UBCKNN: Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam là mục tiêu trọng yếu

Tại Hội thảo 'Nâng hạng thị trường chứng khoán và việc minh bạch thông tin của công ty niêm yết được Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức ngày 10/10 ở Hà Nội, ông Phạm Hồng Sơn, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước coi nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi là mục tiêu trọng yếu.

Cùng đó, các chuẩn mực của thị trường cũng phải theo thông lệ quốc tế hiện hành. Hiện nay, Thị trường chứng khoán Việt Nam đã là thành viên của Liên đoàn Các Sở Giao dịch chứng khoán thế giới (WFE), các quy định khung pháp lý của thị trường, kể cả các nghị định cũng đang hướng tới đáp ứng chuẩn mực thế giới.

Phó Chủ tịch UBCKNN Phạm Hồng Sơn phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Văn Giáp/BNEWS/TTXVN

Hiện nay, nổi lên một số quy định hướng tới thông lệ quốc tế gồm: Công bố thông tin, văn bản nghị định, công ty quản lý quỹ, doanh nghiệp niêm yết...

Tuy nhiên, để được nâng hạng thị trường cần nhiều nỗ lực từ nhiều phía. Trước tiên là đòi hỏi công bố thông tin của doanh nghiệp niêm yết phải bằng tiếng Anh. Hiện nay các quy định mới ở mức khuyến khích, nếu thực hiện bắt buộc sẽ gây áp lực lớn với doanh nghiệp.

Đây tưởng như là vấn đề đơn giản, nhưng mới chỉ có số ít doanh nghiệp lớn đáp ứng được yêu cầu công bố thông tin bằng tiếng Anh. Do đó, nếu đưa thành quy định thì việc xử phạt cũng khó thực thi. “Mọi bước đi phải có lộ trình tiếp cận phù hợp”, ông Sơn nói.

Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Phạm Hồng Sơn cũng cho rằng, cần khuyến khích với doanh nghiệp công bố thông tin bằng tiếng Anh. Về vấn đề tỷ lệ sở hữu nhà đầu tư nước ngoài cũng rất cần được khắc phục.

Theo phản ánh của các tổ chức xếp hạng như FTSE Russell, MSCI, hiện nay, nhà đầu tư nước ngoài không biết cụ thể tỷ lệ sở hữu nước ngoài được phép của doanh nghiệp nên khó đưa ra quyết định đầu tư.

Thực tế việc nâng hạng thị trường dự báo sẽ thu hút hơn 10 tỷ USD chảy vào Việt Nam, nhưng nhà đầu tư nước ngoài sẽ lựa chọn những doanh nghiệp tốt. Tuy nhiên, sẽ có vấn đề là nếu doanh nghiệp muốn chọn doanh nghiệp tốt, Việt Nam có nới room ngoại hay không, ông Sơ nhìn nhận.

Những ví dụ trên để cho thấy, nâng hạng tưởng là vấn đề lớn nhưng là bao gồm rất nhiều vấn đề cụ thể. Ngoài ra, hệ thống giao dịch cần được cải thiện hơn, nâng cấp khả năng tiếp cận thông tin nhà đầu tư.

Để đảm bảo tiêu chí nâng hạng còn thách thức rất lớn về sự toàn vẹn, tính chống chịu rủi ro của thị trường, với sở giao dịch chứng khoán là đảm bảo thông suốt giao dịch...

“Chúng tôi đã báo cáo lên Bộ Tài chính, Thủ tướng Chính phủ để có biện pháp tháo gỡ. Qua trao đổi với nhà đầu tư nước ngoài cho thấy, họ rất kỳ vọng vào thị trường chứng khoán Việt Nam. Quan điểm là thị trường chứng khoán phải có khuôn khổ pháp lý tốt hơn, công bố thông tin minh bạch, an toàn, bền vững hơn”, ông Sơn nói.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Văn Giáp/BNEWS/TTXVN

Ông Vũ Chí Dũng, Vụ Trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho biết, ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), khoảng 70% quyết định phân bổ vốn đầu tư vào các thị trường chứng khoán của các nhà đầu tư tài chính quốc tế chịu ảnh hưởng từ việc xếp hạng, phân loại chỉ số tham chiếu cho thị trường chứng khoán.

