Bảo đảm an toàn hồ đập, không để xảy ra “lũ chồng lũ”

Trong bối cảnh thiên tai diễn biến ngày càng phức tạp, ba cơn bão liên tiếp số 9, 10 và 11 xuất hiện trong khi việc khắc phục hậu quả đợt mưa lũ trước chưa hoàn tất, các tỉnh miền núi, trung du Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ đứng trước nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét và sạt lở đất. 

Trong khi đó, cùng với diễn biến biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, từ nay đến cuối năm, theo nhận định của Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm, dự báo trên Biển Đông có khoảng 2-4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông và có 1-2 cơn có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam.

Những diễn biến này cho thấy, thời tiết ngày càng có những diễn biến bất thường đòi hỏi chủ động đối phó với nguy cơ bão chồng bão, lũ chồng lũ cũng như việc vận hành hồ chứa thủy điện phải được thực hiện nghiêm ngặt, khoa học. Việc đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình và người dân vùng hạ du là vô cùng quan trọng và phải là nhiệm vụ thường trực.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 188/CĐ-TTg ngày 6/10/2025 yêu cầu các bộ ngành, địa phương chủ động ứng phó nguy cơ mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất do ảnh hưởng của bão số 11. Tại Công điện này, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, giao Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chủ động theo dõi chặt chẽ, vận hành điều tiết bảo đảm an toàn hồ đập, không để xảy ra lũ chồng lũ hoặc do yếu tố chủ quan; triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn đê điều; kịp thời huy động lực lượng, phương tiện phòng, chống và khắc phục ngay khi có sự cố.

Về bảo đảm an toàn hồ đập, thủy điện, thủy lợi, tại cuộc họp chiều 4/10, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Nông nghiệp và Môi trường chịu trách nhiệm điều tiết, kiểm soát, quyết định thời điểm xả lũ, cắt lũ, không để "lũ chồng lũ, ngập lụt nghiêm trọng ở đô thị"; đề nghị tăng cường trao đổi thông tin với phía Trung Quốc về thủy văn các lưu sông bên kia biên giới, đặc biệt dữ liệu xả lũ.

Tại Công điện số 7631/CĐ-BCT về ứng phó với bão số 11, Bộ Công Thương cũng nêu rõ yêu cầu các chủ đập thủy điện thực hiện nghiêm quy trình vận hành liên hồ, đơn hồ chứa đã được cấp thẩm quyền phê duyệt, đặc biệt khi xuất hiện các tình huống bất thường. Mục tiêu là không để xảy ra lũ nhân tạo, đồng thời góp phần cắt giảm lũ cho hạ du. Việc thông báo sớm đến người dân trước khi vận hành xả lũ được đặt lên hàng đầu để đảm bảo an toàn và chủ động phòng ngừa thiệt hại.

Bên cạnh đó, các đơn vị thủy điện tăng cường kiểm tra, đánh giá tình trạng đập, thiết bị và hạng mục vận hành xả lũ, nhận nước, hệ thống cảnh báo xả lũ khu vực hạ du. Các khiếm khuyết hoặc sự cố nếu phát hiện được khắc phục kịp thời, đồng thời triển khai các phương án đảm bảo an toàn cho hạ du hồ chứa và các công trình thi công dở dang, đặc biệt là các điểm xung yếu. Các sự cố từ trận mưa lũ trước chưa được khắc phục cũng được chú trọng xử lý để tránh phát sinh nguy cơ mới.

Để đảm bảo thông tin chỉ đạo, điều hành ứng phó thiên tai thông suốt, các hồ thủy điện trang bị đầy đủ thiết bị liên lạc vệ tinh. Số điện thoại vệ tinh và đầu mối tiếp nhận lệnh vận hành được cung cấp cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh, trưởng ban chỉ huy phòng thủ dân sự cấp tỉnh,  giám đốc sở công thương, Chủ tịch UBND cấp xã, phương và Cục Kỹ thuật An toàn Công nghiệp – Bộ Công Thương. Thông tin vận hành và số liệu các hồ chứa được báo cáo thường xuyên tới các cấp có thẩm quyền để theo dõi, kịp thời chỉ đạo ứng phó.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng chỉ đạo các công trình thủy điện thuộc phạm vi quản lý thực hiện nghiêm nhiệm vụ được giao, tập trung lực lượng sẵn sàng, đầy đủ nhân lực, vật tư, phương tiện hậu cần theo phương châm “4 tại chỗ” để ứng phó với bão số 11 và hoàn lưu sau bão.

Các đơn vị thủy điện thực hiện ba nhiệm vụ chính: Tổ chức quan trắc, thu thập thông tin khí tượng thủy văn, chủ động nắm bắt tình hình và thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Phòng thủ dân sự quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cũng như Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự địa phương; triển khai các phương án đảm bảo an toàn công trình hồ đập, vùng hạ du, đặc biệt tại các điểm xung yếu; bố trí lực lượng chủ động xử lý kịp thời các tình huống mất an toàn, đặc biệt là xả lũ khẩn cấp.

Ông Trịnh Văn Thuận – Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp, Bộ Công Thương nhận định, trước tình hình thiên tai diễn biến phức tạp, cường độ mạnh, xuất hiện nhiều siêu bão và lũ vượt lịch sử, công tác đảm bảo an toàn đập, hồ chứa ngày càng khó khăn, nhất là các công trình ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa, gây chia cắt và ảnh hưởng đến thông tin, liên lạc, phối hợp vận hành.

Mặc dù dự báo khí tượng, thủy văn đã được nâng cao chất lượng, nhưng việc thu thập dữ liệu từ các nước thượng nguồn vẫn còn hạn chế, gây khó khăn trong điều tiết hồ chứa từ xa. Một số quy trình vận hành liên hồ chứa được phê duyệt từ 2018–2019 chưa phù hợp với thực tiễn khi nhiều công trình mới hoặc nâng cấp được đầu tư trên lưu vực.

Từ ngày 1/7/2025, việc chính quyền hai cấp đi vào hoạt động trùng với mùa lũ cũng ảnh hưởng đến phối hợp vận hành. Bên cạnh đó, nguồn lực, phương tiện phục vụ phòng chống thiên tai còn hạn chế, thiết bị giám sát mực nước hồ theo thời gian thực chưa phổ biến.

Trong thời gian tới, các đơn vị quản lý hồ chứa cần nghiêm túc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ và mực nước khống chế, chủ động rà soát, tính toán lại các đặc trưng lũ thiết kế, bổ sung hạng mục xả lũ, tổ chức diễn tập phương án ứng phó thiên tai. Việc tự kiểm tra, đánh giá an toàn đập phải được thực hiện thường xuyên để phát hiện và khắc phục khiếm khuyết. UBND các tỉnh cần xử lý dứt điểm vi phạm hành lang thoát lũ, tăng năng lực cơ quan phòng thủ dân sự, kiểm tra toàn bộ công trình thủy điện trên địa bàn, phối hợp chặt chẽ với Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp trong kiểm tra, giám sát và yêu cầu các chủ đập thực hiện nghiêm các quy định về an toàn đập, hồ chứa.