TPP tác động rõ nét đến ngành chăn nuôi Việt Nam
Ngành chăn nuôi của Việt Nam có sức cạnh tranh thấp, đa phần là hình thức chăn nuôi sản xuất nhỏ lẻ, phụ thuộc phần lớn và việc nhập khẩu giống và thức ăn từ nước ngoài, tình trạng bệnh tật còn phổ biến, khả năng và ý thức đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường còn nhiều yếu kém.
Đây là hiện tượng điển hình trong khắp các phân ngành như chăn nuôi lợn, gà, đại gia súc, sữa và các sản phẩm sữa… Những đặc điểm này khiến cho năng suất và sản lượng của ngành chăn nuôi đều thấp, phụ thuộc ngày càng nhiều và nhập khẩu từ các nước TPP, đặc biệt là Mỹ, Úc, New Zealand, Canada, và một số nước AEC như Thái Lan.
Kết quả nghiên cứu của VEPR sử dụng mô hình cân bằng tổng thể cho thấy trong cả hai trường hợp TPP và AEC, thương mại, sản lượng của các ngành chăn nuôi đều giảm, ngoại trừ nhóm động vật sống. Trong đó, sản lượng phân ngành thịt các động vật khác (lợn, gia cầm,…) bị thiệt hại mạnh nhất cả về phần trăm và giá trị.
Đồng thời, sản lượng giảm cũng khiến cho cầu lao động trong các ngành chăn nuôi giảm rõ rệt, cả đối với lao động phổ thông và lao động có kỹ năng. Toàn bộ ngành được đự đoán sẽ thu hẹp sau khi tham gia TPP, và ở mức độ thấp hơn khi gia nhập AEC.
Với năng suất thấp và sức cạnh tranh yếu như hiện nay của ngành chăn nuôi, người chăn nuôi gia cầm (và ở mức độ thấp hơn người chăn nuôi lợn thịt) sẽ bị thiệt nhất về sản lượng và phúc lợi, mặc dù thói quen tiêu dùng thịt nóng hiện nay của người Việt có thể giúp trì hoãn tác động này. Riêng ngành sữa và bò thịt sẽ có cơ hội tồn tại tốt hơn.
Tuy nhiên, các nỗ lực tái cấu trúc ngành cần được đẩy nhanh hơn nữa để nâng cao hiệu suất cũng như sức cạnh tranh với các đối thủ nước ngoài.
Với mô hình cân bằng bán phần đánh giá tác động của tự do hóa thương mại lên ngành chăn nuôi của Việt Nam, ảnh hưởng của việc Việt Nam gia nhập vào AEC hầu như không đáng kể. Trong khi đó, TPP có ảnh hưởng khá rõ ràng lên ngành chăn nuôi thông qua phúc lợi, nhập khẩu và sản lượng trong nước.
Xét tổng thể ngành chăn nuôi, người tiêu dùng sẽ có cơ hội tiếp cận với các sản phẩm giá rẻ hơn và được lợi, trong khi người sản xuất phần lớn bị thiệt hại do không cạnh tranh được với các mặt hàng từ nước ngoài tràn vào như thịt bò từ Úc, thịt gà, thịt lợn từ Mỹ. Cùng với đó, mức giảm thu từ thuế nhập khẩu khiến cho phúc lợi ngành chăn nuôi sẽ giảm sau khi TPP có hiệu lực.
Tự do hóa thương mại được giả định sẽ giúp loại bỏ hoàn toàn hàng rào thuế quan và một phần phi thuế quan, từ đó dẫn tới thay đổi trong dòng thương mại giữa các quốc gia. Kết quả cho thấy dòng thương mại có xu hướng dịch chuyển từ những nước có mức giảm thuế quan ít sang nước có mức giảm lớn hơn.
Xét theo ngành nhỏ, Việt Nam có xu hướng giảm nhập khẩu sữa bột, các sản phẩm sữa bột từ Mỹ và chuyển sang nhập khẩu từ New Zealand. Tăng nhập khẩu trâu bò sống từ Úc và các sản phẩm thịt từ Mỹ.
Thay đổi trong xuất nhập khẩu dẫn tới mức giá cân bằng mới trên thị trường bao gồm giá của nhà sản xuất và giá của người tiêu dùng. Trong trường hợp Việt Nam, các mặt hàng thịt có xu hướng tràn vào trong nước ảnh hưởng tiêu cực tới phúc lợi của người sản xuất cũng như sản lượng trong nước, đồng thời người tiêu dùng sẽ được lợi nhờ hàng hóa trở nên cạnh tranh hơn dẫn tới mức giá bán giảm.
