Sửa Luật Ngân sách nhà nước, tăng sự tự chủ của các địa phương

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc "lấy ý kiến về việc sửa đổi toàn diện Luật Ngân sách nhà nước", tổ chức sáng 11/4, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết: Quan điểm xây dựng dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) được cơ quan soạn thảo xác định rất rõ. Trước tiên, việc sửa đổi toàn diện Luật này nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước; luật hoá những vấn đề đã rõ, phù hợp với thực tiễn; quy định các vấn đề mang tính nguyên tắc, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất giữa các quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, việc sửa Luật thúc đẩy sự phân cấp, phân quyền, tạo sự chủ động, linh hoạt, nâng cao sự tự chủ của các địa phương theo tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương tự chịu trách nhiệm”; đồng thời, kế thừa và phát huy những thành tựu của Luật hiện hành; sửa đổi, bổ sung những quy định không còn phù hợp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

Bà Krisina Buende, Trưởng ban Hợp tác, Phái đoàn Liên minh Châu Âu tại Việt Nam cho biết: Việt Nam đã trở thành một nền kinh tế phát triển ấn tượng, nhưng vẫn phải đối mặt với thách thức. Một trong những thách thức là điều chỉnh, sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước để phù hợp với mục tiêu phát triển, đưa Việt Nam trở thành một đất nước hiện đại vào năm 2050.

Để đạt được mục tiêu này, theo bà Krisina Buende, Việt Nam cần xây dựng một cơ sở pháp lý vững chắc. Việc tham khảo kinh nghiệm quốc tế là quan trọng. Liên minh Châu Âu đang hỗ trợ Việt Nam thông qua Dự án Tăng cường năng lực quản lý tài chính công.

“Chúng tôi tin rằng một khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh sẽ giúp đạt được tăng trưởng và phát triển bền vững, xóa đói giảm nghèo và đảm bảo một xã hội công bằng, văn minh. Mối quan hệ hợp tác giữa Liên minh Châu Âu và Việt Nam sẽ giúp xây dựng pháp luật tốt hơn, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đạt được các mục tiêu chung”, Trưởng ban Hợp tác, bà Krisina Buende nhấn mạnh.

Luật Ngân sách nhà nước hiện nay được ban hành từ năm 2015. sau hơn 8 năm thực hiện, Luật đã góp phần quan trọng trong việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả, minh bạch, có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ Tài chính, trong bối cảnh mới, với những thay đổi về kinh tế, xã hội, quốc tế, Luật đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, cần phải được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển.

 

Với quan điểm rõ ràng, dự thảo Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) tập trung giải quyết 4 vấn đề trọng tâm. Theo đó, đầu tiên là đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương theo hướng tăng cường vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, đồng thời tạo điều kiện cho ngân sách địa phương có tính tự chủ, chủ động hơn trong việc huy động, sử dụng nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội.

Cùng với đó là rà soát, sửa đổi các quy định về phân cấp nhiệm vụ chi ngân sách theo hướng phân định rõ ràng trách nhiệm, quyền hạn của mỗi cấp trong việc sử dụng ngân sách, ưu tiên bố trí nguồn lực cho những nhiệm vụ trọng tâm, đặc biệt là phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Điểm được đánh giá quan trọng nhất là tăng cường phân cấp, phân quyền trong công tác lập dự toán và chấp hành ngân sách; trong đó, dự thảo Luật tăng thẩm quyền cho Chính phủ trong việc quyết định điều chỉnh dự toán thu, chi của một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương nhưng không làm tăng mức vay, bội chi ngân sách nhà nước; đồng thời, tăng thẩm quyền cho UBND các cấp ở địa phương quyết định điều chỉnh dự toán chi ngân sách địa phương, sau đó mới báo cáo lại cấp có thẩm quyền.

Việc xử lý tăng, giảm thu, chi so với dự toán trong quá trình chấp hành ngân sách nhà nước được sửa đổi theo hướng bỏ quy định thứ tự ưu tiên khi phân bổ số tăng thu và các khoản dự toán chi còn lại của cấp ngân sách; đồng thời, mở rộng phạm vi được sử dụng nguồn lực này (bổ sung tăng dự phòng ngân sách và các nhiệm vụ cần thiết khác chưa được bố trí dự toán ngân sách năm sau).... nhằm nâng cao hiệu quả, tính kịp thời trong giải quyết các vấn đề phát sinh.

Cuối cùng là tập trung cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tối ưu hóa quy trình, thủ tục trong công tác lập dự toán, chấp hành, quyết toán ngân sách, như: cắt giảm các thủ tục liên quan đến quy trình xây dựng và thông báo số kiểm tra thu, chi ngân sách hằng năm và 3 năm; quy trình xây dựng và báo cáo kế hoạch tài chính – ngân sách nhà nước 3 năm; trình tự và yêu cầu lập dự toán chi, nhất là đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số…. Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi cho cả cơ quan tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách; rút ngắn thời gian tổng hợp, lập quyết toán ngân sách.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng có nhiều nội dung mới về lập dự toán, chấp hành ngân sách nhà nước. Theo đó, bên cạnh kế thừa quy định của luật hiện hành, dự thảo bỏ quy định về giao số kiểm tra hàng năm cho các bộ, ngành, địa phương để làm căn cứ bố trí dự toán.

Trên thực tế, quy định này mang tính hình thức. Qua thực tiễn triển khai, số kiểm tra chưa đi vào thực chất, chủ yếu do công tác dự báo thu chưa sát nên số kiểm tra thu thường được giao cao, trong khi số kiểm tra chi thường giao thấp và chưa bao quát hết phạm vi chi.

Tại thời điểm xây dựng số kiểm tra, các chính sách, chế độ chi chưa được ban hành đầy đủ, chưa bao quát hết được khối lượng, nhiệm vụ sẽ thực hiện tại cơ quan, đơn vị, địa phương nên chưa thật sự trở thành căn cứ quan trọng, có ý nghĩa lớn trong định hướng xây dựng dự toán ngân sách…