Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Tạo dựng vị thế của doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị toàn cầu

Trước những diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình kinh tế thế giới, những vấn đề phát sinh trong nước cùng những tác động tiêu cực dài hạn của dịch COVID-19 sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến kinh tế Việt Nam; đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp.

Thực hiện phương châm “Chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp”, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nói riêng, cho nền kinh tế nói chung, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ giao cho các bộ, ngành liên quan triển khai kịp thời các chính sách hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm cho doanh nghiệp trong năm 2023.

Để hiểu rõ hơn về những khó khăn, thách thức cũng như những giải pháp nhằm hỗ trợ cho doanh nghiệp, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã chia sẻ với báo chí xung quanh nội dung này.

Phóng viên:Trong khó khăn bộn bề, cộng đồng doanh nghiệp năng động, linh hoạt, chủ động vượt khó, là chủ thể chính yếu, quan trọng nhất tạo nên kỳ tích tăng trưởng của nền kinh tế năm 2022. Tuy nhiên, với nhiều thách thức hiện hữu đối với doanh nghiệp, từ góc độ người thiết kế chiến lược chính sách, Bộ trưởng nhìn nhận những khó khăn đó như thế nào?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Thế giới đã chứng kiến một năm 2022 đầy biến động, những thay đổi về kinh tế, địa chính trị và sinh thái đã và đang tác động trực tiếp đến triển vọng toàn cầu. Và năm 2023, dự báo thế giới sẽ tiếp tục thắt chặt chi tiêu và kịch bản mà nhiều chuyên gia dự báo là kinh tế Mỹ và các nước phát triển sẽ rơi vào suy thoái với lãi suất duy trì ở mức cao để kiềm chế lạm pháp.

Trước tình hình đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư luôn phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương và tổ chức hiệp hội doanh nghiệp để kịp thời theo dõi, nắm bắt tình hình hoạt động của doanh nghiệp, tổng hợp các kiến nghị đề xuất từ đó tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các chính sách, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ khó khăn, phục hồi và phát triển.

Cụ thể, hiện nay Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết một số chính sách, giải pháp trọng tâm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2025, bao gồm nhóm nhiệm vụ, giải pháp cần thực hiện ngay trong ngắn hạn và nhóm giải pháp trong dài hạn.

Phóng viên: Theo Bộ trưởng, đâu là giải pháp để doanh nghiệp có thể bước qua giai đoạn này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Để hỗ trợ doanh nghiệp có thể vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay, Chính phủ sẽ tập trung giải quyết các điểm nghẽn, bất cập làm cản trở doanh nghiệp phát triển, cởi trói, giải phóng tiềm lực của các doanh nghiệp khu vực tư nhân; đồng thời đổi mới các chính sách, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp để đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và thị trường. Cụ thể:

Chính phủ tập trung giải quyết những vấn đề cốt lõi như: cải cách hành chính, xây dựng chính phủ - chính quyền điện tử; liên thông các thủ tục giữa các bộ, ban, ngành để giúp doanh nghiệp, người dân giảm thiểu thời gian, công sức, chi phí.

Bên cạnh đó, Chính phủ có giải pháp phù hợp hỗ trợ đủ vốn tín dụng cho nền kinh tế, tập trung vào sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng; kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; đáp ứng đủ nhu cầu vốn cho thương nhân nhập khẩu xăng dầu, than, góp phần tháo gỡ khó khăn, bảo đảm an ninh năng lượng.

Cùng với đó, xử lý kịp thời các khó khăn trong ngắn hạn liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp và thúc đẩy thị trường phát triển lành mạnh, hiệu quả, bền vững trong trung hạn, dài hạn; đề xuất giải pháp xử lý chủ động, phù hợp, hiệu quả với diễn biến tình hình thực tế; đồng thời, tháo gỡ khó khăn cho các dự án phát triển bất động sản, nhất là nhà ở xã hội, nhà ở công nhân, cho người có thu nhập thấp.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cần cung cấp thường kỳ các thông tin cập nhật về biến động và xu hướng của các thị trường xuất/nhập khẩu lớn, kèm theo các đánh giá về cơ hội, thách thức để doanh nghiệp có các kế hoạch thích ứng phù hợp; bảo đảm nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước; điều hành giá xăng phù hợp với tình hình thực tiễn, công khai, minh bạch, hiệu quả, hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và người dân

Mặt khác, đổi mới các hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường theo hướng ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số; tăng cường thông tin, hỗ trợ doanh nghiệp về thị trường, mặt hàng xuất khẩu.