Xét theo các phân ngành, ngoại trừ phân ngành thịt gà, các phân ngành nhóm động vật sống và nhóm thịt chỉ chịu tác động nhỏ lên người tiêu dùng cũng như người sản xuất. Trong khi đó, phân ngành thịt gà chịu tác động lớn do hiện đang áp dụng mức thuế cao cũng như lượng nhập khẩu mặt hàng này tương đối lớn so với các sản phẩm khác.
Do vậy, sau khi TPP có hiệu lực, phân ngành thịt gà sẽ có xu hướng chịu tác động mạnh nhất, tuy nhiên, phúc lợi của phân ngành này gần như cân bằng khi thặng dư của người tiêu dùng đủ để bù đắp tổn thất từ thuế và thiệt hại của người sản xuất.
Nhìn lại nhu cầu sản phẩm chăn nuôi nhập khẩu của Việt Nam có thể thấy, nhập khẩu thịt lợn vào Việt Nam dao động mạnh qua các năm, với tỷ trọng cao nhất trong cơ cấu theo nước thuộc về Mỹ và Canada. Mỹ đồng thời cũng là đối tác lớn nhất của Việt Nam trong cả nhập khẩu gà sống và thịt/nội tạng gia.
New Zealand và Úc là hai đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam trong nhập khẩu sữa tiệt trùng không đường. Đối với sản phẩm sữa đã qua chế biến (sữa cô đặc hoặc thêm đường/hương vị), New Zealand và Mỹ là hai nước xuất khẩu nhiều nhất vào Việt Nam. Đối với các chế phẩm từ sữa, New Zealand là nước xuất khẩu chính sang thị trường Việt Nam, theo sau là các nước Mỹ, Hà Lan, Pháp và các nước khác.
Có thể thấy rằng Việt Nam nhập khẩu các sản phẩm chăn nuôi rất nhiều từ các nước TPP, đặc biệt là các nước có ngành chăn nuôi mạnh như Mỹ, Úc, New Zealand, Canada, và từ một số nước AEC như Thái Lan.
Tuy nhiên, thuế nhập khẩu Việt Nam áp lên các nước ASEAN hiện nay đã về rất thấp, từ 0-5%, trong khi đó, thuế suất Tối Huệ Quốc (MFN) và thuế quan áp lên một số nước TPP đã ký FTA với Việt Nam như Nhật Bản, Úc, New Zealand vẫn còn cao, và đặc biệt cao ở sản phẩm thịt lợn, thịt bò, thịt gia cầm và thịt chế biến.
Nhậpkhẩu của Việt Nam và thuế quan áp dụng
Tổng nhập khẩu, triệu USD | Nhập khẩu từ TPP | Nhập khẩu từ AEC | ||||
Giá trị (triệu USD) | Thuế quan (%) | Giá trị (triệu USD) | Thuế quan (%) | |||
Đại gia súc sống và các sản phẩm từ chúng | 19 | 17 | 1,8 | 2 | 0,0 | |
Các động vật sống khác và sản phẩm từ chúng | 270 | 125 | 0,7 | 11 | 2,1 | |
Thịt đại gia súc | 795 | 27 | 13,6 | 0 | 6,4 | |
Thịt các động vật khác | 307 | 141 | 17,5 | 6 | 7,7 | |
Sữa tươi nguyên liệu | 1 | 0 | 0,0 | 0 | 0,0 | |
Các sản phẩm từ sữa. | 582 | 448 | 4,6 | 28 | 5,8 | |
Nguồn: Tính toán của tác giả từ cơ sở dữ liệu GTAP 9
Như vậy, sau khi dỡ bỏ toàn bộ hàng rào thuế quan nhờ gia nhập TPP và AEC, các ngành được bảo hộ bằng hàng rào thuế quan có thể sẽ bị tác động mạnh. Tuy nhiên, để đánh giá được khả năng chống cự của các ngành này, và thậm chí các ngành vốn không bảo hộ nhưng sản xuất yếu kém, trước cánh cửa hội nhập, cần làm rõ cấu trúc thị trường dọc theo chuỗi cung ứng của các sản phẩm chăn nuôi để có các biện pháp chuẩn bị hội nhập chủ động và hiệu quả./.
TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR)
(Bài viết này là một phần của Báo cáo “Tác động của TPP và AEC lên nền kinh tế Việt Nam: Khía cạnh Kinh tế Vĩ mô và trường hợp Ngành chăn nuôi” được tài trợ bởi Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA), hoàn thành tháng 8/2015, được thực hiện bởi Nhóm Nghiên cứu VEPR gồm TS. Nguyễn Đức Thành, TS. Nguyễn Thị Thu Hằng, GS. Ken Itakura, Nguyễn Thị Linh Nga và Nguyễn Thanh Tùng. Tác giả xin chân thành cảm ơn JICA và các thành viên nhóm nghiên cứu đã thực hiện Báo cáo này.)
