Ứng dụng công nghệ đo giảm phát thải khí nhà kính trong canh tác lúa

Ngày 9/10, Trung tâm Khuyến nông quốc gia phối hợp cùng Sở Nông nghiệp và Môi trường thành phố Cần Thơ tổ chức tọa đàm “Ứng dụng các công nghệ trong quản lý canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long” nhằm giới thiệu các công nghệ đo giảm phát thải khí nhà kính áp dụng cho Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 (Đề án 1 triệu ha lúa).

Đồng bằng sông Cửu Long là vùng trọng điểm sản xuất lúa của cả nước, đóng góp trên 50% sản lượng lúa và hơn 90% lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, trước thách thức yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính, ngành lúa gạo đòi hỏi một hướng đi mới hiện đại và bền vững. Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc hiện đại hóa nông nghiệp, nâng cao giá trị sản xuất và cải thiện đời sống người dân là một yêu cầu cấp thiết, là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước.

Tại tọa đàm, các chuyên gia, doanh nghiệp, đại diện các địa phương tập trung trao đổi, chia sẻ về các mô hình ứng dụng công nghệ số, IoT, tưới nước thông minh trong quản lý đồng ruộng, các công nghệ đo đạc khí thải nhà kính và dinh dưỡng trong đất … góp phần chuyển đổi nông nghiệp của vùng Đồng bằng sông Cửu Long theo hướng số hóa, kinh tế xanh và bền vững.

Các phương pháp trong hệ thống Quy trình đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) được khuyến khích để cung cấp dữ liệu chính xác và minh bạch về phát thải khí nhà kính trên ruộng lúa, giúp các quốc gia và tổ chức đánh giá hiệu quả của các biện pháp phát thải và tuân thủ các cam kết quốc tế để đủ điều kiện được cấp tín chỉ carbon trên thị trường carbon.

Theo Phó Giáo sư – Tiến sĩ Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện Môi trường Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), việc áp dụng Quy trình đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) trong canh tác lúa là hoạt động cốt lõi của chương trình giảm phát thải khí nhà kính trong Đề án 1 triệu ha lúa. Mục tiêu của quy trình MRV trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp là định lượng lượng khí thải giảm đạt được theo chương trình 1 triệu ha lúa trong điều kiện sản xuất lúa ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Một số đặc điểm chính của quy trình gồm: tối ưu hóa sử dụng phân bón và nước thông qua các kỹ thuật như sạ hàng, sạ cụm, vùi phân chậm tan và quản lý nước thông minh, từ đó giảm lượng phân bón, giống và nước; áp dụng phương pháp canh tác lúa tiên tiến bền vững và bảo vệ môi trường (kỹ thuật ướt khô xen kẽ (AWD), 3 giảm 3 tăng, 1 phải 5 giảm); nâng cao năng lực quản lý, giám sát và kiến thức sản xuất lúa chất lượng cao phát thải thấp cho cán bộ quản lý, người dân trồng lúa ở các hợp tác xã và các doanh nghiệp ở các tỉnh, thành Đồng bằng sông Cửu Long.

Tỉnh An Giang phấn đấu đến năm 2030 đạt 352.787 ha vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh. Thực hiện Dự án Khuyến nông Trung ương “Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của Đồng bằng sông Cửu Long” tại An Giang, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đã triển khai thực hiện quy trình canh tác, trong đó áp dụng công nghệ quản lý nước AWD rất thành công và cho kết quả rất khả quan tại các mô hình của Dự án.

Công nghệ cảm biến ướt khô xen kẽ (AWD) áp dụng tại mô hình 1 triệu ha lúa ở An Giang đã thực hiện 3 vụ, tại 4 hợp tác xã trên 3 vùng sinh thái của tỉnh An Giang. Các thiết bị để triển khai mô hình tưới ướt khô xen kẽ gồm: Thiết bị thu thập các thông tin quan trắc; thiết bị thu thập kết cấu đất; thiết bị ghi nhận một thiết bị điện đang hoạt động; thiết bị theo dõi mực nước trên mặt ruộng bằng cảm biến; thiết bị đo phát thải khí nhà kính.

Qua các vụ lúa đã triển khai thực tế, ông Trần Đức Hải Du, Giám đốc Công ty TNHH LuaGPT cho biết, ưu điểm của AWD nếu kết hợp AI sẽ giúp các dữ liệu thu thập được từ các thiết bị thông minh và cảm biến đều được lưu trữ tự động trên điện toán đám mây. Do vậy, đảm bảo số liệu minh bạch và không bị can thiệp bằng bất kỳ lý do nào. Các dữ liệu được lưu trữ và báo cáo trực quan thời gian thực thông qua ứng dụng của LuaGPT.

Mặc dù, các thiết bị cảm biến đo đạc phát thải giúp tiết kiệm chi phí và nguồn nhân lực để thực hiện công tác MRV trên những cánh đồng thực hiện đề án 1 triệu ha. Nhưng theo đánh giá, phân tích của các chuyên gia thì các thiết bị này vẫn còn tồn tại một số hạn chế: chưa có định mức kinh tế kỹ thuật cụ thể các mô hình khuyến nông; mỗi tỉnh, thành sử dụng bộ thiết bị khác nhau;…

Vì thế, ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang, đề xuất các địa phương nên sử dụng công cụ đo MRV giống nhau giúp cán bộ khuyến nông cộng đồng có thể áp dụng đồng bộ, tiết kiệm chi phí và đem lại hiệu quả cho nông dân trên những cánh đồng thực hiện đề án 1 triệu ha lúa. Đồng thời, cần có chính sách đầu tư hỗ trợ cơ giới hóa trong nông nghiệp để khuyến khích nông dân áp dụng đồng bộ quy trình.

Đề án 1 triệu ha lúa chia làm 2 giai đoạn, giai đoạn 1 (2024 - 2025) tập trung vào 200.000 ha có điều kiện về hạ tầng sản xuất và năng lực của các hợp tác xã trong sản xuất và liên kết tiêu thụ với các doanh nghiệp nhằm đạt tiêu chí lúa chất lượng cao, phát thải thấp; giai đoạn 2 (2026 - 2030) tập trung đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng và tiếp tục nâng cao năng lực của cả hệ thống để mở rộng thêm 800.000 ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp.