Hà Nội gỡ “nút thắt” vật liệu để bứt tốc các công trình trọng điểm

Hà Nội đang trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ với hàng loạt dự án hạ tầng giao thông, đô thị quy mô lớn. Tuy nhiên, bài toán về nguồn cung và giá vật liệu xây dựng đang trở thành một trong những "điểm nghẽn" cản trở tiến độ thi công các dự án. Để đảm bảo kế hoạch giải ngân vốn đầu tư công và sớm đưa các công trình vào sử dụng, thành phố Hà Nội đang triển khai đồng bộ các giải pháp gỡ "nút thắt" vật liệu để đẩy nhanh tiến độ các dự án.

Trên khắp địa bàn Thủ đô, không khí thi công tại các dự án trọng điểm như: Cầu Tứ Liên, cầu Vân Phúc, cầu Thượng Cát, đường nối sân bay Gia Bình, Vành đai 4 - Vùng Thủ đô đang khẩn trương. Đặc biệt, dự án Vành đai 4 với tổng chiều dài 112,8 km đi qua 3 tỉnh, thành phố (Hà Nội, Hưng Yên, Bắc Ninh) được coi là "trái tim" của hệ thống giao thông vùng. Tuy nhiên, vấn đề nguồn cung và giá vật liệu xây dựng đang là thách thức, ảnh hưởng đến tiến độ thi công dự án.

Điển hình như, ngày 26/11, tại hội nghị báo cáo tiến độ, tình hình triển khai, các giải pháp tháo gỡ khó khăn, nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án Đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội, Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh Nguyễn Hồng Thái đã nêu khó khăn về giá vật liệu xây dựng, từ đó kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm có chỉ đạo cụ thể để có thể mở các mỏ vật liệu cấp trực tiếp cho nhà thầu thi công. Bởi hiện nay có thực tế chậm một phần là do giá vật liệu chênh lệch giữa giá đấu thầu, giá công bố của Sở Xây dựng và giá thực tế mua trên thị trường.

Một số nhà thầu đồng quan điểm cho rằng, hiện giá vật liệu trong thông báo giá; nhất là vật liệu rời như cát, đá, đất đắp, cát vàng…thấp hơn giá thực tế thị trường, trong khi giá các loại vật liệu này liên tục biến động và có xu hướng tăng mạnh. Cùng với đó, chi phí vận chuyển tăng cao cộng với hiện tượng "găm hàng, thổi giá" của các đại lý trung gian khiến các nhà thầu gặp khó khăn về tài chính, làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công các dự án.

Thực tế cũng cho thấy, hiện khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn Hà Nội có trữ lượng nhỏ, chủ yếu là cát san lấp trên các sông. Ngoài ra, Hà Nội không có mỏ cát vàng, cát xây (chỉ có cát san nền) nên việc cung cấp các loại vật liệu này được các doanh nghiệp lấy từ khu vực Hòa Bình, Phú Thọ (trước đây) để cung cấp cho nhu cầu xây dựng các công trình tại Thủ đô. Trong khi đó, nhu cầu vật liệu cát vàng, cát xây, đất đắp tại các dự án trọng điểm đã, đang và sắp triển khai của thành phố là rất lớn, qua đó dẫn đến nguy cơ mất cân bằng về cung - cầu, ảnh hưởng đến tiến độ các dự án.

Ông Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Đầu tư HHA (phường Đông Ngạc, thành phố Hà Nội) cho biết, khi lập dự án, dự toán xây dựng công trình, đa số chủ đầu tư, đơn vị tư vấn hiếm khi tiến hành khảo sát, tính toán về khối lượng, về nguồn cung cấp vật liệu xây dựng ở nơi khác ngoài phạm vi địa bàn thành phố Hà Nội mà chỉ dựa vào công bố giá vật liệu của Sở Xây dựng Hà Nội, dẫn đến có sự chênh lệch về giá vật liệu trong dự toán được lập và giá thực tế trên thị trường.

Trước tình hình đó, UBND thành phố Hà Nội đã có công văn yêu các sở, ngành liên quan tăng cường các giải pháp bình ổn giá và cập nhật công bố giá vật liệu xây dựng trên địa bàn thành phố, công bố chỉ số giá xây dựng để quản lý chi phí đầu tư xây dựng, điều chỉnh giá hợp đồng xây dựng trên địa bàn thành phố. Theo đó, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội Dương Đức Tuấn yêu cầu Sở Công Thương tăng cường kiểm tra, kịp thời phát hiện, xử lý hành vi thao túng thị trường, đầu cơ, găm hàng, tăng giá bất hợp lý hàng hóa vật liệu xây dựng, xử lý triệt để hàng hóa vật liệu xây dựng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Sở Tài chính tăng cường kiểm tra, giám sát, theo dõi, đôn đốc, bám sát diễn biến thị trường xây dựng, chủ động có giải pháp xử lý theo thẩm quyền; kiểm soát việc kê khai, niêm yết giá theo quy định, đảm bảo công khai, minh bạch, tránh các hiện tượng “đầu cơ, thổi giá”. Thuế thành phố Hà Nội phối hợp với Sở Xây dựng cung cấp thông tin về giá bán vật liệu xây dựng của các tổ chức, cá nhân kinh doanh vật liệu xây dựng làm cơ sở xác định giá vật liệu công bố hàng tháng, hàng quý theo quy định.

