Một số chuyên gia cho rằng cần thiết phải có một văn bản pháp lý đủ mạnh đề quản lý quá trình đầu tư công một cách toàn diện và hiệu quả. Ảnh minh hoạ/TTXVN
Theo các chuyên gia, để có thể duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững, các nước cần ưu tiên thúc đẩy đổi mới, sáng tạo, hiệu quả, trong đó ưu tiên là nâng cao hiệu quả đầu tư công. Đồng thời thường xuyên nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện cũng như cập nhật kịp thời chính sách tài chính công nhằm hướng tới một nền tài chính công bền vững, phục vụ hiệu quả công cuộc phát triển kinh tế-xã hội.
Phát huy hiệu quả
Trong năm 2019, Trung Quốc xác định sẽ đầu tư 800 tỷ NDT (khoảng 119 tỷ USD) xây dựng đường sắt, 1.800 tỷ NDT (khoảng 268 tỷ USD) xây dựng đường bộ và đường thủy; đồng thời sẽ khởi công một số công trình thủy lợi quan trọng, tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông đô thị, hậu cần, hàng không dân dụng…
Theo một nghiên cứu về đường sắt cao tốc Trung Quốc được công bố năm 2018, trong các kế hoạch phát triển 5 năm, tính từ năm 2011, đầu tư cho đường sắt của Trung Quốc liên tục tăng mạnh. Năm 2015, Trung Quốc đã đầu tư 125 tỷ USD cho xây dựng mạng lưới đường sắt.
Tháng 11/2018, Chính phủ Trung Quốc công bố gói kích thích kinh tế trị giá 4.000 tỷ NDT (586 tỷ USD), trong đó một phần lớn dành cho đường sắt cao tốc. Chi phí xây dựng đường sắt cao tốc (với tốc độ lên tới 350 km/h) của Trung Quốc vào khoảng 17-21 triệu USD/km, thấp hơn con số 25-39 triệu USD/km ở châu Âu và 56 triệu USD/km ở Mỹ.
Theo các nhà phân tích, những người ủng hộ cho rằng ngoài việc giảm tải cho hệ thống giao thông nội địa, đường sắt cao tốc còn "góp sức" vào sức tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế Trung Quốc trong thời gian qua.
Chính phủ Trung Quốc cũng khẳng định, trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, phải khắc phục tình trạng tràn lan, dàn trải và phải làm nổi bật trọng điểm đầu tư, khuyến khích và đẩy mạnh đầu tư xã hội. Chính phủ Trung Quốc xác định, đầu tư công và đầu tư tư nhân phải kết hợp chặt chẽ, tạo nên nguồn lực tổng hợp trong xây dựng cơ sở hạ tầng, đầu tư hạ tầng dịch vụ công cộng và đầu tư các ngành sản xuất ở Trung Quốc.
Tại Trung Quốc, việc tổ chức giám sát các dự án đầu tư công được thực hiện thông qua nhiều cấp, nhiều vòng giám sát khác nhau. Mục đích giám sát đầu tư của cơ quan Chính phủ là đảm bảo đầu tư đúng mục đích, đúng dự án, đúng quy định và có hiệu quả. Cơ quan có dự án phải bố trí nhân sự thực hiện giám sát dự án thường xuyên theo quy định của pháp luật.
Trên thực tế, ở hầu hết các quốc gia dù ở mức độ phát triển nào đều luôn quan tâm quản lý và sử dụng nguồn vốn đầu tư của nhà nước một cách hiệu quả nhất. Theo kinh nghiệm của các nước thành viên Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), đầu tư công tập trung vào các lĩnh vực chủ yếu như xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu (đường bộ, đường sắt, nhà ở, hệ thống giáo dục); hỗ trợ tài chính cho quỹ hưu trí, người lao động; hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ; các dự án đào tạo...
