Thị trường tài sản mã hóa - thí điểm để đi đúng đích: Đánh giá cơ hội, nhận diện thách thức

Đánh giá đúng cơ hội và nhận diện rõ thách thức của thị trường dưới tác động của Nghị quyết số 05 sẽ tạo ra một không gian thử nghiệm đủ rộng để doanh nghiệp và nhà đầu tư phát triển. Đồng thời, đây cũng là cơ sở thực tiễn để cơ quan quản lý quan sát, nghiên cứu và điều chỉnh, xây dựng một bộ luật hoàn chỉnh cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Cơ hội từ chính sách

Đại tá, Tiến sĩ Hoàng Văn Thức – Giám đốc Học viện Kỹ thuật mật mã, cố vấn cao cấp Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam nhấn mạnh, tài sản mã hóa không chỉ giới hạn trong lĩnh vực đầu tư tài chính mà còn là một phần cấu thành quan trọng của kinh tế số và đổi mới sáng tạo. Nghị quyết số 05 sẽ mở khóa tiềm năng cho sự phát triển của hệ sinh thái công nghệ blockchain, các ứng dụng tài chính phi tập trung, hợp đồng thông minh và các mô hình kinh tế sáng tạo khác. Việc thiết lập hành lang pháp lý thí điểm sẽ kiến tạo một “không gian an toàn” để tử nghiệm. Khi đó, Việt Nam sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp, thu hút nhân tài và vốn đầu tư trong lĩnh vực này, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong kỷ nguyên số.

Thực tiễn quốc tế cho thấy, thị trường tài sản mã hóa tại Singapore, Thụy Sĩ, Nhật Bản..., đều bắt đầu bằng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát và các chương trình thí điểm. Họ coi thí điểm là phòng thí nghiệm thể chế, nơi công nghệ và luật pháp có thể tương tác linh hoạt mà không làm đảo lộn trật tự chung. Vì vậy các chuyên gia cho rằng Nghị quyết số 05 được ban hành vào năm 2025 là một lợi thế lớn đối với thị trường Việt Nam. Đây là giai đoạn thị trường tài sản mã hóa toàn cầu đã trưởng thành mạnh mẽ, Việt Nam có thể rút kinh nghiệm từ các quốc gia đi trước.

Theo ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, Nghị quyết số 05 sẽ đưa Việt Nam gia nhập thị trường giao dịch toàn cầu một cách chính danh. Nhà đầu tư có kênh đầu tư minh bạch, Nhà nước có công cụ quản lý và thu thuế, doanh nghiệp có thêm kênh huy động vốn. Một khung pháp lý rõ ràng yêu cầu các sàn giao dịch và công ty phải tuân thủ các quy định về xác minh danh tính (KYC) và phòng chống tiêu cực như rửa tiền, tài trợ cho khủng bố (AML/CFT) giúp ngăn chặn các giao dịch phi pháp, bảo vệ an ninh tài chính quốc gia, đồng thời, giải quyết được các tranh chấp tài sản.

Bên cạnh đó, việc cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua tài sản thực được token hóa của Việt Nam là cơ hội thu hút ngoại tệ thông qua dòng vốn quốc tế, đồng thời hạn chế dòng chảy ngầm trong nền kinh tế và giảm nguy cơ lừa đảo. Quan trọng hơn, Nghị quyết số 05 giúp thị trường vận hành trên nền tảng minh bạch, giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư và tăng niềm tin cho cộng đồng quốc tế khi tham gia thị trường Việt Nam.

Nghị quyết được triển khai là cơ hội để xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh. Giai đoạn thí điểm thị trường tài sản mã hóa sẽ cung cấp dữ liệu thực tế, làm bộc lộ các điểm mạnh, điểm yếu, rủi ro và lỗ hổng. Đây là nền tảng vô cùng quan trọng để hoàn thiện hệ sinh thái pháp lý, xây dựng một bộ luật hoàn chỉnh, phù hợp với bối cảnh và đặc thù của Việt Nam, tránh được những sai lầm do áp dụng cứng nhắc mô hình của nước ngoài. Triển khai thí điểm cũng giúp phân định rõ ràng quyền và trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan; quy định rõ trách nhiệm thực hiện và phối hợp của các cơ quan quản lý.

Nhân lực là thách thức lớn nhất

Cơ hội rộng mở nhưng quá trình triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa, Việt Nam cũng phải đối mặt với nhiều thách thức.

Là thành viên của Tổ soạn thảo Nghị quyết số 05 và là chuyên gia trong lĩnh vực tài chính công nghệ, ông Phan Đức Trung đánh giá với Việt Nam thách thức lớn nhất là nguồn nhân lực thực thi. Điều lo ngại lớn nhất là vấn đề nguồn nhân lực. Khi Nghị quyết được ban hành, thị trường đã có hàng chục triệu người tham gia theo cách tự phát, trong khi nhiều người chưa từng hiểu biết về lĩnh vực này. Từ góc độ Hiệp hội, ông Trung cho rằng đây là rủi ro rất lớn. Nguồn nhân lực chất lượng cao thiếu ở mọi cấp: từ cơ quan quản lý nhà nước cần người am hiểu để vận hành, giám sát; các đơn vị cung cấp dịch vụ (các sàn) cần chuyên gia để tuân thủ; và cả việc đào tạo, nâng cao nhận thức cho người tham gia thị trường.

