Viễn cảnh khó lường của thị trường dầu

Biểu tượng Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC). Ảnh: REUTERS/TTXVN

Động thái trên được đưa ra trong bối cảnh các thành viên OPEC+ phải chịu áp lực lớn về tăng nguồn cung dầu trước tình hình giá năng lượng tăng cao, đe dọa làm chậm lại đà tăng trưởng kinh tế toàn cầu đang trong quá trình phục hồi hậu COVID-19.

Bước điều chỉnh của OPEC+ được đánh giá là đáng ghi nhận, dù rằng nhiều nhà phân tích cho rằng vẫn chưa “thấm tháp” trước sức ép mà các nước đang đối mặt từ việc giá năng lượng tăng cao. Điều đó cũng khiến viễn cảnh của thị trường dầu thế giới vẫn khó lường.

Trong tuyên bố sau cuộc họp lần thứ 29 diễn ra ngày 2/6 theo hình thức trực tuyến, OPEC+ với những thành viên chủ chốt như Saudi Arabia và Nga ghi nhận việc các trung tâm kinh tế lớn trên toàn cầu mở cửa trở lại sau các đợt phong tỏa phòng dịch COVID-19, cũng như lưu ý lượng tiêu thụ tại các nhà máy lọc dầu toàn cầu sẽ tăng sau khi thời gian bảo trì định kỳ. Tuyên bố của OPEC+ cũng nêu rõ, cuộc họp đã nhấn mạnh tầm quan trọng của một thị trường cân bằng và ổn định đối với cả dầu thô và các sản phẩm tinh chế.

Mức tăng lần này tương đương 0,7% nhu cầu dầu của thế giới. Cùng với các lần tăng sản lượng trước đó (lần lượt là 400.000/ngày và 432.000 thùng/ngày), quyết định tăng sản lượng ngày 2/6 của OPEC+ được coi là dấu hiệu cho thấy nhóm các nước xuất khẩu dầu chủ chốt đang tiến tới kết thúc giai đoạn cắt giảm sản lượng lịch sử từng áp dụng trong thời gian đại dịch COVID-19 hoành hành và buộc các nước phải áp dụng các biện pháp phong tỏa phòng dịch. OPEC+ đã cắt giảm sản lượng 10 triệu thùng/ngày hồi tháng 4/2020 nhằm hỗ trợ ngành năng lượng toàn cầu rơi vào cảnh giảm nhu cầu trầm trọng vì tác động của đại dịch.

Trở lại quyết định của OPEC+, bà Ipek Ozkardeskaya, chuyên gia phân tích cấp cao tại Ngân hàng Swissquote (Thụy Sĩ)  gọi đây là một “diễn biến rất bất ngờ” bởi OPEC đã liên tục từ chối lời kêu gọi nâng sản lượng  từ Mỹ, Anh và các quốc gia phương Tây khác. Trước cuộc họp của OPEC+, nhiều nguồn tin cũng cho biết Saudi Arabia chưa thấy thị trường thực sự thiếu hụt dầu mỏ.

Có nhiều yếu tố được cho là đã khiến các nước như Saudi Arabia, dẫn đầu OPEC+,  thay đổi ý định duy trì sản lượng dầu. Các nền kinh tế đã mở cửa trở lại và dần phục hồi sau đại dịch, đẩy nhu cầu dầu thô tăng cao. Trung Quốc, nước nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, bắt đầu nới lỏng hạn chế phòng dịch khi số ca mắc COVID-19 giảm dần.

Bên cạnh đó, sức ép đối với các thành viên OPEC+ngày càng tăng. Ủy ban Tư pháp Thượng viện Mỹ tháng trước thông qua một dự luật chống độc quyền, cho phép Bộ trưởng Tư pháp Mỹ khởi kiện OPEC, các quốc gia thành viên của tổ chức này,  cũng như các nước đối tác của OPEC trong OPEC+ nếu nhận thấy có hành vi dàn xếp để "thổi" giá dầu.                 

Cuộc họp của OPEC+ cũng diễn ra trong lúc thế giới đang phải vật lộn với giá “vàng đen” tăng cao. Cuộc xung đột tại Ukraine đã tác động đến thị trường, khiến giá dầu thô hồi tháng 3 tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2008 và duy trì ở mức trên 100 USD/thùng.

Sự tăng giá nhanh chóng này là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng lạm phát cao kỷ lục trong hàng chục năm qua tại nhiều nền kinh tế. Như tại Mỹ, giá xăng đã đạt mức cao kỷ lục 4,71 USD/gallon trong ngày 2/5. Giá nhiên liệu tăng cao khiến lạm phát của Mỹ lên mức cao nhất trong 40 năm, tác động tới tỷ lệ ủng hộ đối với Tổng thống Joe Biden ngay trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Chuyên gia phân tích thị trường Matt Simpson từ công ty City Index nhận định, “các lãnh đạo phương Tây sẽ đón nhận quyết định này vì lạm phát và dự báo lạm phát tại nhiều nước vẫn ở mức cao, trong khi các ngân hàng trung ương nỗ lực tăng lãi suất trước nguy cơ nền kinh tế rơi vào suy thoái”.

Từ Mỹ, Nhà Trắng đã lên tiếng “hoan nghênh quyết định quan trọng" của OPEC+, đồng thời “ghi nhận vai trò của Saudi Arabia, với tư cách là chủ tịch OPEC+ và nhà sản xuất lớn nhất, trong việc đạt được sự đồng thuận giữa các thành viên”.

Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre khẳng định “Mỹ sẽ tiếp tục sử dụng tất cả các công cụ trong tay để giải quyết các áp lực về giá năng lượng”. Liên minh châu Âu (EU) hay Nhật Bản đều đánh giá cao quyết định của OPEC+.

Tuy nhiên, nhà phân tích Giovanni Staunovo thuộc ngân hàng đầu tư đa quốc gia và công ty dịch vụ tài chính Thụy Sĩ UBS Group AG cho rằng“mức tăng sản lượng này vẫn còn thấp.” Cùng quan điểm, ông Amrita Sen, đồng sáng lập tổ chức Energy Apsects (Anh) dự báo, mức tăng sản lượng thực tế trong tháng 7 và tháng 8 tới sẽ lên tới khoảng 560.00 thùng/ngày, do hầu hết các nước thành viên đã tăng tối đa công suất. Khối lượng này khó có thể giúp giảm bớt tình trạng thâm hụt trên thị trường”.

Về mặt lý thuyết, sản lượng dầu trong tương lai sẽ cao hơn hiện nay, song thực tế các nước thành viên OPEC+ lại phải vật lộn để đáp ứng hạn ngạch sản xuất. Ông David Fyfe, nhà kinh tế hàng đầu tại Hãng tư vấn Argus Media (trụ sở tại Anh) đánh giá: “Các nhà sản xuất như Nigeria và Angola đã giảm nhẹ hạn ngạch sản xuất còn 1 triệu thùng/ngày trong năm qua. Đầu tư đã giảm trong thời gian đại dịch và các cơ sở dầu, trong một số trường hợp, không được bảo trì tốt. Giờ đây, họ nhận ra rằng họ thực sự không thể cung cấp đủ mức tăng sản lượng”.

Hơn nữa, sản lượng bổ sung dự kiến tung ra thị trường sẽ không bù đắp được thiệt hại tiềm tàng của việc mất đi nguồn cung từ Nga. Sản lượng dầu của Nga đã giảm 1 triệu thùng/ngày kể từ lúc xung đột ở Ukraine nổ ra và các lệnh trừng phạt của phương Tây tác động tới nền kinh tế Nga.

Mặc dù kim ngạch xuất khẩu dầu của Nga vẫn giữ vững trong thời gian qua, nhưng các quan chức OPEC cho rằng Nga sẽ khó sản xuất được lượng dầu như trước, nhất là khi các nước phương Tây gia tăng áp lực. Mới nhất, ngày 30/5, các nước Liên minh châu Âu (EU) đã nhất trí trên nguyên tắc cắt giảm 90% lượng dầu mỏ nhập khẩu từ Nga vào cuối năm nay.

Chuyên gia phân tích Jeffrey Halley tại công ty Oanda (trụ sở tại New York, Mỹ) cũng cho rằng, quyết định của OPEC+ sẽ không thể bù đắp được sự suy giảm nguồn cung dầu thô do sự sụt giảm sản lượng từ Nga.

Theo ông, “đây là một nỗi thất vọng lớn đối với các quốc gia tiêu thụ dầu. Dường như OPEC đã đem đến cho Mỹ và châu Âu một đề xuất không quan trọng, trong khi vẫn duy trì được sự đoàn kết trong OPEC+ khi giá cả vẫn ổn định”.

Về phía Nga, một số nguồn tin cho biết Moskva có thể đồng ý cho các nhà sản xuất khác tăng sản lượng để lấp đầy khoảng trống sản lượng của mình nhằm duy trì sự thống nhất trong OPEC+ cũng như duy trì sự ủng hộ từ các nước vùng Vịnh vốn có xu hướng trung lập trong cuộc xung đột Ukraine.

Điện Kremlin cũng có thể xác định lại tuyến xuất khẩu dầu để giảm thiểu thiệt hại do các lệnh trừng phạt của EU. Nga là một trong ba nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới, cùng với Saudi Arabia và Mỹ. Trước cuộc xung đột với Ukraine, Nga đạt sản lượng 11,3 triệu thùng dầu/ngày, chiếm 11% nguồn cung toàn cầu.

Diễn biến mới chưa có tác động ngay lập tức đến thị trường thế giới. Sau cuộc họp của OPEC+, giá dầu thế giới vẫn tăng hơn 1%. Cụ thể, trong phiên giao dịch 2/6, giá dầu Brent giao kỳ hạn tăng 1,1% lên 117,61 USD/thùng, trong khi dầu thô ngọt nhẹ Mỹ (WTI) cũng tăng 1,4% lên 116,87 USD/thùng.

Tuy nhiên, các chuyên gia kỳ vọng quyết định tăng sản lượng có thể giúp hạ nhiệt dần thị trường trong mùa Hè. Ngoài ra, giá dầu có thể “xuống thang” hơn nữa nếu dự báo của các nhà phân tích về tồn kho dự trữ của Mỹ chính xác.

Thị trường cũng sẽ được hỗ trợ bởi việc Trung Quốc dần nới lỏng các hạn chế phòng dịch COVID-19 sau đợt phong tỏa nghiêm ngặt tại các siêu đô thị như Thượng Hải và Bắc Kinh. Mặc dù vậy, chưa ai dám chắc những tác động tích cực từ quyết định tăng sản lượng của OPEC+ sẽ lâu dài và thị trường dầu mỏ thế giới vẫn đứng trước viễn cảnh bất ổn khó lường./.