Sửa Luật Thuế giá trị gia tăng: Khắc phục vướng mắc, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp và nông dân

Ngày 8/12, tại phiên thảo luận tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã báo cáo, làm rõ thêm với các đại biểu Quốc hội về lý do và sự cần thiết của việc đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của luật, dù luật này chỉ mới có hiệu lực từ ngày 1/7 năm nay.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, Bộ Tài chính là cơ quan chủ trì xây dựng và trình dự án luật, thể hiện tinh thần cầu thị khi nhận thấy những bất cập phát sinh trong thực tiễn.

“Luật mới có hiệu lực được vài tháng, nhưng chúng tôi tiếp tục trình Quốc hội điều chỉnh một nội dung. Đây là việc không dễ, nhất là trong bối cảnh Quốc hội đang phải xử lý khối lượng công việc rất lớn, các Ủy ban cũng quá tải. Nếu tư duy theo cách thông thường, có thể đặt câu hỏi: Tại sao Bộ Tài chính và Chính phủ lại chọn con đường rất khó này?”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng cho biết cơ quan thẩm tra cũng có nhiều ý kiến khác nhau, trong đó không ít ý kiến đề nghị giữ nguyên quy định hiện hành. Tuy nhiên, trên cơ sở đánh giá tác động thực tế, Bộ Tài chính vẫn quyết định đề xuất sửa đổi vì quy định mới của Luật Thuế giá trị gia tăng 2024 đang ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ hoạt động thu mua nông, lâm, thủy sản trên cả nước, gây khó khăn lớn cho doanh nghiệp và từ đó tác động đến đời sống người dân.

Tại kỳ họp này, Quốc hội cũng xem xét sửa Luật Quản lý thuế. Trước đây, một số nội dung quản lý chưa được quy định trong Luật Quản lý thuế nên phải đưa vào Luật Thuế giá trị gia tăng. Nhưng hiện nay, Luật Quản lý thuế đã được bổ sung đầy đủ, nên việc chuyển các nội dung về quản lý sang luật chuyên ngành là phù hợp.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2008 đã quy định sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường của tổ chức, cá nhân tự sản xuất, tự đánh bắt và khâu nhập khẩu thuộc đối tượng không chịu thuế giá trị gia tăng. Nếu trường hợp bán cho doanh nghiệp, hợp tác xã khác ở khâu thương mại hoặc cho người tiêu dùng thì người tiêu dùng cuối cùng mới thuộc đối tượng áp dụng mức thuế suất 5%.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, quy định trên đã dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp phải đi mua bán hóa đơn lòng vòng qua nhiều khâu, dẫn đến tình trạng gian lận thuế.

Để xử lý vướng mắc này, năm 2016, Quốc hội đã bổ sung vào Luật quy định cho phép doanh nghiệp không phải kê khai tính nộp thuế giá trị gia tăng đầu ra, nhưng được kê khai khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào đối với các chi phí rõ ràng như điện, nước, vận chuyển ở khâu thương mại; và khi bán cho người tiêu dùng thì cuối cùng vẫn thuộc đối tượng áp dụng mức thuế suất 5%. Quy định này vẫn đảm bảo được bản chất của thuế giá trị gia tăng, nhưng đồng thời khắc phục được tình trạng gian lận trong hoàn thuế giá trị gia tăng.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, khi Luật Thuế Giá trị gia tăng năm 2024 bỏ quy định trên thì lại dẫn đến những vướng mắc. Do đó, cần thiết phải quy định điều này theo Luật năm 2016. Việc sửa đổi quy định về điều kiện hoàn thuế đưa vào Luật Quản lý thuế là phù hợp.

Bộ trưởng cũng cho biết, thời gian qua, Bộ Tài chính nhận được nhiều kiến nghị từ các tập đoàn, tổng công ty như Tổng công ty Cà phê, Vinafood 1, Vinafood 2, các hiệp hội nông lâm thủy sản và cả ý kiến chính thức của Bộ Tư pháp cho rằng kê khai, nộp thuế là trách nhiệm của người bán; hoàn thuế là quyền lợi của người mua, hai trách nhiệm tách bạch. Nhưng theo quy định mới, người mua muốn hoàn thuế phải chứng minh người bán có hóa đơn, chứng từ và đã kê khai nộp thuế, điều này là “không hợp lý”, bởi người mua không thể xác minh nghĩa vụ thuế của người bán.

Không chỉ lĩnh vực nông nghiệp gặp khó, Bộ trưởng cho biết, nhiều lĩnh vực khác cũng đang rơi vào tình trạng này và sắp tới Bộ cũng sẽ phải đề nghị rà soát tiếp.

