Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình - Ảnh: THX/TTXVN
Tuy nhiên, tại hội nghị BRI diễn ra ở Bắc Kinh từ ngày 26 – 27/4, Trung Quốc đã tuyên bố cũng sẽ triển khai xây dựng cơ sở hạ tầng chất lượng cao trong thời gian tới. Động thái của Trung Quốc đã buộc Nhật Bản phải đưa ra những tiêu chuẩn cụ thể về các dự án cơ sở hạ tầng chất lượng cao mà nước này đang triển khai.
Những hoài nghi về các phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về những điều chỉnh trong BRI đang được dư luận Nhật Bản đặc biệt quan tâm. Đòi hỏi phải hiện thực hóa từ lời nói tới hành động từ phía Trung Quốc đang là điều kiện để Tokyo có thể hợp tác với Bắc Kinh cùng đầu tư cơ sở hạ tầng tại nước thứ ba.
Báo Yomiuri – tờ báo lớn nhất Nhật Bản đặt câu hỏi: Trung Quốc với tư cách là một nước lớn có trách nhiệm, có thể thực hiện hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng chất lượng cao hay không? Báo này cũng đăng tải bài viết với tiêu đề “làm thế nào để xóa bỏ những chỉ trích về bẫy nợ trong BRI của Trung Quốc”.
Bài viết có nội dung như sau: Trong bài phát biểu tại Hội nghị Vành đai và Con đường - Sáng kiến của Trung Quốc về một khu vực kinh tế rộng lớn được tổ chức tại Bắc Kinh vừa qua, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã làm rõ mục tiêu về BRI chất lượng cao. Ông Tập đã nhấn việc triển khai xây dựng cơ sở hạ tầng phải tuân thủ luật pháp quốc tế và xem xét khả năng tài chính có thể thực hiện của nước đối tác.
Dựa trên những thay đổi gần đây, BRI có lẽ đã được điều chỉnh lại quỹ đạo. Từ khi được tuyên bố vào năm 2013, BRI đã mở rộng các đối tượng tham gia từ các nước châu Á tới châu Âu, châu Phi, Nam Thái Bình Dương và Trung Nam Mỹ. Theo Chính phủ Trung Quốc, có trên 130 quốc gia ký kết hợp tác tham gia BRI, còn đầu tư trực tiếp từ các doanh nghiệp Trung Quốc đã lên tới 90 tỷ USD.
Những ý kiến chỉ trích về BRI ngày càng lan rộng. Không dựa trên nhu cầu của các quốc gia, nhiều dự án chỉ ưu tiên lợi nhuận của các doanh nghiệp Trung Quốc. Để mở rộng ảnh hưởng, Trung Quốc đã tạo ra những khoản nợ khó trả được gọi là “bẫy nợ" ở các nước mới nổi.
Tại Sri Lanka, do không thể trả nổi các khoản vay từ Trung Quốc nên nước này đã phải nhượng lại quyền kinh doanh cảng biển Hambantota cho Bắc Kinh với thời gian lên tới 99 năm. Đây là một cảng quan trọng có vị trí chiến lược, do vậy đã có những quan ngại sâu sắc về việc Trung Quốc có thể sử dụng cho mục đích quân sự.
Mỹ đã đưa ra cảnh báo thông qua phát biểu của Phó Tổng thống Mike Pence rằng đây là “ngoại giao bẫy nợ”. Nước này cũng tạm hoãn việc cử phái đoàn lãnh đạo cấp cao trong chính phủ đến hội nghị Vành đai và Con đường tổ chức ở Bắc Kinh.
Việc thể hiện sự điều chỉnh đối với BRI của lãnh đạo Trung Quốc là một sự tiến bộ, tuy nhiên, lời nói cần phải thống nhất với hành động. Ông Tập Cận Bình phát biểu rằng cần xây dựng một khuôn khổ để đánh giá khoản nợ của các nước đối tác là vượt mức hay không. Điều này cần phải cụ thể hoá và triển khai đồng bộ.
Các nước đang phát triển ở châu Á trong tương lai được dự báo có nhu cầu rất lớn về cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, nhiều nước không thể huy động được nguồn vốn cần thiết để xây dựng. Trung Quốc khi thúc đẩy các hoạt động đầu tư, phát triển tại những nước đối tác và khu vực, không thể thiếu được việc cung cấp vốn và công nghệ.
Nhật Bản cần yêu cầu Trung Quốc tôn trọng tính minh bạch, kinh tế, tự do trong hoạt động đầu tư và sự an toàn tài chính của nước đối tác. Trường hợp đạt được đầy đủ các tiêu chí này, Nhật Bản sẽ hợp tác với Trung Quốc để cùng đầu tư cơ sở hạ tầng tại nước thứ ba.
Thông qua hợp tác giữa ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) do Nhật Bản dẫn dắt và ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng châu Á (AIIB) do Trung Quốc sáng lập, việc thúc đẩy Bắc Kinh đầu tư theo đúng các quy chuẩn quốc tế là rất quan trọng.
Nhật Bản, quốc gia có kinh nghiệm trong việc tài trợ các nước đang phát triển, đã tổ chức hỗ trợ pháp lý, triển khai các hợp đồng đầu tư, kinh doanh... với mong muốn tham gia một cách tích cực vào sự phát triển của khu vực./.