Điều chỉnh phù hợp để không “bóp nghẹt” bancassurance

Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi, có hiệu lực từ 01/07/2024, nhằm lành mạnh hóa hoạt động bancassurance - bán bảo hiểm qua ngân hàng, quy định cấm các tổ chức tín dụng ép buộc khách hàng mua bảo hiểm, đặc biệt bảo hiểm nhân thọ đầu tư trong quá trình vay vốn. Tuy nhiên, quy định chưa phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ mang tính đầu tư và bảo hiểm phi nhân thọ phòng ngừa rủi ro đang gây hiểu lầm, cản trở hoạt động bảo hiểm thiết yếu, đặc biệt trong nông nghiệp.

Trên thực tế, một số sản phẩm bảo hiểm, trong đó có sản phẩm bảo hiểm phục vụ nông nghiệp mang tính nhân văn, là giải pháp phòng ngừa rủi ro giúp người dân phát triển bền vững, cần được quản lý phù hợp, không thể áp dụng cứng nhắc như bảo hiểm nhân thọ đầu tư. Đã đến lúc luật pháp cần điều chỉnh phù hợp, bảo vệ khách hàng mà không bóp nghẹt kênh phân phối hợp pháp và hiệu quả. Đây là kiến nghị của các doanh nghiệp bảo hiểm và chuyên gia tài chính trước thềm phiên thảo luận của Quốc hội về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng vào sáng 29/5.

Phân định sản phẩm để quản lý phù hợp

Năm 2023 và 2024, ngành bảo hiểm đối mặt với nhiều sóng gió dư luận liên quan đến một vài sai phạm cá biệt của cá nhân, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm. Nhằm lành mạnh hóa hoạt động bancassurance (bán bảo hiểm qua ngân hàng),Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), có hiệu lực từ 1/7/2024, cấm các tổ chức tín dụng ép buộc khách hàng mua bảo hiểm, đặc biệt bảo hiểm nhân thọ đầu tư,trong quá trình vay vốn. Tuy nhiên, Luật không phân biệt rõ giữa bảo hiểm nhân thọ mang tính đầu tư – trọng tâm của quy định và bảo hiểm phi nhân thọ như bảo hiểm tài sản, bảo hiểm nông nghiệp – là sản phẩm bảo vệ rủi ro thuần túy, có vai trò quan trọng trong giảm thiểu rủi ro tín dụng và bảo vệ khách hàng.

Điều 113 của Luật quy định ngân hàng thương mại được phép hoạt động đại lý bảo hiểm theo Luật Kinh doanh bảo hiểm, phù hợp với phạm vi do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) quy định. Theo Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, hoạt động đại lý bảo hiểm bao gồm: tư vấn, giới thiệu, chào bán sản phẩm bảo hiểm; thu xếp giao kết hợp đồng; thu phí; thu thập hồ sơ phục vụ giải quyết bồi thường. Như vậy, ngân hàng thương mại vẫn được triển khai các hoạt động này, phạm vi do NHNN quy định để phù hợp tính chất ngành ngân hàng.

Tuy nhiên, khoản 5 Điều 15 Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024 nghiêm cấm: “tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, người quản lý, người điều hành, nhân viên của tổ chức tín dụng gắn việc bán sản phẩm bảo hiểm không bắt buộc với việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng dưới mọi hình thức”. Quy định này khiến các tổ chức tín dụng và khách hàng hiểu khác nhau, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động bảo hiểm qua kênh ngân hàng.

Trên thực tế, một số sản phẩm bảo hiểm, trong đó có sản phẩm bảo hiểm phục vụ nông nghiệp mang tính nhân văn, là giải pháp phòng ngừa rủi ro giúp người dân phát triển bền vững, cần được quản lý phù hợp, không thể áp dụng cứng nhắc như bảo hiểm nhân thọ đầu tư.

Theo nhiều chuyên gia bảo hiểm, việc áp dụng quy định chung cho tất cả sản phẩm bảo hiểm bán qua ngân hàng, rồi vì lo ngại kiểm soát nên “cấm cho an toàn,” chỉ làm tổn thương quyền lợi khách hàng, doanh nghiệp và hệ sinh thái tài chính nông thôn.

Chẳng hạn, trận bão Yagi vừa qua gây thiệt hại khoảng 85.000 tỷ đồng, chưa kể thiệt hại gián tiếp. Ngành bảo hiểm dự kiến bồi thường khoảng 9.000 tỷ đồng, chiếm 11,1% tổng thiệt hại. Tại Quảng Ninh, địa phương thiệt hại nặng nhất, tổng thiệt hại 25.000 tỷ đồng, ngành bảo hiểm dự kiến bồi thường 1.200 tỷ đồng, chỉ chiếm 4,8% tổng thiệt hại. Đằng sau những con số bồi thường rất nhỏ là hậu quả để lại rất lớn: người dân, doanh nghiệp thiệt hại nặng, không có nguồn lực để khôi phục sản xuất, đời sống bấp bênh, tài sản không còn để thế chấp vay vốn; nợ xấu tăng cao, ngân sách nhà nước phải chi hỗ trợ lớn, thu ngân sách địa phương giảm sút lâu dài, nguy cơ phát sinh các vấn đề xã hội, tâm lý bất ổn.