Bộ trưởng dẫn chứng, doanh nghiệp sản xuất thép mua phế liệu từ người dân,  những người không có hóa đơn. Trong khi đó, quy định hiện hành yêu cầu phải có hóa đơn mới được khấu trừ đầu vào, gây ách tắc cho hoạt động sản xuất. “Trách nhiệm của bên nào phải do bên đó chịu”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Đại biểu Huỳnh Thành Chung (Đoàn Đồng Nai) bày tỏ sự đồng tình về sự cần thiết ban hành Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi), tuy nhiên khi triển khai, Chính phủ và Bộ Tài chính cần có kế hoạch cụ thể để tháo gỡ những khó khăn phát sinh đối với người dân và doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp.

Theo đại biểu, thực tế cho thấy hoạt động sản xuất nông nghiệp hiện nay rất phân tán. Người nông dân làm nhỏ lẻ, sản lượng ít, nếu phải lập hồ sơ, thủ tục qua cơ quan thuế cho những sản lượng nhỏ như vậy thì sẽ tạo ra gánh nặng, khiến nông dân rất khó thực hiện.

Đại biểu Huỳnh Thành Chung cũng chỉ rõ, cần cân nhắc mối quan hệ giữa hàng nhập khẩu và hàng sản xuất trong nước. Nguyên tắc của chính sách thuế phải góp phần tăng nguồn thu ngân sách, nhưng cũng phải phù hợp với chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước: miễn, giảm thuế cho nông nghiệp, nông dân.

Theo đó, đại biểu đề nghị Chính phủ tính toán kỹ lưỡng tác động của chính sách thuế đối với doanh nghiệp và người sản xuất trong nước. Bộ Tài chính cần đánh giá, định lượng rõ chi phí bộ máy thu thuế trong lĩnh vực nông nghiệp.

Cũng trong sáng 8/12, Quốc hội nghe các tờ trình, báo cáo về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng.

Trình bày nội dung các tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, sau khi Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2025, Chính phủ, Bộ Tài chính đã nhận được nhiều kiến nghị phản ánh của hiệp hội, các doanh nghiệp về vướng mắc của chính sách thuế này đối với lĩnh vực nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế.

Dự thảo luật trình Quốc hội sửa đổi gồm 3 nội dung chính.

Một là, đưa lại nội dung đã được quy định từ năm 2014 về việc doanh nghiệp hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không phải tính thuế giá trị gia tăng nhưng được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào khi bán sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường cho doanh nghiệp hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã khác.

Quy định này đã được thực hiện ổn định nhiều năm, bảo đảm không vi phạm nguyên tắc của thuế giá trị gia tăng, đồng thời không làm ảnh hưởng đến số thu ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, sẽ góp phần làm giảm bớt gánh nặng về thủ tục hành chính cho doanh nghiệp, đồng thời góp phần hỗ trợ hoạt động xuất khẩu nông, lâm, thủy sản khi doanh nghiệp không phải ứng trước tiền để nộp thuế, sau đó lại làm thủ tục hoàn thuế, tránh lãng phí thời gian và chi phí cơ hội của doanh nghiệp.

Nội dung sửa đổi thứ hai là lược bỏ nội dung sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản nuôi trồng, đánh bắt chưa chế biến thành các sản phẩm khác hoặc chỉ qua sơ chế thông thường được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi, dược liệu thì áp dụng thuế suất giá trị gia tăng theo mức thuế suất quy định cho sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản đang quy định tại khoản 5 điều 9 Luật Thuế giá trị gia tăng số 48/2024/QH15.

Quy định này đảm bảo việc áp dụng thuế giá trị gia tăng đồng bộ theo quy định của pháp luật về thức ăn chăn nuôi, bảo đảm bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, do thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế, còn thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước có thuế giá trị gia tăng đầu vào 5%, nên phải tính vào chi phí, làm tăng giá bán. Qua đó, sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh ngành nông nghiệp bị ảnh hưởng nhiều từ hệ quả của thiên tai, mưa lũ kéo dài.

Nội dung thứ ba là lược bỏ quy định về điều kiện hoàn thuế là người mua chỉ được hoàn thuế khi người bán đã kê khai nộp thuế. Khi sửa luật vào năm 2024, quy định này được xác định là một trong những giải pháp về quản lý thuế nhằm phòng chống gian lận trong hoàn thuế trong khi chưa sửa đổi các quy định về quản lý thuế.

Tuy nhiên hiện nay, tại dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này, Chính phủ đã bổ sung các quy định nhằm quản lý thuế chặt chẽ hơn đối với người nộp thuế để đảm bảo thu đúng, thu đủ tiền thuế vào ngân sách nhà nước và quản lý chặt chẽ hơn trong hoàn thuế cũng như công tác kiểm tra người nộp thuế. Do vậy, đề nghị không quy định nội dung này tại Luật Thuế giá trị gia tăng và việc kiểm tra giám sát hoàn thuế được thực hiện thống nhất theo quy định của pháp luật về quản lý thuế.