Phóng viên:Cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam hiện được cho là thiếu vắng “sếu đầu đàn” trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp. Bộ trưởng cảm nhận thế nào về vấn đề này?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Kinh nghiệm của nhiều quốc gia thực hiện công nghiệp hóa thành công đều có vai trò của hệ thống doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp quy mô lớn là những “doanh nghiệp đầu tàu” hay “sếu đầu đàn” để tạo ra hệ sinh thái dẫn dắt sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi sản xuất.

Chúng ta cần có những doanh nghiệp cả trong khu vực nhà nước và khu vực tư nhân đủ lớn mạnh về quy mô, có năng lực quản trị chuẩn mực quốc tế, ứng dụng công nghệ hiện đại, có khả năng cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường trong nước và vươn ra thế giới. Đối với doanh nghiệp nhà nước, trong giai đoạn trước đây chúng ta đã từng có những “anh cả đỏ” hay “quả đấm thép” cho phát triển kinh tế.

Trong bối cảnh hiện nay, chúng ta cần xác định được các doanh nghiệp có đủ bản lĩnh trở thành “sếu đầu đàn” trên cơ sở đánh giá nội lực của doanh nghiệp và nguyên tắc thị trường, tránh việc sử dụng mệnh lệnh hành chính hay lắp ráp một cách cơ học.

Những doanh nghiệp này cần được xem xét, đánh giá trên các yếu tố: quy mô; thị phần và thị trường; quản trị; ngành lĩnh vực hoạt động và tính bền vững của doanh nghiệp.

Theo đó, chúng ta cần tập trung phát triển các doanh nghiệp đầu đàn trong những ngành, lĩnh vực mới có tác động dẫn dắt, lan tỏa như: cung cấp đầu vào quan trọng cho các ngành kinh tế, kết cấu hạ tầng quốc gia quan trọng, khoa học công nghệ hiện đại, đi đầu trong tăng cường quốc phòng an ninh, công nghiệp lưỡng dụng để bảo vệ Tổ quốc…

Xác định rõ tầm quan trọng của phát triển công nghiệp trong quá trình hiện đại hóa đất nước. Từ đó, tập trung các nguồn lực của quốc gia để phát triển công nghiệp, lấy công nghiệp làm đòn bẩy kéo theo sự phát triển của các ngành kinh tế khác, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ trình, tham mưu Đảng và Nhà nước xem xét ban hành các chính sách; tập trung các nguồn lực để thúc đẩy hình thành các tập đoàn công nghiệp lớn, đóng vai trò dẫn dắt hệ thống doanh nghiệp công nghiệp nội địa và vươn ra thị trường khu vực.

Với những định hướng giải pháp nêu trên và sự quan tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, doanh nghiệp Nhà nước sẽ tiếp tục làm tốt vai trò mở đường, dẫn dắt các thành phần kinh tế khác, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.

Phóng viên:Hiện nay, thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp các ngành là khó khăn về vốn. Là cơ quan đầu não thực hiện tham mưu chính sách cho Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có những kiến nghị gì với Chính phủ, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Trước những diễn biến phức tạp, khó lường của tình hình kinh tế thế giới, những vấn đề phát sinh trong nước cùng những tác động tiêu cực dài hạn của dịch COVID-19, khu vực doanh nghiệp giai đoạn hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn, thách thức.

Trong đó, khó khăn về vốn, dòng tiền và thanh khoản đang là thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp. Doanh nghiệp gặp khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn để duy trì sản xuất kinh doanh; khó khăn trong duy trì các kênh huy động vốn trung và dài hạn để mở rộng đầu tư, phục hồi.

Trong khi đó, đơn hàng, doanh thu, doanh số bị sụt giảm mạnh, các kênh huy động vốn của doanh nghiệp hầu như đang bị “tắc”, từ trái phiếu doanh nghiệp, cổ phiếu cho đến tín dụng ngân hàng.

Tình trạng sụt giảm niềm tin trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Trong bối cảnh phát hành mới gần như đóng băng, hoạt động rút trước hạn của nhà đầu tư và mua lại trái phiếu doanh nghiệp đã phát hành gây không ít khó khăn về dòng tiền cho doanh nghiệp.