Chính vì vậy, việc phân loại, xếp hạng thị trường chứng khoán của các tổ chức xếp hạng lớn có ảnh hưởng quan trọng đến việc dẫn dắt luồng vốn đầu tư toàn cầu. Việt Nam hiện đang được 2 tổ chức xếp hạng thị trường là MSCI và FTSE Russell xếp vào Nhóm 3 - Thị trường cận biên.

Riêng FTSE Russell đưa Việt Nam vào danh sách nhóm chờ nâng hạng lên Nhóm 2 - Thị trường mới nổi. Trong chỉ số FTSE Russell Frontier Index, tính đến ngày 31/8/2023, thị trường Việt Nam chiếm tỷ trọng 34% mức vốn hóa lớn nhất, với 103 công ty. Việt Nam cũng có 6 trong số top 10 doanh nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất của chỉ số này.

Do đó, Việt Nam có tiềm năng được nâng hạng lên thị trường mới nổi do được đánh giá là quá lớn nếu để ở mức thị trường cận biên. Không như nhiều thị trường khác, việc Việt Nam chưa được nâng cấp lên thị trường mới nổi không phải do các yếu tố về quy mô và thanh khoản mà chủ yếu do các yếu tố liên quan đến khả năng tiếp cận thị trường của nhà đầu tư nước ngoài.

Một trong những vấn đề quan trọng cần cải thiện chính là tăng cường quyền tiếp cận thông tin một cách công bằng và minh bạch cho nhà đầu tư nước ngoài, cũng như khuyến khích công bố thông tin bằng tiếng Anh và nâng cao chất lượng thông tin công bố của các doanh nghiệp trên thị trường.

Ông Vũ Chí Dũng, Vụ Trưởng Vụ Hợp tác Quốc tế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Ảnh: Văn Giáp/BNEWS/TTXVN

Theo TS. Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia, chúng ta cần phải chịu sức ép cải cách lớn hơn nữa, đặc biệt liên quan đến các quy định pháp luật liên quan đến tính công khai và minh bạch.

Cụ thể là cần tạo sức ép quản trị, giám sát, và nâng tầm quản trị. Quy mô thị trường ngày càng lớn khi có những thời điểm chiếm 100-120% GDP, các doanh nghiệp niêm yết cần có cách thức quản trị khác.

Nâng hạng thị trường chứng khoán gắn với câu chuyện thành lập trung tâm tài chính quốc tế ở Tp. Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng. Hiện tại, với cấp độ FTSE, Việt Nam đang thiếu 2 chỉ tiêu quan trọng đó là yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, từ đó dẫn đến thiếu tiêu chí sai sót, rủi ro trong thanh toán.

Nhiều ý kiên lo ngại, nếu không giao dịch ký quỹ thì có rủi ro khi nhà đầu tư không thanh toán. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy, trường hợp không ký quỹ, tỷ lệ nhà đầu tư trên thế giới không thanh toán chỉ ở mức 2%, tương đương mức tổn thất 3 tỷ USD/năm.

Do đó, TS. Cấn Văn Lực đề xuất đề xuất 3 biện pháp phòng ngừa rủi ro. Cụ thể, Việt Nam cần dứt khoát nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin để tránh lỗi sai sót.

Đồng thời, kiểm soát hành vi của nhà đầu tư bằng cách tăng chế tài, xử phạt 1.000-5.000 USD, hoặc tính tiền phạt dựa trên tỷ lệ số tiền.