“Chúng ta cần đội ngũ nhân sự chất lượng, được đào tạo bài bản, có trải nghiệm thực tế, từ cấp cơ quan quản lý đến những người trực tiếp tham gia vận hành, giám sát và thúc đẩy thị trường. Song song đó, cần chuẩn bị nguồn lực cho giáo dục - đào tạo và công tác truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng. Nếu bài toán nhân lực không được giải quyết, thì dù khung pháp lý đầy đủ đến đâu, việc triển khai vào thực tế vẫn sẽ gặp nhiều trở ngại”, ông Phan Đức Trung nhấn mạnh.

Một thách thức khác đến từ kỳ vọng thu hút vốn quốc tế. Theo Nghị quyết, mục tiêu của việc phát hành là thu hút vốn từ nhà đầu tư nước ngoài. Điều này đồng nghĩa với việc Việt Nam sẽ phải cạnh tranh toàn cầu. Từ đây vấn đề đặt ra là sản phẩm phát hành có đủ hấp dẫn về chất lượng và lợi nhuận so với các sản phẩm từ những quốc gia khác hay không, thị trường có tạo được một “sân chơi” với thanh khoản đủ lớn hay không. Thanh khoản là yếu tố cốt lõi trong thị trường tài sản mã hóa. Đây là những yêu cầu đòi hỏi cơ quan quản lý phải tiếp tục hoàn thiện trong suốt thời gian thí điểm.

Mức độ hoàn thiện công nghệ cũng là vấn đề cần giải quyết để đáp ứng chuẩn mực toàn cầu về bảo mật, vận hành liên tục, liên thông quốc tế. Nghị quyết đặt ra quy định về về cấp độ bảo mật ở mức cao nhất - cấp độ 4 cho thấy sự nghiêm túc trong đầu tư. Yêu cầu bảo mật an toàn cũng góp phần kiểm soát dòng tiền, phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bộ theo Khuyến nghị số 15 của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính về quản lý và nhận diện các nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo cũng như tuân thủ các quy định phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Ông Phan Đức Trung chia sẻ thêm, Nghị quyết số 05 điều chỉnh hoạt động của bốn thực thể: Nhà nước, công ty phát hành, tổ chức cung cấp dịch vụ thị trường tài sản mã hóa và nhà đầu tư. Yêu cầu đặt ra là cân bằng lợi ích cho từng thực thể.

Ở góc độ Chính phủ, để theo sát, các bộ, ngành như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Công an, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính sẽ cần ban hành thêm những thông tư chi tiết, hướng dẫn thực hiện.

Để bảo vệ nhà đầu tư, việc Nhà nước hạn chế các loại tài sản không đủ chất lượng là điểm đáng ghi nhận. Tuy nhiên nếu không làm tốt sẽ trở thành hạn chế với khu vực khởi nghiệp sáng tạo.

Với tổ chức cung cấp dịch vụ thị trường tài sản mã hóa, trước đây họ chỉ quen vận hành sàn chứng khoán, nhưng với tài sản mã hóa sẽ là sàn liên thông quốc tế, yêu cầu tuân thủ cao, vận hành 24/7 nên cần cân bằng lợi ích giữa tuân thủ, bảo mật, đóng thuế, có khách hàng, doanh thu và tăng trưởng.

Với các nhà phát hành tài sản mã hóa, trước đây chỉ hoạt động trong thị trường cổ phiếu nhưng với hình thái mới là kênh huy động vốn qua tài sản mã hóa, yêu cầu đặt ra là nâng cao kiến thức cả về vận hành và tuân thủ quy định pháp lý.

Trong phạm vi một Nghị quyết chưa thể đáp ứng toàn bộ lợi ích của tất cả các bên liên quan mà tùy thuộc vào ưu tiên ở từng thời điểm sẽ có những thực thể được tạo điều kiện nhiều hơn. Việc ban hành một khung pháp lý mới là khởi đầu, các quy định này phải được triển khai đồng bộ vào thực tế. Điều này đòi hỏi sự cần thiết phải có sự đầu tư về thời gian và nỗ lực từ ban hành quy định, thử nghiệm trong thực tiễn, đánh giá tác động, điều chỉnh và hoàn thiện.

Nghị quyết số 05 có tính thí điểm và còn được điều chỉnh theo thực tế phát triển vì vậy ông Phan Đức Trung kỳ vọng cơ quan quản lý sớm ban hành thêm những văn bản chi tiết hoặc hướng dẫn thực hiện để thúc đẩy thị trường thông qua điều chỉnh hoạt động của các thực thể đã nêu.

>>>Bài cuối: Hướng đến thị trường an toàn, minh bạch