Tăng xuất khẩu gạo - Bước ngoặt trong chính sách nông nghiệp của Nhật Bản

Bnews/TTXVN 06:30' - 22/03/2025
BNEWS Chính phủ Nhật Bản dự định mở rộng sản xuất gạo dành cho xuất khẩu, đồng thời củng cố nền tảng sản xuất để có thể đảm bảo nguồn cung cho thị trường nội địa khi cần thiết.
Gạo được trữ tại kho ở tỉnh Fukushima, Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/TTXVN
Theo tờ Sankei số ra mới đây, trong dự thảo Kế hoạch cơ bản cho chính sách nông nghiệp mới (được cập nhật 5 năm/lần) trình lên cuộc họp nội các Nhật Bản cùng các chuyên gia cố vấn, Chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu tăng lượng gạo xuất khẩu lên 353.000 tấn vào năm 2030, cao gấp 7 lần so với mức 45.000 tấn của năm 2024. Giá trị xuất khẩu dự kiến đạt khoảng 92,2 tỷ yen (623 triệu USD). Kế hoạch cũng đề cập đến việc đảm bảo phân phối gạo thông suốt, có tính đến các nguy cơ gián đoạn như thời gian qua.

Ngoài ra, Chính phủ Nhật Bản đặt mục tiêu nâng tỷ lệ tự cung cấp lương thực từ 38% hiện nay lên 45% vào năm tài khóa 2030, đồng thời giữ nguyên kế hoạch tăng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản và thực phẩm lên mức 5.000 tỷ yen (33,4 tỷ USD) vào năm 2030.

Chính phủ Nhật Bản dự định mở rộng sản xuất gạo dành cho xuất khẩu, đồng thời củng cố nền tảng sản xuất để có thể đảm bảo nguồn cung cho thị trường nội địa khi cần thiết. Chính sách này đã được các chuyên gia đề xuất từ lâu nhưng chưa được ưu tiên, do gạo hạt dài chiếm phần lớn nhu cầu trên thị trường quốc tế, trong khi gạo Nhật Bản chủ yếu là gạo hạt ngắn. Vì vậy, trước đây, Chính phủ Nhật Bản không tập trung nhiều vào việc mở rộng xuất khẩu gạo.

 

Trong quá khứ, chính sách chung của Nhật Bản là cắt giảm sản lượng để phù hợp với xu hướng tiêu thụ giảm dần. Tuy nhiên, đến cuối năm 2024, các nhà hoạch định chính sách nông nghiệp nước này đã nhất trí thực hiện một sự thay đổi mang tính bước ngoặt.

Phát biểu tại cuộc họp báo ngày 14/3, ông Eto Taku, Bộ trưởng Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản, cho biết tổng lượng gạo xuất khẩu trên toàn cầu vào khoảng 50 triệu tấn, trong đó gạo hạt ngắn chiếm khoảng 10 triệu tấn. Ông nói việc mở rộng thị phần không hề dễ dàng, nhưng không phải là mục tiêu bất khả thi.

Tokyo tin rằng nhu cầu về gạo hạt ngắn sẽ gia tăng nhờ số lượng du khách đến Nhật Bản ngày càng tăng và làn sóng ẩm thực Nhật đang lan rộng trên thế giới. Để đạt mục tiêu xuất khẩu, Nhật Bản sẽ mở rộng quy mô canh tác, tập trung ruộng đất và tăng diện tích gieo trồng các giống lúa có năng suất cao. Nếu thành công, dự kiến đến năm 2023, lượng gạo xuất khẩu sẽ tăng gấp khoảng 8 lần so với năm 2024, đưa tỷ trọng xuất khẩu từ dưới 1% tổng sản lượng hiện nay lên khoảng 5%.

* Thách thức lớn nhất về chi phí sản xuất

Một trong những rào cản lớn nhất đối với mục tiêu xuất khẩu gạo của Nhật Bản là chi phí sản xuất. Ông Eto phân tích, nếu giảm được chi phí từ mức 11.350 yen xuống khoảng 9.500 yen cho mỗi 60 kg gạo, Nhật Bản sẽ có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Hiện một số nông dân trong nước đã thành công trong việc cắt giảm chi phí sản xuất và Chính phủ Nhật Bản sẽ nhân rộng mô hình này trên toàn quốc để cải thiện hiệu quả sản xuất.

