Trục "vàng" văn hóa bên sông Hồng: Giao thoa giữa lịch sử và sáng tạo

* Không gian liên kết vùng - sân khấu cho công nghiệp văn hóa

Theo quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050, Hà Nội sẽ khai thác hiệu quả 5 không gian phát triển gồm: công cộng, trên cao, ngầm, văn hóa - sáng tạo và không gian số. Trong đó, sông Hồng được xác định là “trục xanh”, “trục cảnh quan trung tâm”; đồng thời là không gian văn hóa - du lịch kết nối vùng Thủ đô với Đồng bằng sông Hồng.

Giới chuyên gia nhận định, trục Ba Đình - Tứ Liên - Cổ Loa hoàn toàn có thể trở thành “hành lang sáng tạo” của Hà Nội, một sân khấu quy mô lớn để các ngành công nghiệp văn hóa phát huy thế mạnh. Điểm độc đáo là trục này không chỉ dựa trên hạ tầng vật lý mà còn dựa trên “liên kết bản sắc” và “liên kết ý tưởng”. Hình dung một ngày không xa: Sáng du khách vào Lăng viếng Bác ở Ba Đình, chiều chiêm ngưỡng không gian triển lãm hiện đại tại Đông Anh hay khám phá thành Cổ Loa, tối ngồi thuyền trên sông Hồng nghe kể chuyện Cổ Loa bằng công nghệ thực tế ảo… Một hành trình nhiều trải nghiệm, trong đó lịch sử, công nghệ và sáng tạo được giao thoa liền mạch.

Các địa bàn trong trục này đều có tiềm năng lớn: Từ Ba Đình, trung tâm đô thị lịch sử, văn hóa, qua cầu Tứ Liên sang vùng đất Đông Anh nơi trung chuyển giữa truyền thống và hiện đại, xuôi theo dòng sông Hồng sang Gia Lâm, điểm đến của làng nghề truyền thống và du lịch sinh thái. Nếu tích hợp bảo tồn di sản, phát triển du lịch cộng đồng, OCOP và công nghệ số, Hà Nội hoàn toàn có thể tạo ra chuỗi sản phẩm du lịch - sáng tạo đặc sắc, thu hút khách trong và ngoài nước.

Kết luận số 80 - KL/TƯ ngày 24/5/2024 của Bộ Chính trị về Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Đồ án Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065 đã nêu rõ định hướng: “Sắp xếp, phân bố không gian hợp lý để phát triển công nghiệp văn hóa, công nghiệp giải trí, du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Ưu tiên bảo tồn, khai thác, phát huy hiệu quả một số không gian văn hóa phục vụ phát triển công nghiệp văn hóa”. Đây chính là “kim chỉ nam” để Hà Nội đưa văn hóa giữ vai trò trung tâm trong quy hoạch phát triển Thủ đô. Để hiện thực hóa điều đó cần thể chế hóa bằng cơ chế chính sách đặc thù. Điều này được quy định trong Luật Thủ đô (sửa đổi) nhằm huy động hiệu quả các nguồn lực đầu tư cho phát triển công nghiệp văn hóa.

Tuy nhiên, nếu không có tầm nhìn liên kết vùng, không có chiến lược đồng bộ, trục "vàng" văn hóa có thể bị “đứt mạch” bởi phát triển manh mún, thiếu sự tham gia của cộng đồng hoặc thiếu hạ tầng “mềm”. Các thách thức về quy hoạch, quản lý đô thị, nguồn nhân lực sáng tạo, kết nối số… cũng cần được giải quyết đồng bộ. Trục không gian Ba Đình - Tứ Liên - Cổ Loa không chỉ là trục địa lý, mà là hành trình kiến tạo bản sắc văn hóa Hà Nội trong thế kỷ XXI - nơi ký ức ngàn năm, năng lượng hiện tại và tầm nhìn sáng tạo tương lai giao thoa trong từng bước chân cư dân Thủ đô và du khách.

Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam đến 2030 đặt mục tiêu ngành sẽ đóng góp 7% GDP. Để đạt được, Hà Nội cần tích hợp phát triển công nghiệp văn hóa vào quy hoạch vùng đô thị mở rộng; đầu tư hạ tầng “mềm” như đào tạo nhân lực, công nghệ số, chính sách khuyến khích nghệ sĩ và doanh nghiệp sáng tạo. Kết nối các chủ thể sáng tạo với không gian thực địa (như vùng ven Cổ Loa, xã Đông Anh…) để tạo nên hệ sinh thái sáng tạo bền vững.

Hơn cả một trục không gian, đó là “trục văn hóa quốc dân”, một dòng chảy tinh thần mới của Hà Nội hiện đại, khai thác tối đa chiều sâu lịch sử để vươn xa bằng sáng tạo, văn minh và hội nhập.