Sớm giải quyết những bất cập của các dự án PPP giao thông đang triển khai

Đặc biệt, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) đã được Quốc hội ban hành đã tháo gỡ được nhiều vướng mắc cũng như tạo được niềm tin nhà đầu tư.

Tuy nhiên, từ thực tiễn trong quá trình triển khai dự án, trong lĩnh vực đầu tư theo phương thức đối tác công tư còn nhiều vấn đề tồn tại cần được giải quyết.
Liên quan đến một số vấn đề tồn tại tại các dự án PPP, loại hợp đồng BOT (Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao), Hiệp hội các nhà đầu tư công trình đường bộ (VARSI) vừa có văn bản gửi các cơ quan chức năng cho rằng, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần thực hiện đầy đủ các cam kết với nhà đầu tư BOT giao thông.
Tại văn bản này, VARSI đã đưa ra những bất cập, khó khăn, vướng mắc của nhà đầu tư. Theo đó, VARSI mong muốn các cơ quan có thẩm quyền tập trung xử lý dứt điểm các vấn đề tồn tại của các dự án PPP, loại hợp đồng BOT; trong đó, tập trung thực hiện đúng các cam kết của cơ quan nhà nước đảm bảo các quyền lợi chính đáng của nhà đầu tư.
Đồng thời, sớm xây dựng nghị định, thông tư hướng dẫn Luật PPP; làm rõ quy định về việc chia sẻ rủi ro cho dự án đã, đang thực hiện; Nhà nước tham gia đầu tư công một số hạng mục có suất đầu tư lớn như cầu vượt, nút giao... để đảm bảo hiệu quả đầu tư.
Ông Trần Chủng, Chủ tịch VARSI cho biết, hiện quy định pháp luật trong đầu tư theo PPP đặt quan hệ giữa nhà nước và nhà đầu tư bình đẳng, hài hoà lợi ích các bên. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều chính sách bất cập.
Cụ thể, Chủ tịch VARSI dẫn chứng, trong khi cơ quan nhà nước yêu cầu nhà đầu tư phải thực hiện nhiều cam kết, thực hiện các bảo lãnh, nếu nhà đầu tư không thực hiện đúng cam kết sẽ bị xử lý vi phạm. Nhưng ở chiều ngược lại, cơ quan nhà nước trong các trường hợp không thực hiện đúng cam kết, làm ảnh hưởng đến dự án, gây thiệt hại cho nhà đầu tư, ngân hàng thì không bị xử lý vì không có chế tài.
Điển hình của việc vi phạm cam kết của nhà nước liên quan đến bố trí vốn ngân sách được VARSI chỉ ra là tại các dự án: cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, nút giao thông khác mức Ngã Ba Huế, Hầm đường bộ qua Đèo Cả...
Theo báo cáo của Công ty cổ phần đầu tư Đèo Cả, dự án Hầm đường bộ qua Đèo Cả có tổng mức đầu tư 21.612 tỷ đồng; trong đó, phần vốn nhà đầu tư huy động là 16.564 tỷ đồng, phần vốn ngân sách nhà nước tham gia dự án là 5.048 tỷ đồng.
Đến nay, dự án này mới giải ngân 3.868 tỷ đồng vốn ngân sách, còn 1.180 tỷ đồng chưa được giải ngân như cam kết trong hợp đồng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả sử dụng vốn, phát sinh lãi vay tín dụng trong quá trình thực hiện dự án, ảnh hưởng đến phương án tài chính tổng thể của dự án.
Mặc dù nhà đầu tư, ngân hàng cho vay tín dụng đã có nhiều văn bản kiến nghị các bộ, ngành, Chính phủ, nhưng đến nay sau gần 3 năm vẫn chưa được giải quyết.
Hơn nữa tại Dự án hầm Đèo Cả, trạm thu phí La Sơn - Túy Loan đã được Chính phủ chấp thuận sử dụng để hoàn vốn cho dự án, Bộ Giao thông Vận tải đã ký Hợp đồng triển khai dự án với nhà đầu tư, đến nay, khi nhà đầu tư tập trung nguồn lực để tổ chức triển khai cơ bản hoàn thành dự án thì Bộ Giao thông Vận tải lại kiến nghị Chính phủ không tổ chức thu phí tại Trạm La Sơn - Túy Loan.
