá trị cốt lõi của chân lý, sự thật và niềm tin xã hội.

Báo chí cách mạng tiếp tục giữ vai trò là "pháo đài tư tưởng", không chỉ góp phần gìn giữ nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mà còn tích cực cổ vũ, lan tỏa hệ giá trị Việt Nam hiện đại: yêu nước, nhân văn, sáng tạo, đoàn kết, trách nhiệm. Các chuyên mục, diễn đàn, tuyến bài về: Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng (TTXVN, Báo Quân đội nhân dân, Báo Nhân dân), Chống diễn biến hòa bình (Báo Công an nhân dân), chương trình "Đối diện" (VTV1)... đã và đang là chiến tuyến vững chắc trên không gian truyền thông số.

Không chỉ làm nhiệm vụ định hướng, báo chí còn chủ động phản ánh sâu sắc những vấn đề lớn của đất nước. Đặc biệt, trong các tình huống khẩn cấp như COVID-19, báo chí cách mạng trở thành "tuyến đầu thông tin". Không chỉ cập nhật nhanh chóng và chính xác diễn biến dịch bệnh, chỉ đạo của Chính phủ…, báo chí còn tuyên truyền hiệu quả chiến lược vaccine, cổ vũ lực lượng tuyến đầu, tạo nên vành đai thông tin chống dịch hiệu quả, giúp toàn dân chủ động, đoàn kết và vững tin vượt qua khủng hoảng.

Báo chí cũng nỗ lực tuyên truyền hình ảnh đất nước ra thế giới qua các kênh đối ngoại, như: Báo điện tử VietnamPlus (TTXVN), VTV, Nhân dân điện tử (bản tiếng Anh), VOV... Trong kỷ nguyên số, việc phát triển hệ sinh thái nội dung đa nền tảng cho các tòa soạn báo chí trở thành một hướng đi quan trọng. Đây cũng là xu hướng tất yếu nhằm hướng tới xây dựng nên báo chí chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn và phục vụ xã hội.

Mặc dù xuất phát muộn hơn, nhưng nhiều cơ quan báo chí đã có bước chuyển mình đáng kể. Báo Tuổi trẻ, VietnamPlus (TTXVN) và VTV Digital là những ví dụ tiêu biểu trong việc phát triển các nền tảng nội dung số song song với hoạt động báo chí truyền thống. Báo Tuổi trẻ xây dựng các loạt phóng sự video ngắn trên YouTube và TikTok để tiếp cận độc giả trẻ, đồng thời duy trì các bản tin chuyên sâu trên báo in và web. VietnamPlus đã triển khai hệ thống CMS đa nền tảng, cho phép sản xuất đồng thời các bản tin bằng nhiều ngôn ngữ, phân phối trên cả ứng dụng, mạng xã hội và nền tảng OTT (Over-the-top là thuật ngữ để chỉ dịch vụ truyền thông được cung cấp trực tiếp đến người xem thông qua internet).

Sẵn sàng với cuộc chơi công nghệ, lấy bạn đọc làm trung tâm, báo chí mới có thể phát triển, thể hiện được vai trò, sứ mệnh. Thực tế, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ không chỉ đơn thuần là đầu tư cho công nghệ, còn là sự đổi mới không ngừng của hoạt động tòa soạn, nâng cao nhận thức trình độ về chuyển đổi số với đội ngũ người làm báo. Người làm báo phải đáp ứng những tiêu chuẩn cao hơn khi ứng dụng công nghệ ngày càng phát triển, nhà báo Đỗ Thị Ngọc Hà, Trưởng Văn phòng đại diện Báo Tuổi trẻ tại Hà Nội chia sẻ.

* Xứng đáng với sứ mệnh mới, vươn mình cùng dân tộc

Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã tạo ra bước chuyển lớn trong lĩnh vực báo chí, đặc biệt là trong công tác quy hoạch và sắp xếp lại các cơ quan báo chí theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tạo tiền đề cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động.

Bên cạnh đó, việc sửa đổi Luật Báo chí đang được đặt ra nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới, đặc biệt là trong kỷ nguyên số và hội nhập sâu rộng.

Luật Báo chí (sửa đổi) để khắc phục những bất cập, bổ sung quy định nhằm điều chỉnh kịp thời các vấn đề phát sinh. Việc sửa đổi cũng nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về báo chí, đặc biệt là định hướng của Đại hội XIII của Đảng “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại” và quy định của Hiến pháp năm 2013; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, luật hóa những vấn đề đã rõ, đã được thực tế kiểm nghiệm; rà soát, xác định rõ những nội dung, phạm vi vấn đề cần sửa đổi, bổ sung để khắc phục những tồn tại, hạn chế, khó khăn, vướng mắc phát sinh.

Kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, tại Thủ đô Hà Nội đang diễn ra Hội Báo toàn quốc năm 2025 – một sự kiện quan trọng, có ý nghĩa chính trị sâu sắc, đồng thời, là ngày hội văn hóa, nghề nghiệp của những người làm báo và công chúng báo chí cả nước. Tại lễ khai mạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nêu rõ: Báo chí cách mạng Việt Nam đã trải qua một thế kỷ vẻ vang. Nhưng vinh quang chỉ thật sự có giá trị khi được tiếp nối bằng khát vọng vươn xa. Khai hội hôm nay là để nhớ lại, để tri ân và cũng là để chúng ta cùng nhìn về phía trước. Tôi mong rằng, mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí sẽ cùng nhau kiến tạo những điều sắp tới: Đổi mới trong tư duy, làm mới trong cách thể hiện và sâu sắc hơn trong vai trò xã hội. Công chúng đến với Hội báo toàn quốc hôm nay cũng để khẳng định niềm tin và gửi gắm kỳ vọng của mình với đội ngũ những người cầm bút kiên trung cũng như những sản phẩm báo chí cách mạng sẽ thực sự tỏa sáng, “dẫn đường” trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nêu rõ, Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ rõ: “Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”. Lời căn dặn ấy chính là định hướng chiến lược, là mệnh lệnh hành động đối với chúng ta hôm nay – để từ Hội Báo này, báo chí cách mạng Việt Nam vững bước tiến vào giai đoạn mới với tư thế vững vàng, khát vọng đổi mới và sứ mệnh cao cả, đó là: phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Mỗi nhà báo sẽ thêm yêu nghề, vững vàng và giàu khát vọng để bước tiếp chặng đường mới với tinh thần dấn thân và trách nhiệm cao hơn, xứng đáng là lực lượng tiên phong trên mặt trận tư tưởng – văn hóa trong thời đại mới.

Đất nước đang trong giai đoạn quan trọng để vững bước tiến vào kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh với những thay đổi mang tính cách mạng, bước ngoặt. Điều này đòi hỏi Hội Nhà báo Việt Nam, những người làm báo Việt Nam cần không ngừng nỗ lực, tìm hướng đi mới cho Báo chí cách mạng khi bước vào dấu mốc 100 năm, đáp ứng được đòi hỏi của đất nước trong giai đoạn phát triển mới./.