Làn sóng AI: Ngân hàng "khát" nhân lực số

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực quan trọng thúc đẩy sự chuyển đổi mạnh mẽ trong nhiều ngành nghề, đặc biệt là lĩnh vực ngân hàng - nơi tốc độ số hóa và tự động hóa diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, đi kèm với những lợi ích về năng suất và hiệu quả là những hệ lụy đáng chú ý đối với thị trường lao động. Các ngân hàng đang đối mặt với làn sóng cắt giảm nhân sự quy mô lớn, áp lực dịch chuyển nghề nghiệp và nhu cầu cấp thiết về đào tạo nguồn nhân lực số.

Tự động hóa thay con người

Theo báo cáo tài chính của 28 ngân hàng mẹ, tổng nhân sự toàn hệ thống hiện đã giảm gần 3.000 người so với đầu năm 2025, xuống còn khoảng 280.000. Tuy nhiên, số liệu chi tiết từng ngân hàng cho thấy mức biến động nội bộ lớn hơn nhiều. Một số ngân hàng cắt giảm hàng nghìn nhân sự, trong khi nhiều ngân hàng khác lại tuyển thêm, khiến con số ròng toàn hệ thống giảm ít hơn mức giảm của từng đơn vị cộng lại.

Dẫn đầu về cắt giảm nhân sự là Ngân hàng TMCP Lộc Phát (LPBank) với 1.986 nhân viên nghỉ việc, tương đương gần 18% tổng số nhân sự. Ngân hàng TMCP Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) và Ngân hàng TMCP Quốc tế (VIB) cũng nằm trong nhóm ngân hàng giảm mạnh, với mức giảm lần lượt 1.228 người (hơn 7%) và 1.244 người (6,6%).

Nhiều ngân hàng khác cũng thực hiện tinh giản đáng kể như Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) giảm 607 nhân sự, Ngân hàng TMCP An Bình (ABBank) 469, Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) 144 và Ngân hàng TMCP Kiên Long (KienlongBank) 127. Một số ngân hàng ghi nhận biến động nhẹ hơn như Ngân hàng TMCP Sài Gòn Công Thương (Saigonbank) giảm 30 nhân sự, Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) 17 và Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM (HDBank) 15. Trong nhóm "Big 4", Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (Agribank) giảm đến 273 nhân viên, Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) 191.

Trao đổi về hiện tượng trên, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trưởng bộ môn Thị trường tài chính - Khoa Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (UEH), cho rằng làn sóng cắt giảm nhân sự không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà còn là xu hướng toàn cầu. Nguyên nhân chính đến từ việc ngân hàng số hóa quy trình, đưa nhiều công việc lên môi trường trực tuyến, giảm nhu cầu nhân lực trực tiếp. Thậm chí, nhiều ngân hàng vẫn tăng trưởng về thị phần, khách hàng và doanh thu mà không cần mở thêm chi nhánh nhờ khả năng phục vụ online.

Trên thực tế, đặc điểm chung của các vị trí bị tinh giản là công việc lặp lại, thủ công và dễ tự động hóa như vận hành và giao dịch viên tại quầy. Thậm chí, đã có ngân hàng ứng dụng robot tự động để thực hiện các tác vụ đơn giản, tạo điều kiện cho nhân viên tập trung vào công việc sáng tạo, mang lại giá trị cao hơn cho khách hàng. Như tại TPBank, hàng trăm robot đã thay thế công việc lặp lại tại bộ phận vận hành và giao dịch, giúp giảm đáng kể số lượng nhân sự cần thiết.

Ông Dương Công Minh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Sacombank, khẳng định việc tinh giản không chỉ để tiết kiệm chi phí mà là bước đi chiến lược trong lộ trình chuyển đổi số. Cùng quan điểm, Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị ABBank Vũ Văn Tiền cho biết một số bộ phận đã tinh giản tới 40% để nâng cao hiệu quả vận hành.

"Khát" nhân lực số

Trong khi nhiều vị trí truyền thống bị tinh giản thì nhu cầu về nhân sự công nghệ lại đang tăng mạnh. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh: Hệ thống ngân hàng cần nguồn nhân lực số mạnh mẽ vận hành trong hệ sinh thái số thông minh. Đây không chỉ là việc ứng dụng công nghệ vào quy trình vận hành, mà còn là mô hình tích hợp giữa ngân hàng và doanh nghiệp, cá nhân hóa trải nghiệm khách hàng và tối ưu hiệu quả.

Số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho thấy trên 90% giao dịch tài chính hiện diễn ra qua kênh số với 50-100 triệu giao dịch mỗi ngày. Để đáp ứng, ngành ngân hàng cần đội ngũ nhân sự công nghệ khổng lồ, từ khoảng 320 nghìn năm 2018 lên tới 750 nghìn vào năm 2026. Tuy nhiên, cung chưa theo kịp cầu.

Ông Lưu Danh Đức, Phó Tổng Giám đốc LPBank kiêm Giám đốc Khối Công nghệ thông tin, thẳng thắn chỉ ra: “Kỹ sư công nghệ nhiều nhưng người vừa giỏi kỹ thuật vừa am hiểu nghiệp vụ tài chính ngân hàng lại cực kỳ hiếm”. Cạnh tranh săn nhân tài khốc liệt đến mức nhiều ngân hàng phải tìm ứng viên từ nước ngoài. Navigos Search - nền tảng cung cấp dịch vụ tuyển dụng nhân sự cấp trung và cấp cao thống kê, có lĩnh vực như Big Data hay AI, gửi 100 hồ sơ mới lọc được một ứng viên đạt yêu cầu.

Khoảng cách lớn giữa nhu cầu thực tế và năng lực đào tạo đang là “nút thắt” của thị trường lao động. PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh, Phó Giám đốc Học viện Ngân hàng cảnh báo nguồn cung nhân lực công nghệ thông tin hiện nay chưa đủ chuyên môn sâu để đáp ứng tốc độ chuyển đổi số. Do vậy các cơ sở đào tạo cần nhanh chóng đổi mới, từ khung năng lực số theo vị trí công tác đến việc tạo cơ hội thực hành thực tế.

Nhiều trường như Đại học Bách khoa, Bưu chính Viễn thông, Học viện Ngân hàng đã bắt tay cùng doanh nghiệp xây dựng chương trình đào tạo gắn liền với thực tiễn. Các ngân hàng cũng áp dụng chiến lược “Buy - Build - Borrow” - tuyển chuyên gia từ các công ty công nghệ lớn (Buy), xây dựng trung tâm đào tạo nội bộ và phối hợp đại học (Build) hoặc thuê ngoài chuyên gia, hợp tác với công ty săn đầu người để giải quyết nhu cầu ngắn hạn (Borrow).

Để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi số, PGS.TS Phạm Thị Hoàng Anh nhấn mạnh các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp cần chủ động xác định nhu cầu, đặt hàng đào tạo, tham gia xây dựng và cập nhật chương trình, đồng thời tạo điều kiện cho sinh viên thực tập, tích lũy kinh nghiệm thực tế. Các cơ sở đào tạo cũng nên thiết kế chương trình nâng cao kỹ năng công nghệ cho đội ngũ nhân sự, đặc biệt trong các lĩnh vực dữ liệu lớn, an ninh mạng, AI, thiết kế hệ thống và bảo mật.

Dù AI mang lại hiệu quả vượt trội, giới chuyên gia đều nhận định rằng công nghệ chỉ thực sự có giá trị khi song hành cùng con người. Tương tác khách hàng, thuyết phục, phát triển quan hệ hay xử lý tình huống phức tạp là những yếu tố vẫn khó có thể thay thế hoàn toàn bằng máy móc.

Theo Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng, nhân viên ngân hàng hiện đại phải là “song hành kép” - vừa am hiểu nghiệp vụ tài chính vừa thạo công nghệ. Đây là tiêu chuẩn mới để ngành ngân hàng duy trì lợi thế cạnh tranh trong kỷ nguyên số.

Quan điểm này phản ánh một thực tế rộng lớn hơn, AI không xóa bỏ nhu cầu lao động, mà tái cấu trúc thị trường việc làm. Đây là xu hướng toàn cầu, không chỉ riêng Việt Nam. Thay vì lo ngại bị thay thế, người lao động cần chủ động trang bị kỹ năng mới, học hỏi công nghệ và thích ứng với mô hình làm việc linh hoạt hơn.