Khoai tây châu Âu: Vụ mùa vàng, thị trường xám

Giá bán một tấn khoai tây ở châu Âu hiện chỉ còn khoảng 15 euro, trong khi năm ngoái là 150 euro. Ảnh: TTXVN

Vụ mùa khoai tây năm nay ở Bỉ và nhiều nước lân cận hứa hẹn bội thu nhờ thời tiết thuận lợi. Trong khi đó, giá khoai tây trên thị trường tự do đang giảm mạnh và nhu cầu từ ngành công nghiệp chế biến lần đầu tiên sụt giảm sau gần 25 năm.

Theo ông Pierre Lebrun, điều phối viên của tổ chức ngành khoai tây vùng Wallonia (Fiwap), hiếm khi nông dân có thể trồng khoai sớm và thuận lợi như năm nay. Ông cho biết mọi việc đều diễn ra suôn sẻ từ tháng 4/2025, năng suất rất cao. Diện tích trồng còn tăng thêm 6-8%, tương tự tại Pháp, Hà Lan và Đức. Đây thực sự là tin vui sau hai năm thất vọng.

Tuy nhiên, niềm vui chưa kịp trọn vẹn thì nỗi lo đã xuất hiện. Trên thị trường tự do, giá một tấn khoai tây hiện chỉ còn khoảng 15 euro, trong khi năm ngoái là 150 euro. Với mức giá này, một hecta khoai tây chỉ mang lại khoảng 600 euro doanh thu, thấp hơn nhiều lần so với chi phí sản xuất. Hiệp hội nông dân Flemish Boerenbond cảnh báo nhiều hộ nông dân có nguy cơ thua lỗ nặng.

Theo phân tích của Fiwap, cần nhìn nhận mức giá lao dốc này trong bối cảnh thị trường tự do chỉ chiếm 20-25% tổng sản lượng. Phần lớn khoai tây vẫn được bao tiêu theo hợp đồng dài hạn để chế biến thành khoai tây chiên đông lạnh hoặc khoai lát xuất khẩu.

Tuy vậy, triển vọng lâu dài cũng không mấy sáng sủa. Ông Pierre Lebrun nhận định: lần đầu tiên sau gần 25 năm, nhu cầu của ngành chế biến khoai tây đang giảm sút. Xuất khẩu khoai tây chiên đông lạnh ra ngoài Liên minh châu Âu (EU), đặc biệt là Đông Nam Á và Trung Đông, đã chững lại.

Trong khi đó, sản lượng từ các nước như Ấn Độ, Trung Quốc hay Ai Cập đang gia tăng với chi phí rẻ hơn, khiến sản phẩm của châu Âu khó cạnh tranh. Ông Lebrun cho rằng, chi phí sản xuất cao sau đại dịch COVID-19 buộc ngành phải ký lại hợp đồng với giá cao hơn, và điều này làm giảm sức cạnh tranh. “Chúng tôi không lường trước được sự cạnh tranh quyết liệt từ các nước châu Á”, ông nói.

Trước mắt, giải pháp khả thi nhất là giảm diện tích trồng. Tuy nhiên, điều này không giải quyết được căn nguyên là nhu cầu giảm. Trong khi đó, việc đa dạng hóa cây trồng cũng không dễ dàng bởi các cây trồng thay thế như ngũ cốc hay rau củ công nghiệp đều khó mang lại lợi nhuận.

Ông Lebrun nhận định tình hình đặc biệt khó khăn cho những nông dân trẻ đã mạnh dạn đầu tư trong những năm gần đây.

Dù giá khoai tây trên thị trường tự do giảm tới 90%, song người tiêu dùng khó thấy rõ sự thay đổi. Lý do là 70% sản lượng đã được ký hợp đồng trước, nên giá bán lẻ ít biến động. Một số đợt khuyến mãi có thể giúp giá rẻ hơn, nhưng về lâu dài, yếu tố quyết định vẫn là năng suất và diện tích gieo trồng.

Với sản phẩm phổ biến như khoai tây chiên, giá thành cũng ít phụ thuộc vào giá nguyên liệu. “Khoai tây chỉ chiếm khoảng 10% chi phí làm một gói khoai tây chiên. Phần lớn chi phí là dầu ăn, điện, gas và tiền thuê mặt bằng”, ông Bernard Lefèvre, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán khoai tây chiên quốc gia, cho biết.

Khoai tây được mùa nhưng lại trở thành nỗi lo lớn cho ngành công nghiệp chế biến của Bỉ và Tây Âu. Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế gay gắt và nhu cầu suy giảm, ngành khoai tây châu Âu đứng trước sức ép phải thay đổi để bảo đảm sinh kế cho nông dân và duy trì vị thế trên thị trường toàn cầu.