Việt Nam chưa tận dụng được hiệu quả nguồn rơm rạ cho phát triển năng lượng sinh khối. Ảnh minh hoạ: TTXVN
Phát triển năng lượng sinh khối có thể giúp cải thiện chi phí, tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh cho các doanh nghiệp thuộc các ngành năng lượng, nông nghiệp, lâm nghiệp, biển.... Việt Nam cũng là đất nước có nguồn năng lượng sinh khối lớn, thông qua phụ phẩm thải ra từ rừng, biển, nông nghiệp, công nghiệp.... Tuy nhiên, việc phát triển năng lượng sinh khối vẫn đang lãng phí và còn gặp nhiều khó khăn.
Sinh khối là các phế phẩm từ nông nghiệp như rơm, rạ, bã mía..., phế phẩm lâm nghiệp như lá khô, vụn gỗ, giấy vụn, khí mêtan từ các bãi chôn lấp, trạm xử lý hay phân từ các trang trại chăn nuôi.... Sinh khối có thể chuyển thành các dạng nhiên liệu lỏng như metanol, etanol dùng trong các động cơ đốt trong, hay thành dạng khí biogas dùng trong các gia đình...
Theo số liệu từ Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, tiềm năng năng lượng sinh khối của Việt Nam vô cùng phong phú và có trữ lượng lớn. Cụ thể, tiềm năng sinh khối từ gỗ củi đã vào khoảng 10,6 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2010 và có thể đạt 14,6 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2030; phế thải từ nông nghiệp đạt khoảng 16,8 triệu tấn năm 2010 và có thể đạt 20,6 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2030; từ rác thải đô thị vào khoảng 0,64 triệu tấn vào năm 2010 và 1,5 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2030...
Ông Nguyễn Văn Vy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng, đây là tiềm năng lớn, ngoài việc giúp tận dụng nguồn năng lượng sạch cho sinh hoạt, phát điện, giải quyết vấn đề chất thải ô nhiễm môi trường, còn có thể cải thiện đời sống cho người dân.
Công ty TNHH MTV Ngôi Sao Vàng – doanh nghiệp chuyên thu gom rác thải sinh hoạt, nông nghiệp, lâm nghiệp và công nghiệp để sản xuất thành nhiên liệu đốt công nghiệp và đốt phát điện cho biết, doanh nghiệp này có năng lực cung cấp từ 3.000 – 5.000 tấn “sản phẩm rác”/tháng và tiến tới cung cấp cho các nhà máy điện, lò hơi tại Hàn Quốc, Nhật Bản.
Tuy nhiên, theo ông Trương Đồng Tâm, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Ngôi Sao Vàng, thị trường tiêu thụ sản phẩm sinh khối còn hạn chế nên chưa tạo điều kiện để khai thác, thu gom, chế biến, sản xuất, vận chuyển. Trong khi đó, doanh nghiệp loại hình này chưa được hưởng những quyền lợi thiết thực về vốn đầu tư, đất đai xây dựng, lãi suất.... Chính điều này làm cho năng lượng sinh khối chưa phát triển đúng với tiềm năng thực tế và chưa thực sự đi sâu vào đời sống xã hội.
Đơn cử như Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh là 2 thành phố có lượng rác thải phát thải lên tới hàng nghìn tấn mỗi ngày, nhưng phần lớn nguồn rác thải này lại đang xử lý theo chôn lấp.
Theo ông Lê Hồng Thăng, Giám đốc Sở Công Thương Tp. Hà Nội, với năng lượng sinh khối, theo tính toán, hàng năm trên địa bàn thành phố có thể khai thác khoảng 70,8 nghìn tấn gỗ củi, tương đương 24,8 kTOE và hơn 1.180 nghìn tấn phụ phẩm nông nghiệp, tương đương 338,5 kTOE.
Trong đó, chỉ có khoảng 21% phụ phẩm nông nghiệp được sử dụng làm nhiên liệu, phần còn lại được sử dụng cho các mục đích khác, như làm nấm và cho trâu bò ăn hoặc đốt bỏ ngay tại ruộng. Việc này đang vừa gây lãng phí năng lượng vừa ô nhiễm cho môi trường.
Với chất thải rắn sinh hoạt, ông Thăng cho biết, mỗi năm, Hà Nội phát sinh 5.370 tấn; song năng lực thu gom, vận chuyển chất thải rắn này đến các khu xử lý tập trung chỉ đạt 72%.
Còn tại Tp. Hồ Chí Minh, theo ông Nguyễn Phương Đông, Phó Giám đốc Sở Công Thương Tp. Hồ Chí Minh, kết quả điều tra, khảo sát cho thấy, trong những năm qua, thành phố đã có nhiều dự án đầu tư xử lý chất thải rắn kết hợp phát điện được nghiên cứu, nhưng đến nay, mới chỉ có 1 dự án đầu tư xây dựng xử lý chất thải rắn có kết hợp thu hồi năng lượng để phát điện đã đi vào hoạt động là Nhà máy điện rác Gò Cát, với tổng công suất lắp đặt là 2,4 MW.
Hiện đề án “Quy hoạch phát triển điện lực Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2016-2025, có xét đến năm 2035” có đề cập giai đoạn đến 2025 đưa vào vận hành nhà máy phát điện từ nguồn đốt chất thải rắn với tổng công suất dự kiến khoảng 30 MW và giai đoạn sau năm 2025 có thêm một nhà máy vận hành với tổng công suất dự kiến khoảng 45 MW.
Từ thực tế một doanh nghiệp chuyên thu gom xử lý rác thải thành nhiên liệu đốt công nghiệp và đốt phát điện, Giám đốc Công ty TNHH MTV Ngôi Sao Vàng Trương Đồng Tâm kiến nghị, để tăng cường sử dụng sản phẩm này, các nhà khoa học, kỹ thuật, các doanh nghiệp hoạt động khoa học cần tìm hiểu, nghiên cứu chế tạo ra các thiết bị sản xuất năng lượng sinh khối. Đồng thời sử dụng năng lượng sinh khối theo hướng tiết kiệm nhiên liệu, gia tăng giá trị hàng hoá, rút ngắn quy trình công nghệ tạo ra sản phẩm và năng lượng một cách thiết thực cụ thể, hiệu quả hơn.
Cùng với đó, Nhà nước có cơ chế về tài chính, tín dụng đối với việc phát triển năng lượng sinh khối như ưu đãi về lãi suất cho vay, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp, không chịu thuế giá trị gia tăng với sản phẩm sinh khối như mùn cưa, dăm gỗ, cành ngọn, gốc rễ cây...
Trong các thiết bị công nghệ năng lượng sinh khối hiện nay, nhiều ý kiến cho rằng, có thể tập trung phát triển một số công nghệ như các bếp cải tiến, sấy và phát điện dùng sinh khối, khí sinh học...giúp tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường.
Chủ tịch Hiệp hôi Năng lượng Việt Nam Trần Viết Ngãi cho hay, vấn đề ở đây là sử dụng sao cho hiệu quả, giảm chi phí và tăng hiệu suất để lượng điện, năng lượng tạo ra càng nhiều. Cần phải tiếp tục điều tra khảo sát các phụ phẩm từ nông nghiệp, lâm nghiệp, biển, chất thải ở nông thôn, thành thị, vùng miền mỗi năm là bao nhiêu tấn các loại chất thải này. Trên cơ sở đó, lựa chọn các công nghệ để dùng nhiên liệu này cho việc phát điện, hoặc dùng vào các ngành công nghiệp khác cho hiệu quả nhất.../.