Cho phép vận dụng nhiều phương thức bán hàng

Công ty Cổ phần Bảo hiểm Ngân hàng Nông nghiệp (Bảo hiểm Agribank) được hình thành trong hệ sinh thái của Agribank với mục tiêu đưa dịch vụ bảo hiểm đến tận vùng sâu, vùng xa, hỗ trợ người nông dân phòng tránh rủi ro thiên tai, dịch bệnh, giúp ổn định cuộc sống và phát triển sản xuất. Trong khi nhiều doanh nghiệp bảo hiểm khác tập trung vào thị trường đô thị, Bảo hiểm Agribank kiên định lựa chọn hướng đi đặc thù: bảo vệ người lao động nông thôn, hộ sản xuất nhỏ lẻ - nhóm đối tượng dễ bị tổn thương trước thiên tai, rủi ro và biến động kinh tế.

Các sản phẩm bảo hiểm tại khu vực Tam nông như bảo hiểm mùa vụ, bảo hiểm vật nuôi, bảo hiểm người vay vốn… là những giải pháp thiết thực không chỉ giúp bà con yên tâm sản xuất mà còn góp phần ổn định an sinh xã hội, giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước trong công tác hỗ trợ thiên tai. Từ đó, Bảo hiểm Agribank thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm xã hội qua từng chính sách, từng gói sản phẩm triển khai.

Gắn bó cùng Agribank và người dân địa phương, Bảo hiểm Agribank đã thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc với những khó khăn mà người dân khu vực nông nghiệp, nông thôn phải đối mặt. Các sản phẩm của kênh Bancassurance được xây dựng dựa trên hoạt động tín dụng nhưng phải thân thiện, gần gũi với đặc thù nông nghiệp, nông thôn và người dân.

Về phía người dân, bảo hiểm góp phần khắc phục các rủi ro, tổn thất do thiên tai, dịch bệnh; giúp người dân có khả năng thanh toán khoản vay, từ đó đủ điều kiện tiếp cận các khoản vay mới, có cơ hội tái đầu tư, sớm khôi phục sản xuất và ổn định đời sống. Khi ngân hàng xét duyệt hồ sơ vay vốn, hợp đồng bảo hiểm Bảo an tín dụng của khách hàng trở thành một phương án dự phòng rủi ro bổ sung, là ưu tiên hàng đầu trong việc phê duyệt hồ sơ vay. Trong trường hợp rủi ro xảy ra với người vay, Bảo hiểm Agribank sẽ thay người vay trả nợ ngân hàng. Điều quan trọng là với hợp đồng bảo hiểm này, các khoản nợ của người vay vốn không bị chuyển sang nợ xấu, bảo vệ hệ số tín nhiệm của khách hàng, mở điều kiện thuận lợi để người dân tiếp tục vay vốn không chỉ tại Agribank mà còn ở các tổ chức tín dụng khác.

Bảo hiểm Agribank đã phát triển và nhân rộng mô hình phân phối với hơn 3 triệu lượt hộ nông dân và hàng chục nghìn doanh nghiệp, trong đó gần 2 triệu khách hàng tham gia bảo an tín dụng phần lớn là nông dân, ngư dân, diêm dân. Đã giải quyết gần 300.000 hồ sơ với tổng giá trị bồi thường trên 6.000 tỷ đồng, góp phần giúp các cá nhân, hộ vay vốn trả nợ ngân hàng, đủ điều kiện tái vay vốn, phục hồi sản xuất kinh doanh. Vì thế, người dùng ví Bảo hiểm Agribank như một chiếc khiên vững chắc, đồng hành và bảo vệ khách hàng trên mọi chặng đường.

Để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, giúp bảo hiểm nông nghiệp tiếp tục thực hiện sứ mệnh hỗ trợ người dân, Bảo hiểm Agribank cho rằng, cần bổ sung văn bản hướng dẫn Luật Các tổ chức tín dụng, phân biệt rõ bảo hiểm phi nhân thọ và bảo hiểm nhân thọ đầu tư; cho phép ngân hàng giới thiệu, phối hợp cung cấp bảo hiểm phi nhân thọ liên quan đến khoản vay.

Đồng thời, xây dựng cơ chế đặc thù cho phép vận dụng nhiều phương thức bán hàng, tránh việc coi là ép buộc mua bảo hiểm khi vay vốn. Đặc biệt, với sản xuất nông nghiệp manh mún, phân tán, thiếu liên kết, việc cung cấp bảo hiểm đến từng hộ nông dân rất khó khăn. 

Bên cạnh đó, cần xem hợp đồng bảo hiểm rủi ro (đặc biệt thiên tai, thảm họa) là biện pháp bảo đảm vốn vay, đồng thời nâng hạn mức vay với lãi suất ưu đãi. Kết hợp bảo hiểm với các gói tín dụng nông nghiệp sẽ giảm thiểu rủi ro tín dụng, bảo vệ vốn vay ngân hàng và giúp nông dân yên tâm vay vốn tái đầu tư sản xuất. Cho phép giảm lãi suất vay để tạo điều kiện khách hàng tham gia đầy đủ bảo hiểm. Cho phép tổ chức tín dụng được phép cho vay phí bảo hiểm nếu khách hàng có nhu cầu (tương tự các nước phát triển) để tăng khả năng tham gia bảo hiểm.