Liên kết doanh nghiệp nhỏ và vừa với các doanh nghiệp lớn Thủ đô

Thực hiện Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, với mục tiêu khơi thông nguồn lực và bảo vệ quyền lợi cho khu vực này; đồng thời, hiện thực hóa các các định hướng phát triển mới của Thành phố Hà Nội giai đoạn 2025–2030, Thông tấn xã Việt Nam đã phỏng vấn Giáo sư. Tiến sĩ Mạc Quốc Anh, Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội (Hanoisme), Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển Doanh nghiệp về những thách thức lớn và giải pháp để thúc đẩy tiến trình đưa doanh nghiệp nhỏ và vừa – vốn là mạch máu của kinh tế Thủ đô, tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Phóng viên: Nhiều ý kiến cho rằng, doanh nghiệp nhỏ và vừa là nền tảng quan trọng của kinh tế Thủ đô và quốc gia, ông nhìn nhận sao về điều này?

Ông Mạc Quốc Anh: Trước hết, cần khẳng định rằng doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp Hà Nội và đóng góp một phần rất quan trọng trong GRDP, ngân sách và tạo việc làm của Thủ đô. Do đó, bất kỳ chính sách nào thúc đẩy phát triển kinh tế đô thị hiện đại cũng không thể tách rời lực lượng doanh nghiệp này.

Có thể khẳng định, doanh nghiệp nhỏ và vừa là lực lượng duy trì sức sống kinh tế – xã hội của Thủ đô. Khu vực này tạo ra hơn 50-60% việc làm mới hàng năm, đóng góp đáng kể vào ổn định an sinh xã hội, giảm áp lực thất nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động mạnh.

Không những thế, doanh nghiệp nhỏ và vừa ngày càng đóng vai trò quan trọng trong đổi mới sáng tạo. Nhất là khi, Hà Nội hiện dẫn đầu cả nước về số lượng startup và doanh nghiệp công nghệ; phần lớn trong số đó là các doanh nghiệp nhỏ và vừa hoạt động về lĩnh vực phần mềm, tự động hóa, thương mại điện tử, logistics, nông nghiệp công nghệ cao. Đây là “hạt giống” quan trọng để Hà Nội theo đuổi mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực ASEAN.

Ngoài ra, doanh nghiệp nhỏ và vừa của Thủ đô hiện còn là mắt xích trung gian của các chuỗi giá trị. Như trong các ngành như công nghiệp hỗ trợ, thực phẩm – đồ uống, vật liệu xây dựng, dệt may, thời trang, logistics, du lịch…doanh nghiệp nhỏ và vừa chính là lực lượng tham gia sâu vào quá trình sản xuất – phân phối – dịch vụ. Sự phát triển của doanh nghiệp lớn hay tập đoàn quốc tế đầu tư vào Hà Nội đều phụ thuộc vào khả năng cung ứng của khu vực kinh tế tư nhân này.

Thêm vào đó, doanh nghiệp nhỏ và vừa còn là lực lượng linh hoạt nhất, thích ứng nhanh nhất. Thực tế cũng chứng minh, trong giai đoạn COVID-19, khi nhiều tập đoàn phải thu hẹp sản xuất thì các doanh nghiệp nhỏ và vừa lại chuyển đổi nhanh chóng sang mô hình số, thương mại điện tử, tối ưu chuỗi cung ứng. Chính sự linh hoạt này đã giúp Hà Nội phục hồi nhanh hơn nhiều địa phương khác. Nói cách khác, doanh nghiệp nhỏ và vừa chính là lực lượng duy trì tính bền vững cho kinh tế Thủ đô, là nơi hấp thụ và lan tỏa các giá trị kinh tế – xã hội theo hướng hiện đại.

Phóng viên: Liên kết giữa doanh nghiệp nhỏ và vừa Thủ đô với các doanh nghiệp lớn với kỳ vọng tạo nền tảng cho mô hình phát triển mới của Hà Nội. Tuy nhiên việc triển khai dường như khá chậm và không đáp ứng được sự mong đợi, ông có thể phân tích rõ hơn về điều này?

Ông Mạc Quốc Anh: Đây chính là chìa khóa để hình thành hệ sinh thái liên kết – chuỗi cung ứng bền vững của Thủ đô trong giai đoạn 2025–2035. Tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận rằng, đang tồn tại rất nhiều thách thức khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa khó liên kết với doanh nghiệp lớn hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).

Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng có thể thấy rằng, mặc dù, doanh nghiệp nhỏ và vừa là nền tảng quan trọng của kinh tế Thủ đô và quốc gia nhưng thực trạng chung của họ là vốn nhỏ, công nghệ cũ, quản trị chưa theo chuẩn quốc tế và thiếu hệ thống kiểm soát chất lượng và đặc biệt tỷ lệ các doanh nghiệp đạt chuẩn chuỗi cung ứng ở cấp 1 còn rất thấp. Điều này tạo ra khoảng cách giữa họ về công nghệ, về tiêu chuẩn và về trình độ quản trị...rất khó vừa qua. Nhất là khi, các tập đoàn lớn, đặc biệt là FDI như Samsung, Canon, Honda, AEON, Lotte… đều có yêu cầu khắt khe về chất lượng, quy trình, tiêu chuẩn quốc tế (ISO, HACCP, IATF, ESG…).  

