Cần sớm có chế tài giám sát việc thực hiện quy định tiêu chuẩn khí thải

Cơ quan quản lý cần sớm có chế tài giám sát việc thực hiện quy định về tiêu chuẩn khí thải cũng như có lộ trình cụ thể, bắt buộc áp dụng quy chuẩn mức phát thải tại Việt Nam để giảm thiểu phát thải từ các phương tiện giao thông.

Đây là kiến nghị của hầu hết các đại biểu tham dự hội thảo “Giảm thiểu ô nhiễm từ khí thải phương tiện giao thông sử dụng động cơ diesel: Thực trạng và giải pháp tại các thành phố lớn ở Việt Nam” do Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) và Tổng Công ty Phân bón và Hoá chất Dầu khí (PVFCCo Phú Mỹ)-hai đơn vị thành viên của Tập đoàn Công nghiệp-Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức vào ngày 27/10 tại Hà Nội.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Tổng Giám đốc Petrovietnam Lê Xuân Huyên cho biết, theo các nghiên cứu gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí, nhất là ô nhiễm bụi mịn, ô nhiễm khí thải NOx tại các đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội rất nghiêm trọng mà một trong các nguyên nhân chủ yếu đến từ các phương tiện giao thông. Công bố mới đây của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy, mức ô nhiễm không khí của Hà Nội cao gấp 5-6 lần mức cho phép tại một số khu vực nhất định, làm ảnh hưởng tới an toàn sức khoẻ.

Vì vậy, việc giảm NOx- khí thải thúc đẩy sự hình thành bụi mịn nhân tố bụi mịn từ các phương tiện giao thông động cơ diesel là cấp bách. Nhận thức được vấn đề này, PVFCCo Phú Mỹ đã đầu tư nghiên cứu thành công dung dịch DEF Phú Mỹ Xanh giúp khử NOx. Đây là dung dịch đạt tiêu chuẩn quốc tế ISO 22241 về hàm lượng và độ tinh khiết, đồng thời đạt chứng nhận chất lượng quốc tế SGS, góp phần quan trọng vào giảm phát thải diesel trong giai đoạn hiện nay.

Đề xuất về các giải pháp giảm phát thải độc hại từ động cơ diesel, Tiến sĩ Phạm Hữu Tuyến, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu các Nguồn động lực và Phương tiện tự hành Trường Cơ khí-Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, có 3 giải pháp giảm thiểu khí thải độc hại từ động cơ diesel mà các nước trên thế giới đang áp dụng rộng rãi. Đầu tiên là giải pháp liên quan đến kết cấu như luân hồi khí thải EGR, phun nhiên liệu điện tử, VVT-i. Bên cạnh đó, việc sử dụng nhiên liệu sạch như biodiesel, bioethanol được đẩy mạnh nhằm giảm phát thải độc hại ra môi trường. Đặc biệt, việc xử lý khí thải từ động cơ diesel bằng giải pháp xử lý xúc tác khử NOx (SCR) bằng dung dịch Adblue/DEF được nhiều nước áp dụng bởi giải pháp này có thể giảm hơn 90% khí thải, ông Phạm Hữu Tuyến cho biết.

Cùng quan điểm này, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lương, Viện Dầu khí Việt Nam (VPI) bổ sung, với tiêu chuẩn khí thải Euro 5-6 và EPA 2010 yêu cầu giảm 80-90% NOx, giải pháp SCR + DEF đang là lựa chọn tối ưu nhất hiện nay bởi không chỉ giúp giảm 70-95% NOx mà còn giúp cải thiện hiệu suất động cơ thêm 3-5%, giúp tiết kiệm nhiên liệu từ 3-6% cũng như giúp tăng tuổi thọ phương tiện động cơ diesel.

Tuy nhiên, từ kinh nghiệm các nước trên thế giới, để áp dụng được các giải pháp giảm khí thải từ động cơ diesel, trong đó có giải pháp SCR + DEF, các cơ quan quản lý cần quy định rõ hơn về tiêu chuẩn khói thải và có chế tài xử phạt nghiêm vi phạm; có quy định cụ thể về chất lượng DEF và hệ thống SCR. Bên cạnh đó, việc có các chính sách thúc đẩy để đa dạng hoá nguồn cung DEF, phát triển hạ tầng phân phối sản phẩm cũng như tăng cường kiểm soát chất lượng DEF ở cả 3 cấp là sản xuất, phân phối và đại lý thứ cấp…cũng là các giải pháp cần thiết để giảm hiệu quả khí thải NOx từ động cơ diesel, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Lương đề xuất.

Theo ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường- Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện các quy định mức phát thải đối với phương tiện ô tô tham gia giao thông tại Việt Nam vẫn còn lỏng lẻo so với nhiều nước trong khu vực và thế giới. Vì vậy, nhằm quy định rõ giới hạn các thông số khí thải đối với ô tô tham gia giao thông đường bộ để tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí và bảo vệ môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường mới đây đã ban hành Thông tư số 06/2025/TT-BNNMT kèm theo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 85:2025/BNNMT về khí thải đối với ô tô tham gia giao thông đường bộ. Theo đó, Thông tư này đưa ra 5 mức phát thải, tăng thêm 1 mức phát thải so với quy định trước đây. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ lộ trình áp dụng QCVN, nếu được thông qua phương tiện giao thông tuỳ thuộc vào thời gian sản xuất sẽ phải áp dụng tiêu chuẩn cao nhất ở mức 5 mức 6 và sẽ nghiêm ngặt hơn.

Theo số liệu đo đạc thực tế, việc tuân thủ tiêu chuẩn khí thải của các phương tiện động cơ diesel đang ở mức 1 mức 2. Tới đây, nếu áp dụng lộ trình mới ở mức 4, mức 5, các phương tiện sẽ phải áp dụng triệt để các giải pháp kỹ thuật giảm khí thải như giải pháp sử dụng chất xúc tác DEF/Adblue… mới có thể đạt được, ông Nam nhấn mạnh.

Đề xuất giải pháp giảm khí thải, đại diện Hiệp hội Xăng Dầu Việt Nam cho biết đã có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ đề xuất lộ trình thực hiện tiêu chuẩn diesel tiêu chuẩn Euro V. Tuy nhiên trên thực tế, diesel V mới chỉ được phân phối ở 2.400 cửa hàng tại các khu trung tâm, ít được phân phối tại các vùng sau vùng xa. Thêm vào đó, chênh lệch giá giữa diesel V và diesel II lên tới hơn 400 đồng/lít nên việc tiêu thụ sản phẩm đạt chuẩn Euro V cũng khó khăn. Vì vậy,  Hiệp hội Xăng Dầu Việt Nam đề nghị tăng cường truyền thông với sự tham gia của các nhà khoa học để chủ phương tiện giao thông động cơ diesel bắt buộc phải sử dụng dung dịch DEF khử NOx để giẳm khí thải. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý như cơ quan đăng kiểm phải vào cuộc tích cực trong kiểm soát khí thải phương tiện, nhất là xe động cơ diesel, đại diện Hiệp hội Xăng Dầu Việt Nam kiến nghị.

Nhiều đại biểu cũng cho rằng cơ quan quản lý cần sớm ban hành quy chuẩn Việt Nam về dung dịch xử lý khí thải động cơ desel, Tiêu chuẩn Việt Nam về sản xuất dung dịch xử lý khí thải động cơ desel. Bên cạnh đó, việc có các chính sách hỗ trợ từ các quỹ phát triển bền vững, Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ và các quỹ khác là cần thiết để doanh nghiệp sản xuất tiếp tục đầu tư nghiên cứu các giải pháp hiệu quả xử lý khí thải. Ngoài ra, việc có các chính sách trợ giá từ nguồn chi sự nghiệp môi trường của ngân sách nhà nước, hỗ trợ miễn giảm tiền thuê đất, miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu nguyên liệu, máy móc phục vụ sản xuất sản phẩm phục vụ giảm khí thải sẽ là các biện pháp thiết thực để Việt Nam tiến gần hơn tới các cam kết đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050.

Về phía doanh nghiệp, Phó Tổng Giám đốc PVFCCo Vũ An cho biết, với ưu thế phát triển sản phẩm theo chuỗi từ dung dịch ure, sản phẩm DEF Phú Mỹ không chỉ có chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế ISO 22241 mà còn có giá cạnh tranh so với các sản phẩm cùng loại trên thị trường đang sử dụng nguyên liệu đầu vào là hạt ure để sản xuất. Cũng theo ông Vũ An, nếu các tiêu chuẩn khí thải được áp dụng bắt buộc đồng bộ tại Việt Nam đến năm 2030, nhu cầu DEF tại Việt Nam có thể lên tới 70-100 nghìn tấn/năm. Với năng lực của Phú Mỹ hiện nay, Công ty có thể đáp ứng nhu cầu trong nước và tiếp tục xuất khẩu sản phẩm sang Nhật Bản, Hàn Quốc và châu Âu. Hiện PVFCCo đang phối hợp với Hiệp hội Vận tải của Đức để chứng nhận và cấp chứng chỉ chất lượng sản phẩm DEF Phú Mỹ, từ đó giúp đẩy mạnh xuất khẩu sang nhiều thị trường khó tính trên thế giới.