Ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững

Sáng 18/10, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ và CropLife châu Á tổ chức Diễn đàn “Ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững”.

Diễn đàn nhằm cập nhật, trao đổi những thông tin tổng quát về xu hướng nghiên cứu, phát triển và tích hợp công nghệ mới, giải pháp sáng tạo hướng tới nền nông nghiệp bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Phát biểu khai mạc tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến khẳng định: “Việt Nam đã định hướng phát triển để trở thành quốc gia sản xuất và cung cấp lương thực, thực phẩm minh bạch – trách nhiệm – bền vững trong thời gian tới.

Theo đó, Việt Nam sẽ thực hiện chuyển đổi hệ thống lương, thực thực phẩm theo hướng “xanh”, ít phát thải và bền vững, thúc đẩy phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong sản xuất nông nghiệp và nhân rộng mô hình hợp tác công tư, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong các chuỗi giá trị nông nghiệp”.

Từ một đất nước thiếu lương thực, giờ đây Việt Nam không những đủ tiêu dùng trong nước mà còn xuất khẩu nông sản thuộc nhóm nước xuất khẩu hàng đầu thế giới. 9 tháng năm 2023, xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 38,48 tỷ USD; trong đó, trồng trọt là 19,54 tỷ USD, chiếm khoảng 50,8% giá trị xuất khẩu của ngành nông nghiệp. Ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn đóng góp phần quan trọng trong cơ cấu nền kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Để có được những thành công trên, phải kể đến sự đóng góp vô cùng to lớn của khoa học công nghệ. Trong giai đoạn 2020-2023, các nhà khoa học Việt Nam đã nghiên cứu tạo ra 148 giống cây trồng các loại được công nhận; 36 tiến bộ kỹ thuật được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn công nhận phục vụ sản xuất, giúp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm đảm bảo phục vụ nội tiêu và xuất khẩu.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cho rằng, khoa học công nghệ tiếp tục là then chốt trong Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp thế giới. Theo ước tính, khoa học công nghệ đã đóng góp khoảng trên 35% vào thành công trong sản xuất nông nghiệp ở nước ta thời gian qua. Chính nhờ khoa học công nghệ mà tốc độ tăng trưởng của ngành nông nghiệp luôn duy trì ở mức cao, góp phần duy trì mức tăng trưởng chung của cả nước.

Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển bền vững của hệ thống thực phẩm toàn cầu. Các cải tiến về giống cây trồng, nguyên liệu đầu vào, các công nghệ mới như công nghệ sinh học và những công cụ canh tác tiên tiến ứng dụng nhận dạng tự động (AIS) và số hoá là chìa khóa cho phép nông dân thích ứng hiệu quả hơn với điều kiện thời tiết thay đổi, tạo ra năng suất nông nghiệp cao với chất lượng và hàm lượng dinh dưỡng cải thiện.

Nông dân từ đó có thể tạo ra nguồn thực phẩm đa dạng, bổ dưỡng với giá cả hợp lý nhờ ứng dụng các cải tiến khoa học và việc hỗ trợ nông dân canh tác hiệu quả và thân thiện hơn với môi trường như sử dụng nguyên liệu đầu vào tiết kiệm hơn, giảm phát thải, giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên như: đất đai, nước, nguyên liệu đầu vào…  Qua đó, cũng góp phần cải thiện sinh kế của cộng đồng nông thôn.

Theo ông Ralph Bean, Tham tán Nông nghiệp, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, nhu cầu thực hành nông nghiệp bền vững đang trở nên quan trọng trong bối cảnh biến đổi khí hậu. An ninh lương thực đang là mối quan ngại thường trực khi dân số ngày một tăng cũng như đảm bảo công bằng trong dinh dưỡng, giá phải chăng.

Ông Ralph Bean cho rằng, tiềm năng công nghệ sinh học trong nông nghiệp rất lớn như: nhân giống chính xác, kỹ thuật nguồn gen, tăng vi chất bằng sinh học, tăng cường khả năng kháng bệnh… Công nghệ sinh học đang cho công cụ hữu hiệu để nông nghiệp phát triển các vụ mùa có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu, sản phẩm có hàm lượng dinh dưỡng cao hơn và có thể khắc phục vấn đề về môi trường, qua đó giúp tăng sản lượng lương thực, thực phẩm.

Trước những tồn tại của ngành như: còn dựa vào tài nguyên, phát triển chưa ổn định, bền vững, manh mún và có trình độ công nghệ chưa cao, bà Nguyễn Giang Thu, Phó vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường cho rằng, tăng trưởng ngành nông nghiệp giai đoạn tới cần dựa vào công nghệ và đổi mới, sáng tạo trong bối cảnh của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Dự kiến giai đoạn tới, khoa học công nghệ sẽ đóng góp trên 50% tổng mức tăng trưởng của ngành nông nghiệp.

Bà Nguyễn Giang Thu cho rằng, thời gian tới cần huy động mọi nguồn lực để phát triển có trọng điểm với mục tiêu và sản phẩm cụ thể, hiệu quả; tăng nguồn lực tài chính trong nghiên cứu nông nghiệp. Ưu tiên đầu tư trong một số lĩnh vực công nghệ, đặc biệt là công nghệ cao. Đồng thời, nâng cấp, hoàn thiện hạ tầng nông nghiệp; ứng dụng nông nghiệp số, nông nghiệp tuần hoàn

Bên cạnh đó cũng cần xây dựng cơ chế thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao công nghệ trong nông nghiệp; cơ chế công tư (PPP) hiệu quả hơn; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học công nghệ. Phát triển các tổ chức trung gian của thị trường khoa học công nghệ nhằm đa dạng hóa dịch vụ.

Tại diễn đàn, các diễn giả trong nước và quốc tế đã đánh giá tổng quan về việc ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp tại Việt Nam và trên thế giới; thảo luận những vấn đề đang phải đối mặt, những thách thức trong nghiên cứu, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, đổi mới sáng tạo hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững và xác định được những ưu tiên, định hướng trong nghiên cứu, ứng dụng tại Việt Nam. Từ đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy quá trình nghiên cứu, chuyển giao, và hợp tác công tư để chia sẻ lợi ích từ hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo...

Trong khuôn khổ của diễn đàn, Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) và Hiệp hội CropLife châu Á đã ký Biên bản ghi nhớ hợp tác về hợp tác thúc đẩy nghiên cứu phát triển và ứng dụng giải pháp, công nghệ tiên tiến giai đoạn 2023-2030.

Theo đó, hai bên sẽ thúc đẩy các hoạt động truyền thông, chia sẻ thông tin, tư vấn chính sách, đào tạo tập huấn, hội thảo khoa học chuyên sâu để cập nhật, khuyến khích ứng dụng các giải pháp, thành tựu của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo tiên tiến trong nông nghiệp, cũng như hỗ trợ nông dân tiếp cận, ứng dụng các tiến bộ khoa học mới trong nông nghiệp, hướng tới mục tiêu phát triển nông nghiệp bền vững của Việt Nam./.