Để đạt được tiêu chuẩn chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần đầu tư máy móc, dây chuyền sản xuất, tự động hóa và đào tạo nguồn nhân lực. Trong khi, số đông các doanh nghiệp Thủ đô thường bị thiếu vốn trung và dài hạn, khó tiếp cận tín dụng do thiếu tài sản bảo đảm nên không nhận được ưu đãi riêng cho chuỗi cung ứng. Chính vì thiếu vốn khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa khó nâng cấp sản xuất

Không những thế, nguồn nhân lực công nghệ, kỹ sư tự động hóa, quản trị chuỗi cung ứng, nghiên cứu phát triển sản phẩm (R&D) của các doanh nghiệp nhỏ và vừa Thủ đô cũng rất hạn chế nên rất khó cạnh tranh với doanh nghiệp lớn khi thu hút nhân sự.

Một thách thức khác, quan trọng hơn đó là sự thiếu minh bạch về cơ sở dữ liệu, thiếu tiêu chuẩn ESG và truy xuất nguồn gốc Trong bối cảnh cộng đồng kinh doanh thuộc Liên minh châu Âu (EU) triển khai Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) và phía Mỹ, Nhật đang áp dụng bộ ba tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị để đánh giá tiêu chuẩn phát triển bền vững và tác động của doanh nghiệp thì yêu cầu minh bạch dữ liệu đã trở thành bắt buộc. Trên thực tế, rất nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa Thủ đô chưa có khả năng lập báo cáo ESG, chưa làm truy xuất được nguồn gốc sản phẩm, chưa quản trị phát thải carbon và cũng chưa công khai dữ liệu tài chính – sản xuất. Điều này, khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa chậm bước trong việc kết nối chuỗi cung ứng quốc tế.

Ngoài ra, còn là sự hạn chế về yếu tố khách quan khi hệ sinh thái hỗ trợ liên kết giữa các doanh nghiệp nhỏ và vừa Thủ đô với các tập đoàn lớn, các FDI còn rời rạc vì chưa có cổng thông tin kết nối, chưa có hệ thống đánh giá năng lực nhà cung cấp hay các chương trình kiểm toán (audit – mentoring) thường xuyên để hỗ trợ và thúc đẩy mối quan hệ đối tác chiến lược giữa các doanh nghiệp lớn và doanh nghiệp nhỏ và vừa. Do đó, có thể khẳng định, tuy cơ hội kết nối giữa họ có tồn tại nhưng các doanh nghiệp nhỏ và vừa không tiếp cận được một cách bền vững.

Phóng viên: Ở vai trò hiệp hội, ông có đề xuất gì để cải thiện thực trạng này?

Ông Mạc Quốc Anh: Nhìn từ góc độ chính sách quốc gia và đặc thù Thủ đô Hà Nội, để giải bài toán này, theo tôi, cần tiếp cận theo tư duy “liên kết giá trị – nâng cấp chuẩn – phát triển bền vững”.

Cụ thể là phải hình thành hệ sinh thái chuỗi cung ứng Thủ đô theo chuẩn quốc tế. Hà Nội cần tiên phong phát triển một mạng lưới nhà cung cấp Thủ đô (Hanoi Supplier Network) – nơi doanh nghiệp lớn công bố nhu cầu, còn các doanh nghiệp nhỏ và vừa đăng ký năng lực và được hỗ trợ đào tạo, rà soát và chuẩn hóa quy trình. Đồng thời, triển khai gói hỗ trợ công nghệ – tiêu chuẩn – ESG riêng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trên cơ sở hỗ trợ họ về chi phí chứng nhận ISO/IATF/HACCP, hỗ trợ lập báo cáo ESG, hỗ trợ chuyển đổi số và tự động hóa; thậm chí có thể bổ sung ưu đãi tín dụng liên kết chuỗi.

Nhà nước và Chính quyền Thủ đô cần xây dựng cơ chế đối tác chiến lược giữa doanh nghiệp lớn và các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Theo đó, các tập đoàn như Vingroup, VinFast, BRG, AEONMALL, Lotte… cần phối hợp Hà Nội tạo “Chương trình 1.000 nhà cung cấp Thủ đô”, tương tự mô hình của Samsung với công nghiệp hỗ trợ Bắc Ninh.

Với vai trò của Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội (Hanoisme), chúng tôi sẽ tích cực điều phối và dẫn dắt, tham gia sâu vào các hoạt động như đào tạo – tư vấn doanh nghiệp theo chuẩn chuỗi cung ứng, thường xuyên tổ chức rà soát, đánh giá kết quả thực hiện; đồng thời, tích tực triển khai các hoạt động kết nối cung – cầu và thúc đẩy việc minh bạch thông tin cũng như việc thực hành các tiêu chuẩn ESG trong cộng đồng doanh nghiệp nhỏ và vừa Thủ đô.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa  là mạch máu của kinh tế Hà Nội, nhưng để tham gia sâu vào chuỗi giá trị cũng cần phải tự nâng cấp năng lực của chính mình, tích cực tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo, song hành cùng các tập đoàn lớn để mở rộng việc chia sẻ các cơ hội hợp tác cùng phát triển.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!