Cuối cùng, tăng thẩm quyền cho các công ty chứng khoán để thẩm định rủi ro và tự đưa ra quyết định. Công ty chứng khoán được phép quyết định một nhà đầu tư cần ký quỹ hay không. Như vậy cũng cần cơ chế xử lý rủi ro, công ty chứng khoán khoán được phép tịch thu tài sản, chứng khoán, thanh lý chứng khoán trong trường hợp họ không thể thanh toán.

Theo TS. Cấn Văn Lực, MSCI đã nêu ra 9 tiêu chí mà thị trường chứng khoán Việt Nam chưa đáp ứng để nâng hạng gồm: Giới hạn sở hữu nước ngoài; "room" khối ngoại còn lại; quyền bình đẳng đầu tư nước ngoài; mức độ tự do hóa thị trường ngoại hối; luồng thông tin; thanh toán bù trừ; khả năng chuyển nhượng không qua sàn; cho vay chứng khoán; bán khống.

Về vấn đề sở hữu nhà đầu tư nước ngoài, cần rà soát các lĩnh vực cần và không cần kiểm soát. Đồng thời, cần tự do hóa hơn dịch chuyển dòng vốn và giao dịch ngoại hối; nâng tính hấp dẫn của tiền đồng, để tiền đồng tự do chuyển đổi hơn cả trong và ngoài nước.

TS Cấn Văn Lực - thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia. Ảnh: Văn Giáp/BNEWS/TTXVN

Tại hội thảo, ông Đặng Hồng Quang, Giám đốc, Trưởng Đại diện văn phòng Hà Nội, VinaCapital cho biết, ước tính trong trường hợp thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng từ cận biên lên mới nổi, tỷ trọng cổ phiếu Việt Nam sẽ chiếm khoảng từ 0,7% đến 1,2% trong chỉ số thị trường mới nổi của MSCI và FTSE Russell.

Như vậy, dòng vốn nước ngoài đổ thêm vào thị trường chứng khoán Việt Nam có thể đạt 5 đến 8 tỷ USD.

Việc nâng hạng thị trường còn có ý nghĩa tăng chiều sâu cho chứng khoán Việt Nam, khắc phục tình trạng các nhà đầu tư cá nhân đang chiếm tỷ lệ giao dịch trên 90%, thông qua việc tăng hút dòng vốn ngoại.

Hiện tại, Việt Nam còn một số tiêu chí chưa đáp ứng được tiêu chuẩn nâng hạng của 2 tổ chức MSCI và FTSE Russell. Tuy nhiên, có 2 tiêu chí cơ bản nhất đó là giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài và vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).

Về tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài, hiện tại, theo Luật Đầu tư và Nghị định 31/2021/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư, đang có 25 ngành nghề chưa được tiếp cận thị trường và 59 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài.

VinaCapital kiến nghị giảm bớt số lượng ngành nghề ở trong danh sách này đối với những ngành nghề không nhất thiết phải hạn chế tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, việc phát hành chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR) cũng sẽ giúp nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tư vào những doanh nghiệp đã chạm giới hạn tỷ lệ sở hữu cho nhà đầu tư nước ngoài.

Về yêu cầu ký quỹ trước giao dịch (pre-funding), hệ thống công nghệ thông tin mới của nhà thầu Hàn Quốc Korean Exchange (KRX) đang được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đặt mục tiêu đi vào vận hành cuối tháng 12/2023. Hệ thống này sẽ là cơ sở về mặt kỹ thuật cho việc không cần yêu cầu nhà đầu tư nước ngoài phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi mua chứng khoán.

Công ty chứng khoán cho biết có thể phối hợp với các bên liên quan hỗ trợ ứng vốn cho nhà đầu tư nước ngoài để thực hiện giao dịch mà không cần ký quỹ 100%. Về lâu dài, việc triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), trong đó ngân hàng lưu ký được là thành viên thanh toán bù trừ sẽ giải quyết được vấn đề pre-funding./.