Điều này lại càng tạo nên rủi ro cho các doanh nghiệp đã phát hành, khi tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đến hạn trả nợ trong giai đoạn từ cuối năm 2022 đến 2024 là rất lớn. Rủi ro đặc biệt đối với ngành bất động sản khi phần lớn dư nợ trái phiếu được phát hành bởi các doanh nghiệp bất động sản trong khi thị trường này đang gặp nhiều khó khăn giữa bối cảnh lãi suất ngày một tăng cao.

Cùng với đó, thanh khoản của các ngân hàng đang gặp nhiều áp lực và lãi suất cho vay tăng cao khiến việc tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp gần như bế tắc…

Trong bối cảnh như vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và các bộ, ngành liên quan tham mưu trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết một số chính sách, giải pháp trọng tâm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2025.

Trong đó, có các nhóm nhiệm vụ, giải pháp tháo gỡ khó khăn về nguồn vốn cho các doanh nghiệp. Cụ thể là: đẩy mạnh triển khai chính sách hỗ trợ lãi suất 2% theo Chương trình phục hồi kinh tế; hỗ trợ đủ vốn tín dụng cho nền kinh tế, tập trung vào sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng; kiểm soát chặt chẽ tín dụng vào các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; kịp thời nắm tình hình, chỉ đạo các ngân hàng thương mại đáp ứng nhu cầu vốn cho thương nhân nhập khẩu xăng dầu, than, góp phần tháo gỡ khó khăn, bảo đảm an ninh năng lượng.

Bên cạnh đó, xử lý kịp thời các khó khăn trong ngắn hạn liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp và thúc đẩy thị trường phát triển lành mạnh, hiệu quả, bền vững trong trung hạn, dài hạn, đề xuất giải pháp xử lý chủ động, phù hợp, hiệu quả với diễn biến tình hình thực tế. Tại Nghị quyết cũng đề cập việc tăng cường năng lực quản trị tài chính, khả năng tiếp cận vốn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Có thể nói, với tư cách là cơ quan tham mưu tổng hợp chiến lược quan trọng về phát triển kinh tế - xã hội của Đảng, Chính phủ, thời gian qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư liên tục tham mưu, đề xuất, kiến nghị các giải pháp để tháo gỡ khó khăn cho nền kinh tế nói chung, cho doanh nghiệp nói riêng.

Theo tôi, những tháng đầu năm 2023 tiếp tục là giai đoạn khó khăn của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước, hoạt động sản xuất kinh doanh tiếp tục có khả năng bị thu hẹp do áp lực về dòng tiền ngắn hạn, lãi vay và thị trường xuất khẩu…

Phóng viên:Xin Bộ trưởng cho biết, những giải pháp nào nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp về vốn trong thời gian tới?

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Để tháo gỡ khó khăn về vốn cho doanh nghiệp nói riêng, cho nền kinh tế nói chung, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ giao cho các bộ, ngành liên quan thực hiện những giải pháp chủ yếu:

Một là, triển khai quyết liệt, hiệu quả, thực chất, toàn diện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; trong đó có nhóm nhiệm vụ, giải pháp hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; đồng thời, triển khai kịp thời các chính sách hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Bộ cũng kiến nghị Chính phủ xem xét cho ý kiến và chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện chính sách, rà soát, điều chỉnh nguồn lực từ các chính sách khó triển khai hoặc không thực hiện hết cho các chính sách còn dư địa (như chính sách hỗ trợ lãi suất 2%, chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà…).

Hai là, tiếp tục phát triển lành mạnh thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu doanh nghiệp thành kênh huy động vốn quan trọng, an toàn cho doanh nghiệp…; hoàn thiện cơ chế, chính sách về trái phiếu doanh nghiệp.

Cùng với đó, Chính phủ cần kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, ổn định và phát triển lành mạnh, an toàn, hiệu quả thị trường trái phiếu doanh nghiệp; nghiên cứu, đề xuất giải pháp tiếp tục chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, tiền sử dụng đất để giảm áp lực dòng tiền, hỗ trợ doanh nghiệp.

Ba là, tiếp tục phát triển và đa dạng hóa các kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp; phát triển những loại hình định chế tài chính trung gian mới; xem xét cho phép triển khai thí điểm (mô hình sandbox) tạo theo sự lực chọn cho nhà đầu tư và kênh hút vốn cho các doanh nghiệp.

Phóng viên: Xin cám ơn Bộ trưởng!