Bên cạnh đó, Công an thành phố Hà Nội chỉ đạo các phòng nghiệp vụ theo dõi, kiểm tra, xác minh thông tin các đơn vị, tổ chức cá nhân kinh doanh, buôn bán vật liệu cố tình cung cấp không trung thực thông tin giá vật liệu, xuất hóa đơn không đúng với giá bán vật liệu... để kịp thời có biện pháp ngăn chặn tình trạng gian lận trong việc kinh doanh buôn bán giá vật liệu. UBND xã, phường tăng cường công tác kiểm tra các tổ chức, cá nhân kinh doanh vật liệu có tình trạng chiếm dụng đất công, tập kết kinh doanh vật liệu trái phép, có dấu hiệu vi phạm quy định về giá bán vật liệu.

Đối với các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành trực thuộc thành phố (chủ đầu tư), khi lập dự án cần chỉ đạo đơn vị tư vấn tiến hành khảo sát, tính toán về khối lượng, về nguồn cung cấp vật liệu xây dựng, kể cả ngoài địa bàn thành phố, để lập tổng mức đầu tư, lập dự toán công trình nhằm khắc phục tình trạng chênh lệch lớn về giá vật liệu trong dự toán lập và giá thực tế trên thị trường; Khi triển khai lập dự án cần chỉ đạo đơn vị Tư vấn khảo sát đánh giá chỉ tiêu cơ lý của đất phần đào khuôn đường, nền đường làm cơ sở tận dụng đất đủ điều kiện để đắp cho công trình đang triển khai thi công, nhằm tiết kiệm chi phí đầu tư của dự án cũng như giảm bớt nhu cầu vật liệu đắp cho công trình.

Song song với đó, các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành khi triển khai lập dự án, thiết kế bản vẽ thi công công trình, trên cơ sở số liệu khảo sát địa chất công trình cần nghiên cứu đưa ra các phương án thiết kế khác nhau, từ đó so sánh lựa chọn phương án tối ưu (phương án kinh tế - kỹ thuật) cho giải pháp thiết kế nền đường (hạn chế đào bỏ đi và thay thế bằng vật liệu mới đắp bù) để giảm áp lực về nhu cầu vật liệu đất đắp, cát đắp nền... ngày càng lớn hiện nay.

Đáng chú ý, để tháo gỡ khó khăn cho nhà thầu, kịp thời khắc phục tình trạng mất cân bằng giữa cung - cầu vật liệu xây dựng, thúc đẩy tiến độ thi công các công trình trên địa bàn Thủ đô, UBND thành phố Hà Nội cũng yêu cầu các sở, ngành và chính quyền địa phương rà soát, đề xuất UBND thành phố chấp thuận vị trí bãi tập kết vật liệu bỏ đi như: đất đào khuôn đường, đất đào nền đường, mặt đường bê tông nhựa, gạch vỡ...; Đề xuất phương án kêu gọi, thu hút đầu tư các dự án sản xuất vật liệu thay thế, tái chế vật liệu phế thải sau phá dỡ.

Đặc biệt, UBND thành phố Hà Nội đã yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường khảo sát, đánh giá tổng thể thực trạng về chất lượng, trữ lượng các mỏ vật liệu. Xây dựng quy hoạch, phương án thăm dò, khai thác các mỏ vật liệu nhằm bổ sung nguồn cung vật liệu cho các công trình trọng điểm của thành phố; Kịp thời gia hạn khai thác đối với những mỏ hết thời gian khai thác theo giấy phép đã được cấp; bổ sung sản lượng khai thác đối với các đơn vị đã khai thác đủ sản lượng, nhằm bổ sung nguồn cung vật liệu.

Các Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành khẩn trương rà soát đề xuất nhu cầu vật liệu (cát, đá, đất đắp...) hiện nay và giai đoạn 2026-2030, đề xuất cấp có thẩm quyền về phương án cung cấp nguồn vật liệu cho các dự án được giao. UBND các xã, phường rà soát hiện trạng các mỏ vật liệu, gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tổng hợp xây dựng quy hoạch, kế hoạch khai thác nhằm bổ sung nguồn cung vật liệu cho địa bàn thành phố.

Có thể khẳng định, quyết tâm của Hà Nội trong việc xử lý vấn đề vật liệu xây dựng không chỉ đơn thuần là giải quyết câu chuyện cung - cầu hay về giá mà còn thể hiện trách nhiệm của Thủ đô trong việc thực hiện các cam kết về giải ngân vốn đầu tư công và phát triển hạ tầng quốc gia. Khi "mạch máu" vật liệu được thông suốt, những con đường, những cây cầu sẽ sớm hoàn thiện, tạo đà cho Thủ đô bứt phá mạnh mẽ, xứng đáng là đầu tàu kinh tế của cả nước.