Hy vọng từ Riyadh

Quốc kỳ Mỹ (trái) và quốc kỳ Nga. Ảnh: IRNA/TTXVN

Với sự thúc đẩy của Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump, tiến trình đàm phán chấm dứt xung đột Nga – Ukraine đang ghi nhận những bước tiến khả quan và dường như các bên đang đến gần hơn một thỏa thuận toàn diện. Các cuộc đàm phán con thoi riêng rẽ của Mỹ lần lượt với Nga và Ukraine trong 3 ngày qua tại thủ đô Riyadh của Saudi Arabia đã mang lại những kết quả nhất định, cho dù lập trường của các bên vẫn còn khác biệt.

Trong các ngày từ 23 - 25/3, các cuộc đàm phán Mỹ - Ukraine, Mỹ - Nga, rồi lại Mỹ - Ukraine diễn ra gần như nối tiếp nhau tại khách sạn Ritz Carlton ở thủ đô Riyadh. Phái đoàn Mỹ do Giám đốc cấp cao Hội đồng An ninh quốc gia Andrew Peek và quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Michael Anton dẫn đầu. Phái đoàn Nga do Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hội đồng Liên bang (Thượng viện) Nga Grigory Karasin và Cố vấn Giám đốc Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) Sergei Beseda dẫn dắt. Trong khi đó, phía Ukraine do Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov đứng đầu.

Phát biểu trên mạng xã hội sau cuộc đàm phán kéo dài 6 giờ hôm 23/3 với phái đoàn Mỹ,  Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Umerov cho biết hai bên đã có cuộc thảo luận “rất hiệu quả” và “tập trung vào nhiều vấn đề quan trọng, trong đó có năng lượng”. Người đứng đầu ngành quốc phòng Ukraine nói rõ nước này đang nỗ lực hiện thực hóa mục tiêu hướng đến một nền hòa bình “công bằng và lâu dài".

Trong khi đó, tại cuộc đàm phán giữa Mỹ và Nga kéo dài 12 giờ diễn ra sau đó một ngày, hai bên đã đạt được nhất trí về đề xuất ngừng bắn hẹp trên Biển Đen, mở đường cho việc khôi phục vận chuyển hàng hóa và ngũ cốc một cách an toàn sau 2 năm đình trệ. Ngoài ra, hai bên cũng thảo luận về nhiều vấn đề khác. Theo thông báo, Nga và Mỹ ra tuyên bố chung về cuộc đàm phán này trong ngày 25/3, sau khi được lãnh đạo hai nước phê chuẩn.

Về phần mình, phái đoàn Ukraine quyết định ở lại Riyadh thêm một ngày để làm việc tiếp với các đại diện của Mỹ. Hai bên đã lên lịch cho cuộc đàm phán tiếp theo này vào ngày 25/3, cùng thời điểm có tuyên bố chung của Nga và Mỹ.

Cho đến nay, mặc dù chưa có nhiều chi tiết đàm phán được các bên đưa ra, nhưng có thể thấy phần lớn các nội dung chính đang được các bên thảo luận đều là những ‘nút thắt” hay “điểm nghẽn” vốn đã ngăn cản các cơ hội đàm phán trước đây. Khi các “nút thắt” này từng bước được tháo gỡ, con đường dẫn tới một thỏa thuận lớn hơn cũng sẽ dần được khai thông. Tiếp sau thỏa thuận ngừng tấn công các cơ sở hạ tầng năng lượng, vấn đề an ninh hàng hải ở Biển Đen và khả năng khôi phục Sáng kiến Biển Đen đạt tiến triển có thể được xem là tiếp thêm ánh sáng đã le lói cuối đường hầm.

Theo người phát ngôn Điện Kremlin Dmitri Peskov, Nga và Mỹ hiện có sự hiểu biết chung về vấn đề này: "Nga và Mỹ hiện có một sự hiểu biết chung về nhu cầu giải quyết cuộc xung đột tại Ukraine. Các cuộc đàm phán tại Riyadh chủ yếu là về vấn đề kỹ thuật và tất nhiên vẫn còn nhiều khía cạnh khác nhau của cuộc xung đột cần được giải quyết. Chúng tôi bắt đầu từ Sáng kiến Biển Đen và nếu bạn nhớ lại phiên bản gốc của thỏa thuận, có những nghĩa vụ quan trọng đối với phía chúng tôi chưa bao giờ được thực hiện. Đây vẫn là một phần trong chương trình nghị sự”.

Ông Grigory Karasin, một nhà ngoại giao kỳ cựu và là Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Hội đồng Liên bang Nga, đồng thời là thành viên trong phái đoàn của nước này, đã mô tả các cuộc đàm phán tại Riyadh là “mang tính sáng tạo” nhưng cũng “mang tính kỹ thuật”.

Đánh giá về những chuyển động này, nhà phân tích chính sách đối ngoại Nga Fyodor Lukyanov cho rằng, Điện Kremlin dường như hài lòng với cách chính quyền ông Trump xử lý các cuộc đàm phán. Chuyên gia này đồng thời lưu ý thế chủ động trên chiến trường hiện đang "ở phía Nga".

Đại diện thường trực của Brazil tại Liên hợp quốc (LHQ), Sérgio França Danese, nhận định cuộc xung đột tại Ukraine đang tiến đến một bước ngoặt: “Những diễn biến gần đây cho thấy cuộc xung đột đang tiến đến một bước ngoặt, với trọng tâm chuyển từ chiến trường sang bàn đàm phán. Chúng tôi hoan nghênh sự thay đổi tiềm năng này và coi đây là cơ hội để tạo ra động lực mới hướng tới chấm dứt xung đột. Đây có thể là bước tiến quan trọng hướng tới hòa bình và mở đường cho tiến trình có ý nghĩa và bền vững."

Theo Bloomberg Washington, nhân tố chủ chốt trong các cuộc đàm phán hy vọng có thể đạt được thỏa thuận trước ngày 20/4 tới (ngày lễ Phục Sinh chung của cả Công giáo và Chính thống giáo). Steve Witkoff, đặc phái viên của Tổng thống Trump về chiến tranh Ukraine, tỏ ra “rất lạc quan” tuyên bố “Mục tiêu cuối cùng là một lệnh ngừng bắn 30 ngày để thảo luận về một lệnh ngừng bắn lâu dài. Chúng ta không còn xa điều đó, nhưng vẫn cần thảo luận về các điều kiện trên thực địa”, đồng thời nhấn mạnh cả hai phía đều phải tỏ ra linh hoạt, tức có nhượng bộ.

Chính sự điều chỉnh linh hoạt của các bên đã tạo động lực cho các bước đi tiếp theo tại Riyadh. Đa phần giới quan sát đều có chung nhận định khả năng cao nhất là các cuộc đàm phán sẽ kéo dài mà không đạt được một thỏa thuận cụ thể, hoặc chỉ dừng lại ở một lệnh ngừng bắn tạm thời và mang tính chiến thuật. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova hạ thấp kỳ vọng về tiến triển nhanh chóng. Bà nhấn mạnh: "Chúng ta không cần phải trông chờ nhiều vào những đột phá mà cần hiểu rằng công việc đang diễn ra theo nhiều hướng. Đây là một trong số đó".

Với những diễn biến tích cực, các bên liên quan đến cuộc xung đột đang dần định hình “thỏa thuận hòa bình” rộng lớn cho cuộc xung đột Nga - Ukraine. Tuy nhiên, theo phó phát ngôn viên LHQ Farhan Haq, cơ quan này tin rằng để đàm phán hòa bình về Ukraine thành công, nên có thêm nhiều bên tham gia vào tiến trình đàm phán.