Mặt khác, trong quá trình phát triển, các nước đều không ngừng nghiên cứu hoàn thiện các điều luật, chính sách về sử dụng vốn nhà nước đáp ứng yêu cầu quản lý sử dụng có hiệu quả nguồn vốn này phù hợp với hoàn cảnh trong từng giai đoạn phát triển. Một số chuyên gia cho rằng cần thiết phải có một văn bản pháp lý đủ mạnh đề quản lý quá trình đầu tư công một cách toàn diện và hiệu quả.
Kinh nghiệm từ châu Á
Tại nhiều quốc gia, tùy vào mức độ phát triển và thể chế, vai trò, lĩnh vực đầu tư công, chính sách quản lý hình thức đầu tư này có những đặc thù riêng biệt. Tại Hàn Quốc, Trung tâm quản lý đầu tư hạ tầng công - tư là cơ quan chịu trách nhiệm tiến hành lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đối với các dự án đầu tư công có quy mô lớn. Hàn Quốc đã xây dựng Khung quản lý đầu tư công vào năm 1999 và đây là sáng kiến giúp cải thiện vấn đề tài khóa cũng như hiệu quả chi tiêu của Chính phủ cho các phúc lợi xã hội cũng như bộ máy Chính phủ.
Bên cạnh đó, việc nghiên cứu, đánh giá tính khả thi của các dự án cũng vô cùng quan trọng. Trong hệ thông quản lý đầu tư công của Hàn Quốc, Trung tâm Quản lý đầu tư hạ tầng công- tư (PIMAC) thuộc Viện Phát triển Hàn Quốc (KDI) là cơ quan chịu trách nhiệm tiến hành lập Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi (PFS) đối với các dự án đầu tư công có quy mô lớn. Tiếp đến, Bộ Chiến lược và Tài chính Hàn Quốc chịu trách nhiệm thẩm định, thông qua và quyết định việc loại bỏ hoặc chuyển sang giai đoạn nghiên cứu khả thi các dự án này.
Theo các chuyên gia, Chính phủ Hàn Quốc đã tăng cường việc thu hút khu vực tư nhân tham gia đầu tư vào các dự án phát triển kết cấu hạ tầng cũng là một trong số các giải pháp hiệu quả cần tính đến trong chiến lược phát triển kinh tế dài hạn.
Trong khi đó, chính sách tài khóa mở rộng của Chính phủ Nhật Bản đã giúp nước này quản lý đầu tư công hiệu quả bằng cam kết tăng nhu cầu trong nước nhằm hạn chế thặng dư thương mại với Mỹ và chủ động triển khai thực hiện kế hoạch về đầu tư công.
Trước đây, đầu tư công ở Nhật Bản tập trung chủ yếu vào lĩnh vực an sinh xã hội (chiếm từ 40 - 50% tổng mức đầu tư công), tiếp đến là ngành công nghiệp, chiếm khoảng 20%. Trong khi đó, đầu tư công trong ngành nông - lâm - ngư nghiệp và bảo tồn đất đai có tỷ trọng tương đối thấp. Từ thực tế này cho thấy, việc phân bổ ngân sách giữa các bộ chưa thực sự linh hoạt.
Vì vậy, Chính phủ Nhật Bản quyết định thực hiện chiến lược quản lý tài khóa, trong đó đề ra các mục tiêu củng cố tình hình tài khóa chặt chẽ. Để hoàn thành mục tiêu đặt ra, Nhật Bản đã triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp, trong đó tập trung quản lý chặt chẽ ngân sách trung ương và địa phương.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng Nhật Bản đã công khai phương pháp thẩm định các dự án đầu tư xây dựng cơ bản. Để đảm bảo tính minh bạch, Nhật Bản đã chuẩn hóa và công khai hóa quy trình và phương pháp thẩm định, với việc ban hành những hướng dẫn chi tiết về việc thẩm định dự án đầu tư công theo từng lĩnh vực cụ thể và thống nhất. Điều này giúp bảo đảm lựa chọn được các dự án tốt hơn, nhất là trong bối cảnh nguồn lực đầu tư công hạn chế và các dự án hạ tầng thường có quy mô lớn./.
>> Trung Quốc giảm mục tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2020