Từ đó, gây rủi ro cho nhà đầu tư và ngân hàng cho vay tín dụng, do mất nguồn thu. Đồng thời, làm phân lưu dòng xe, dẫn đến sụt giảm doanh thu, phá vỡ phương án tài chính của các Dự án hầm Phú Gia - Phước Tượng và Dự án hầm Đèo Cả (hạng mục hầm Hải Vân).
Liên quan đến dự án này, mới đây, Văn phòng Chính phủ đã ra thông báo số 7051/VPCP-CN truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ đối với việc xử lý các vướng mắc tại dự án BOT xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông Vận tải tiếp tục rà soát, cập nhật lại phương án tài chính của dự án án theo đúng các ý kiến chỉ đạo trước đó của Chính phủ và kiến nghị của Ngân hàng Thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam.
Trên cơ sở đó, Bộ Giao thông Vận tải chủ trì, phối hợp với các Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tư pháp và nhà đầu tư đề xuất phương án xử lý tổng thể cho dự án, đảm bảo hài hòa lợi ích, trách nhiệm của các bên liên quan. Theo đó, các bên cần xác định rõ mức vốn nhà nước tham gia đầu tư.
Trao đổi với phóng viên TTXVN liên quan đến dự án này, đại diện Vụ PPP (Bộ Giao thông Vận tải) cho hay, Bộ Giao thông Vận tải đang rà soát tổng thể và sẽ có văn bản xin ý kiến các bộ, ngành trong tuần tới để thực hiện nội dung chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Trở lại câu chuyện thay đổi chính sách ảnh hưởng đến phương án tài chính của các dự án BOT hiện nay, ông Trần Chủng, Chủ tịch VARSI cho rằng, việc các chính sách, quy định pháp luật thường xuyên thay đổi như quy định về thuế; về giá, phí hay quy định về quản lý, sử dụng tài sản công gây rủi ro cao trong quá trình đầu tư, ảnh hưởng xấu đến việc thúc đẩy đầu tư dài hạn.
Điển hình như tuyến đường cao tốc Tp. Hồ Chí Minh - Trung Lương hiện đang dừng thu phí do điều chỉnh chính sách về quản lý tải sản công. Theo đánh giá của các chuyên gia, việc không thu phí làm mất kiểm soát lưu lượng, tải trọng phương tiện, tăng nguy cơ tai nạn giao thông, biến đường cao tốc thành quốc lộ, gây thất thu ngân sách Nhà nước và rủi ro cho phương án tài chính của Dự án BOT Trung Lương - Mỹ Thuận do tâm lý sử dụng miễn phí của người dân.
Đại diện các nhà đầu tư cho biết, các doanh nghiệp đã phải thực hiện nhiều biện pháp để đảm bảo nguồn tài chính nhằm duy trì vận hành các công trình thông suốt, an toàn. Tuy nhiên, các khó khăn vướng mắc kéo dài chưa được cơ quan chức năng giải quyết triệt để dẫn đến thiếu hụt nguồn vốn, nguồn thu, phá vỡ phương án tài gây rủi ro cho nhà đầu tư và ngân hàng tín dụng.
Đến nay, quá trình chờ đợi giải quyết kéo dài, do nguồn lực của nhà đầu tư có hạn nên không thể duy trì bù đắp thâm hụt, có nguy cơ phải dừng khai thác. Từ đó, dẫn đến nguy cơ nợ xấu ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp và ngân hàng dừng giải ngân, một số công trình đang đầu tư có thể không hoàn thành đúng tiến độ yêu cầu.
Ông Trần Chủng, Chủ tịch VARSI kiến nghị, để tạo sự yên tâm, thu hút các nhà đầu tư, các tổ chức tín dụng tham gia đầu tư vào các dự án mới; trong đó, có cao tốc đường bộ Bắc - Nam thì Nhà nước cần sớm giải quyết các cam kết, tồn tại cũ của các dự án đã triển khai, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp lý bình đẳng và phù hợp với thực tiễn./.