Năm 2018, Chính phủ Nhật Bản bãi bỏ chính sách điều chỉnh sản lượng (giảm diện tích trồng lúa) nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nông dân. Tuy nhiên, sau đó chính phủ vẫn duy trì các dự báo cung-cầu trên toàn quốc và tiếp tục khuyến khích nông dân chuyển đổi từ trồng lúa sang các loại cây khác để giảm sản lượng gạo. Chính sách này khiến sản lượng gạo liên tục sụt giảm.

Trong vòng 10 năm từ 2014-2024, số lượng lao động nông nghiệp chính ở Nhật Bản giảm khoảng 34%, diện tích đất canh tác giảm 4% và sản lượng gạo giảm 14%. Bối cảnh an ninh lương thực ngày càng trở nên quan trọng hơn khiến sự suy yếu của nền tảng sản xuất gây lo ngại trong giới hoạch định chính sách Nhật Bản suốt một thời gian dài. Quyết định tăng sản xuất của Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp ở thời điểm hiện tại bị đánh giá là chậm trễ, dẫn đến nhiều chỉ trích từ giới chuyên gia và nông dân.

Ông Yamashita Kazuhito, chuyên gia nghiên cứu tại Viện Chiến lược Toàn cầu Canon, từ lâu đã đề xuất Nhật Bản cần mở rộng sản xuất trong nước và xuất khẩu lượng gạo dư thừa. Ông cho rằng điều này không chỉ giúp người tiêu dùng có gạo giá rẻ hơn mà còn bảo vệ nền tảng nông nghiệp Nhật Bản. Ông cũng nhấn mạnh rằng tại Trung Quốc – quốc gia sản xuất gạo lớn nhất thế giới với sản lượng khoảng 160 triệu tấn – tỷ lệ gạo hạt ngắn đã tăng từ 15% lên khoảng 40% trong vòng 15 năm qua. Điều này cho thấy gạo Nhật vẫn có nhiều cơ hội mở rộng thị trường.

* Kỳ vọng thấp vào cải cách triệt để chính sách nông nghiệp

Về phía nông dân, không phải ai cũng đồng tình với chính sách mới. Ông Oshima Koji, Giám đốc điều hành Nông trại Oshima tại thành phố Chikusei, tỉnh Ibaraki, cho biết trong bối cảnh độ tuổi trung bình của nông dân ngày càng cao và thiếu người kế nghiệp, rất ít người có động lực mở rộng sản xuất.

Những năm gần đây, Chính phủ Nhật Bản triển khai nhiều chương trình trợ cấp nhằm khuyến khích nông dân chuyển đổi từ trồng lúa làm thực phẩm sang trồng lúa làm thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, ông Oshima lo ngại rằng nếu sản xuất lúa gạo làm thực phẩm được mở rộng do dự đoán nhu cầu tăng, nguồn cung gạo làm thức ăn gia súc có thể bị ảnh hưởng, gây khó khăn cho ngành chăn nuôi.

Về kế hoạch sử dụng gạo xuất khẩu như một nguồn dự trữ trong nước khi thiếu hụt, Giáo sư Suzuki Nobuhiro của Đại học Tokyo đặt câu hỏi: “Gạo xuất khẩu chủ yếu được sản xuất theo hợp đồng đặt trước. Liệu có thể dễ dàng chuyển đổi sang tiêu dùng trong nước ngay lập tức khi xảy ra thiếu hụt hay không?”.

Trong thời gian dài, Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp Nhật Bản đã duy trì chính sách kiểm soát nguồn cung để ổn định giá gạo. Điều này có thể một phần xuất phát từ lo ngại của Liên đoàn Hợp tác xã Nông nghiệp Nhật Bản (JA) về việc giảm thu nhập từ phí hoa hồng bán gạo. Việc chính phủ tuyên bố mở rộng xuất khẩu sau cuộc khủng hoảng gạo gần đây đang làm dấy lên kỳ vọng về một sự thay đổi trong chính sách nông nghiệp theo hướng linh hoạt hơn.

Tuy nhiên, trong cuộc họp báo ngày 14/3, Bộ trưởng Eto khẳng định: “Việc công bố dự báo cung-cầu gạo vẫn có hiệu quả và không cần phải xem xét lại”. Điều này cho thấy con đường cải cách triệt để chính sách nông nghiệp của Nhật Bản vẫn còn dài.

Phạm Tuân (P/v TTXVN tại Tokyo)

Tin liên quan

Tin cùng chuyên mục