Tin liên quan
-
Kinh tế Việt Nam
Gỡ khó cho doanh nghiệp chăn nuôi xuất khẩu
10:50' - 25/09/2015
Sự kiện giá thịt gà Mỹ nhập khẩu vào Việt Nam rẻ hơn nhiều so với giá bán trong nước và Hiệp hội chăn nuôi Đông Nam Bộ đang tiến hành các thủ tục theo đuổi kiện chống bán phá giá gà.
-
Kinh tế Thế giới
Ngành chăn nuôi liệu có bị "nhấn chìm" trước TPP?
14:26' - 09/09/2015
Ngành chăn nuôi sẽ chịu áp lực rất lớn khi hiệp định TPP được ký kết. Bởi vậy, nhiều chuyên gia khuyến cáo nếu không muốn tự bị "nhấn chìm", ngành này cần phải được thay đổi theo chiều hướng tích cực.
Tin cùng chuyên mục
-
Kinh tế Việt Nam
Phát động thi đua đẩy nhanh tiến độ thi công cao tốc Cao Lãnh – An Hữu
18:09'
Chiều 9/7, tại Ban Chỉ huy công trường, Đồng Tháp phát động phong trào thi đua đẩy nhanh tiến độ thi công cao tốc Cao Lãnh – An Hữu thành phần 2, hướng tới mốc hoàn thành vào quý III/2026.
-
Kinh tế Việt Nam
An Giang: Cơ hội để doanh nghiệp Việt kết nối giao thương vào thị trường Australia
18:07'
Lần đầu tiên, An Giang tổ chức kết nối giao thương trực tiếp và trực tuyến với doanh nhân Việt tại Australia, mở ra cơ hội đưa hàng nông sản, dược phẩm, công nghệ cao vươn ra toàn cầu.
-
Kinh tế Việt Nam
Hà Nội cho phép khai thác đất nông nghiệp bãi sông làm nông nghiệp kết hợp du lịch
17:52'
Hà Nội thông qua Nghị quyết quy định khai thác quỹ đất nông nghiệp tại bãi sông, bãi nổi tuyến sông có đê, mở lối phát triển mô hình nông nghiệp sinh thái kết hợp du lịch, giáo dục trải nghiệm.
-
Kinh tế Việt Nam
Lạc Đạo (Hưng Yên): khuyến kích phát triển công nghiệp xanh, sạch
17:29'
Để giải quyết tồn đọng trong quá trình phát triển công nghiệp trên địa bàn, xã Lạc Đạo tỉnh Hưng Yên kiên quyết đề nghị cấp có thẩm quyền thu hồi các dự án chậm tiến độ, sử dụng đất không hiệu quả.
-
Kinh tế Việt Nam
Phấn đấu từ ngày 27/7 không còn người có công nào phải ở trong nhà tạm, nhà dột nát
17:21'
Trưa 9/7, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước, chủ trì Phiên họp thứ 6 của Ban Chỉ đạo.
-
Kinh tế Việt Nam
Cơ hội cho ngành xây dựng, nội thất mở rộng không gian phát triển
17:02'
Sau hợp nhất Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu và TP. Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh mới có không gian phát triển rộng lớn với nhu cầu đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng, giao thông, nhà ở… tăng cao.
-
Kinh tế Việt Nam
Nghệ An bố trí tái định cư gần 2.000 hộ dân dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam
16:28'
Để thuận lợi cho việc thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, tỉnh Nghệ An đang khẩn trương triển khai các khu tái định cư phục vụ tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đoạn qua địa bàn tỉnh.
-
Kinh tế Việt Nam
Hạ tầng nhiều cảng cá ở TP. Hồ Chí Minh chưa được đầu tư đồng bộ
16:28'
Nhiều ngư dân mong mỏi, thành phố sớm khắc phục những tồn tại, hạn chế để tàu cá của bà con ngư dân có thể thuận lợi ra, vào cảng, không phải di chuyển tàu cá đi qua cảng cá của địa phương khác.
-
Kinh tế Việt Nam
HĐND thành phố Hà Nội thông qua Nghị quyết quy định chính sách ưu đãi miễn tiền thuê đất
16:14'
HĐND thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định chính sách ưu đãi miễn tiền thuê đất đối với dự án sử dụng đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh...