Quý I/2020: CPI bình quân tăng cao nhất trong giai đoạn 2016 - 2020

Phát biểu tại cuộc họp báo công bố số liệu thống kê kinh tế - xã hội quý I/2020, chiều 27/3, tại Hà Nội, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Nguyễn Bích Lâm cho biết, ảnh hưởng của dịch COVID-19, "cuộc chiến" giá dầu để giành thị phần giữa Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và Nga khiến giá xăng dầu thế giới giảm mạnh và nguồn cung gia cầm dồi dào. 

Đây là các nguyên nhân chính làm cho chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 3/2020 giảm 0,72% so với tháng trước, tăng 0,34% so với tháng 12 năm 2019, tăng 4,87% so với cùng kỳ năm trước. Bình quân quý I/2020, CPI tăng 5,56% so với cùng kỳ năm 2019 - mức tăng bình quân quý I cao nhất trong giai đoạn 2016 - 2020.
Tổng cục Thống kê cho biết, trong 11 nhóm hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng chính, 7 nhóm hàng có chỉ số giá giảm gồm: giao thông giảm 4,87%; văn hóa, giải trí và du lịch giảm 1,4%; hàng ăn và dịch vụ ăn uống giảm 0,43%; nhà ở và vật liệu xây dựng giảm 0,25%; may mặc, mũ nón và giầy dép giảm 0,15%; đồ uống và thuốc lá giảm 0,11%; bưu chính viễn thông giảm 0,06%. Có 4 nhóm tăng là hàng hóa và dịch vụ khác tăng 0,16%; thiết bị và đồ dùng gia đình tăng 0,09%; thuốc và dịch vụ y tế tăng 0,05%; giáo dục tăng 0,04%.
Trong tháng 3, giá vàng trong nước biến động trái chiều so với giá vàng thế giới, bình quân đến ngày 24/3/2020 giá vàng thế giới ở mức 1.580,37 USD/ounce, giảm 1,13% so với tháng trước. Giá vàng trong nước cao hơn giá vàng thế giới do các nhà đầu tư trong nước có xu hướng nắm giữ vàng trong thời điểm chứng khoán, bất động sản gặp nhiều khó khăn. Có thời điểm giá vàng trong nước cao hơn giá vàng quốc tế đã quy đổi đến 6 triệu đồng/lượng. Bình quân tháng 3/2020, giá vàng trong nước tăng 3,87% so với tháng trước, giá vàng dao động quanh mức 4,605 triệu đồng/chỉ vàng SJC.
Đồng đô la Mỹ trên thị trường thế giới tăng do nhu cầu nắm giữ tiền mặt của các nhà đầu tư tăng trong bối cảnh thị trường tài chính thế giới có dấu hiệu suy giảm. Trong tháng 3/2020, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã giảm lãi suất hai lần vào ngày 3/3/2020 và ngày 15/3/2020, lãi suất đã được điều chỉnh từ 1% - 1,25% xuống biên độ 0% - 0,25% và tuyên bố sẽ mua không giới hạn lượng trái phiếu Chính phủ Mỹ. Những động thái mạnh mẽ này của Fed nhằm hỗ trợ thị trường tài chính và đối phó với những thiệt hại do dịch bệnh COVID-19 gây ra cho nền kinh tế Mỹ.
Trong nước, lượng dự trữ ngoại tệ của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam dồi dào, đáp ứng nhu cầu ngoại tệ của các doanh nghiệp nhập khẩu nên tỷ giá giữa VND và USD tháng 3/2020 chỉ tăng 0,17%, giá USD bình quân ở thị trường tự do ở quanh mức 23.310 VND/USD.
Tổng cục Thống kê cũng chỉ ra các nguyên nhân làm tăng CPI trong quý I/2020. Đó là tháng 1 và tháng 2 là tháng Tết nên nhu cầu mua sắm tăng cao; giá các mặt hàng lương thực tăng 1,51% so với cùng kỳ năm 2019, góp phần khiến CPI tăng 0,07%.
Giá các mặt hàng thực phẩm quý I tăng 13,21% so với cùng kỳ năm 2019 cũng góp phần khiến CPI tăng 2,99%. Nguyên nhân là do giá các mặt hàng thực phẩm tươi sống tăng cao trong dịp Tết Nguyên đán; trong đó, riêng giá thịt lợn tăng 58,81% so với cùng kỳ năm 2019 khiến cho CPI chung tăng 2,47%.
Bên cạnh đó, do mưa lớn, mưa đá vào dịp Tết Canh Tý tại các địa phương phía Bắc, hạn hán, xâm nhập mặn xuất hiện sớm và xâm lấn sâu tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long gây ảnh hưởng đến chất lượng sinh trưởng cây trồng làm cho nguồn cung rau xanh giảm. Cùng với ảnh hưởng của dịch COVID-19, rau, quả Trung Quốc không xuất được sang Việt Nam nên giá rau quý I/2020 tăng 4,14% so với cùng kỳ năm 2019.
Dịch bệnh COVID-19 bắt đầu bùng phát từ cuối tháng 1/2020 nên nhu cầu về một số mặt hàng thuốc y tế, điện và nước sinh hoạt tăng cao làm cho giá các mặt hàng này trong quý I/2020 tăng lần lượt 1,43%; 9,89% và 4,75% so với cùng kỳ năm trước.
Giá các mặt hàng đồ uống, thuốc lá và các loại quần áo may sẵn tăng cao trong dịp Tết do nhu cầu mua sắm tăng cao. Quý I/2020, chỉ số giá các nhóm này lần lượt tăng 1,8% và 1,19% so với cùng kỳ năm 2019. Giá vật liệu bảo dưỡng nhà ở tăng 2,52% so với cùng kỳ năm 2019 đã góp phần làm cho CPI tăng 0,04%, chủ yếu tăng trong tháng 1/2020 do đây là dịp Tết Nguyên đán.
Bên cạnh các nguyên nhân làm tăng CPI, có một số nguyên nhân kiềm chế CPI quý I/2020. Cụ thể, tính đến ngày 24/3/2020, giá dầu Brent quý I/2020 ở mức 51,65 USD/thùng, giảm 19,71% so với tháng 12/2019 và giảm 19,17% so với cùng kỳ năm 2019; giá xăng Ron 92 tại thị trường Singapore bình quân ở mức 57,4 USD/thùng, giảm 19,54% so với tháng 12/2019 và giảm 11,75% so với cùng kỳ năm 2019.
Theo đó, giá xăng dầu trong nước được điều chỉnh giảm 5 đợt với tổng cộng giá xăng A95 giảm 4.180 đồng/lít, giá xăng E5 giảm 3.830 đồng/lít, giá dầu diesel giảm 3.560 đồng/lít. Bình quân quý I/2020, giá xăng dầu giảm 5,75% so với tháng 12 năm 2019.
Nhu cầu du lịch tăng vào dịp Tết Nguyên đán và sau Tết giảm do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên quý I/2020 giá của nhóm du lịch trọn gói giảm 1,74% so với cùng kỳ năm 2019.
Tổng công ty Đường sắt Việt Nam giảm giá vé tàu hỏa theo chính sách giảm giá sau Tết trong tháng 2 và 3/2020. Do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, nhu cầu đi lại của người dân giảm khiến giá vé máy bay trong tháng 3 giảm 41,14% so với tháng 2/2020.
Trước diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các cấp, ngành đã chỉ đạo sát sao và tích cực triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để ngăn chặn dịch bệnh và ổn định thị trường.
Tổng cục Thống cũng cho biết, lạm phát cơ bản (CPI sau khi loại trừ lương thực, thực phẩm tươi sống; năng lượng và mặt hàng do Nhà nước quản lý bao gồm dịch vụ y tế và dịch vụ giáo dục) tháng 3/2020 giảm 0,06% so với tháng trước, tăng 2,95% so với cùng kỳ năm 2019. Lạm phát cơ bản trong 3 tháng đầu năm tăng 3,05% so với cùng kỳ năm 2019.
Bình quân 3 tháng đầu năm lạm phát chung có mức tăng cao hơn lạm phát cơ bản, điều này phản ánh biến động giá chủ yếu do các yếu tố phi tiền tệ như: giá lương thực, thực phẩm, một số dịch vụ tang.../.