Liệu Trung Quốc có thể vượt Mỹ trong cuộc đua AI?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một chủ đề trong chương trình nghị sự dày đặc của Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) vào cuối tuần qua. Các mối quan tâm về tác động có hại của AI trùng với những nỗ lực từ phía Mỹ nhằm giới hạn sự tiếp cận của Trung Quốc đối với ngành công nghệ quan trọng này.

Hiện nay, Mỹ dường như vẫn dẫn đầu trong cuộc đua AI. Và cũng có khả năng những hạn chế xuất khẩu chất bán dẫn hiện nay sang Trung Quốc có thể cản trở bước tiến công nghệ của Bắc Kinh. Trung Quốc có thể bắt kịp Mỹ song những giải pháp AI phải mất hàng năm mới hoàn thiện được.
Kendra Schaefer, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu công nghệ từ công ty nghiên cứu chính sách Trivium China, nói với BBC rằng, những công ty Internet của Trung Quốc được đánh giá là hiện đại hơn Mỹ, tùy thuộc vào thước đo tốc độ phát triển. Tuy nhiên, bà cũng cho biết khả năng sản xuất thiết bị và các phụ tùng cao cấp của Trung Quốc, theo ước tính, vẫn đi theo sau các tập đoàn hàng đầu trên toàn cầu từ 10 đến 15 năm.
Nhân tố Thung lũng Silicon
Thế mạnh lớn nhất của Mỹ là Thung lũng Silicon, một nơi quy tụ những tập đoàn hàng đầu thế giới. Đây là nơi sản sinh những “gã khổng lồ” công nghệ như Google, Apple và Intel, vốn đã định hình cuộc sống hiện đại.
Pascale Fung, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trí thông minh nhân tạo từ Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong (Trung Quốc), cho biết, giới cải tiến công nghệ tại Mỹ được trợ giúp thông qua nền văn hóa nghiên cứu “có một không hai”. Bà Fung cho biết, những nhà nghiên cứu thường mất nhiều năm để cải tiến một công nghệ trong khi chưa có sản phẩm.
Ví dụ như công ty khởi nghiệp AI OpenAI đã hoạt động như một công ty phi lợi nhuận trong các năm qua khi nghiên cứu mô hình học máy (machine learning) Transformers, cuối cùng mô hình này được sử dụng để tăng cường sức mạnh cho ChatGPT.
Bà Fung nói thêm: “Môi trường này không bao giờ tồn tại trong hầu hết các công ty Trung Quốc. Họ sẽ thiết lập các hệ thống học sâu (deep learning) hoặc các mô hình ngôn ngữ lớn chỉ sau khi họ thấy sự phổ biến. Đây là một thách thức mang tính nền tảng cho AI của Trung Quốc".
Các nhà đầu tư Mỹ cũng hậu thuẫn cho việc thúc đẩy nghiên cứu của quốc gia này. Vào năm 2019, Microsoft cho biết sẽ đầu tư 1 tỷ USD vào OpenAI. Giám đốc Điều hành của Microsoft Satya Nadella nói: “AI là một trong những công nghệ có khả năng tạo ra sự đổi thay lớn nhất trong thời đại của chúng ta và có tiềm năng giải quyết nhiều thách thức cấp bách trên thế giới”.
Thế mạnh của Trung Quốc
Trong khi đó, Trung Quốc lại hưởng lợi từ số lượng người tiêu dùng lớn hơn. Quốc gia đông dân thứ hai thế giới hiện đang có khoảng 1,4 tỷ người. Edith Yeung, một nhà quản lý từ công ty đầu tư Race Capital nhận định, quốc gia này cũng có lĩnh vực Internet phát triển.
Ví dụ, gần như mỗi người dân tại Trung Quốc đều sử dụng siêu ứng dụng WeChat. Ứng dụng này được dùng trong mọi thứ từ gửi các tin nhắn văn bản, cho đến đặt hẹn với bác sĩ và soạn thuế. Kết quả là, có một tài nguyên thông tin lớn có thể được dùng để cải thiện sản phẩm.
Bà Yeung cho biết: “Mô hình AI sẽ chỉ tốt khi dữ liệu có sẵn để chúng có thể học từ đó. Cho dù kết quả thế nào, Trung Quốc có ít luật lệ hơn nhiều về vấn đề riêng tư, và có nhiều dữ liệu hơn (nếu so với Mỹ). Ví dụ như có CCTV theo dõi nhận diện khuôn mặt ở khắp mọi nơi. Hãy tưởng tượng những hình ảnh do AI tạo ra sẽ hữu dụng như thế nào”.
Theo nhà nghiên cứu Lee Kai-Fu, trong khi cộng đồng công nghệ của Trung Quốc dường như đi sau Mỹ, các nhà phát triển của quốc gia này cũng có một thế mạnh: “Họ sống trong một thế giới khi tốc độ là điều cần thiết, sao chép theo một cách chấp nhận được và những đối thủ sẽ làm bất cứ điều gì để chiến thắng trong một thị trường mới. Môi trường biến động này đã tạo nên một sự tương phản mạnh mẽ với Thung lũng Silicon, nơi mà việc sao chép bị coi là điều xấu xí và nhiều công ty được tạo điều kiện phát triển trên nền tảng ý tưởng gốc hoặc yếu tố may mắn”.
Bà Fung cho biết, kể từ những năm 1980, Trung Quốc đã mở rộng nền kinh tế của mình, từ dựa trên lĩnh vực sản xuất đến dựa trên lĩnh vực công nghệ: “Trong vòng một thập kỷ qua, chúng ta đã chứng kiến sự cải tiến từ những công ty Internet tiêu dùng và những thiết kế hiện đại của Trung Quốc”.
Trung Quốc có thể bắt kịp?
Trong khi các công ty công nghệ của Trung Quốc chắc chắn có những thế mạnh lớn, thì tác động từ chính sách của Trung Quốc vẫn chưa rõ ràng. Ví dụ, có những câu hỏi về việc kiểm duyệt có ảnh hưởng đến sự phát triển của những công cụ trò chuyện chatbot AI của Trung Quốc hay không.
Mối quan tâm lớn hơn là việc Mỹ ra sức hạn chế sự tiếp cận của Trung Quốc đối với lĩnh vực công nghệ đặc biệt, có thể ngăn chặn ngành công nghiệp AI ở quốc gia này. Các chip máy tính công suất cao, hoặc những chất bán dẫn, hiện là nguồn gốc của sự căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh. Chúng được sử dụng trong các sản phẩm mỗi ngày bao gồm laptop và điện thoại thông minh, và có thể được ứng dụng trong quân sự. Chúng cũng rất quan trọng trong các phần cứng, cần có để học AI.
Các công ty của Mỹ như Nvidia hiện đang dẫn đầu trong việc phát triển các chip AI và “một vài công ty Trung Quốc có thể cạnh tranh với ChatGPT” trong bối cảnh có các lệnh hạn chế xuất khẩu này”.
Trong khi điều này sẽ tác động đến các ngành công nghệ hiện đại của Mỹ như AI, sản xuất công nghệ tiêu dùng sẽ không bị ảnh hưởng, như điện thoại di động và laptop. Bà Schaefer nói, bởi vì các kiểm soát xuất khẩu nhằm ngăn chặn Trung Quốc phát triển AI hiện đại dùng cho mục đích quân sự.
Bà Fung nhận định, để vượt qua vấn đề này, Trung Quốc cần có Thung lũng Silicon của mình, một nền văn hóa nghiên cứu thu hút những tài năng từ các lĩnh vực khác nhau. Trung Quốc đã cố gắng lấp đầy khoảng trống thông qua “Big Fund”, một quỹ khổng lồ cung cấp nguồn lực cho các công ty sản xuất chip, nhưng cũng siết chặt kiểm soát lĩnh vực này.
Trọng tâm của Trung Quốc về một số lĩnh vực nhất định có thể mang đến động lực tài chính và giải quyết nạn quan liêu, nhưng cũng đồng nghĩa là giám sát nhiều hơn, nhiều nỗi sợ hãi cùng sự bất định. Thông điệp này sẽ ảnh hưởng thế nào đến tương lai của ngành công nghiệp AI của Trung Quốc vẫn còn phải được tiếp tục theo dõi./.