Khu vực kinh tế tư nhân đã để lại những dấu ấn trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Ảnh minh họa: Trọng Đạt/TTXVN
Nhìn lại gần 30 năm Đổi mới, con đường phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam đã trải qua những giai đoạn thăng trầm. Đã có những cơ hội bị bỏ lỡ, nhưng trên tất cả, khu vực kinh tế tư nhân đã để lại những dấu ấn trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước…
Qua 30 năm Đổi mới, diện mạo của khu vực kinh tế tư nhân đã có sự thay đổi rõ nét, số lượng doanh nghiệp tư nhân không ngừng phát triển với quy mô rộng lớn hơn. Kinh tế tư nhân đã tham gia ở tất cả lĩnh vực, từ sản xuất, thương mại đến dịch vụ hay thậm chí cả những dịch vụ công. Tất cả đang ngày càng đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế và xã hội.
Ông Nguyễn Văn Trung, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đánh giá, Việt Nam bắt đầu từ nền kinh tế "chợ quê" tới kinh tế mặt phố và cho đến hiện nay là “mon men” vào nền kinh tế siêu thị. Những giai đoạn này đều ghi nhận sự phát triển nội lực của doanh nghiệp tư nhân.
“Chúng ta nói nhiều tới đột phá về thể chế, cơ sở hạ tầng, tái cấu trúc... nhưng cũng phải nhìn nhận rằng, để có thể tạo nên sự đột phá đó phải kể đến vai trò và vị thế to lớn của doanh nghiệp tư nhân trong nước và nước ngoài” ông Trung nhấn mạnh.
Có lẽ, nếu nhìn vào sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân hiện nay, ngay cả các nhà hoạch định chính sách của công cuộc Đổi mới cũng khó hình dung được sự phát triển vượt bậc như vậy.
Tất cả những thành quả có được ở trên là kết quả của những dòng đầu tiên trong chương mới về kinh tế thị trường của Việt Nam được viết vào năm 1986, khi kế hoạch Đổi mới nền kinh tế được thông qua. Trước đó, phạm trù kinh tế tư nhân không còn tồn tại trong lý luận và trong đời sống thực tiễn.
Tại Đại hội VI, Đảng đã khởi xướng công cuộc Đổi mới và đề ra chính sách kinh tế nhiều thành phần. Đó là bước khởi đầu đáng quý đối với kinh tế tư nhân nước ta, mở đường cho những bước đột phá mạnh hơn sau này.
Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp lớn vào vấn đề tạo việc làm cho người lao động. Ảnh minh họa: TTXVN
Từ Đại hội VII và đặc biệt từ Hội nghị Trung ương 2 khóa VII (1992) kinh tế tư nhân đã được coi trọng và khuyến khích phát triển; trong đó nhấn mạnh: kinh tế tư nhân được phát huy không hạn chế về quy mô và địa bàn hoạt động trong những lĩnh vực mà pháp luật không cấm; được tự do lựa chọn hình thức kinh doanh, kể cả liên doanh với nước ngoài theo những điều kiện do luật định”.
Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, kinh tế tư nhân ngày càng chứng tỏ được sức mạnh, là một trong các động lực phát triển đất nước, đến Hội nghị Trung ương 5 khóa IX (2002), lần đầu tiên, vấn đề phát triển kinh tế tư nhân đã được đưa ra thảo luận trong một chuyên đề riêng và ra Nghị quyết Về tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân.
Đại hội X (năm 2006) thừa nhận kinh tế tư nhân là một trong những động lực của nền kinh tế. Đại hội XI (năm 2011) khuyến khích thành lập các tập đoàn kinh tế tư nhân và tư nhân góp vốn vào các tập đoàn kinh tế nhà nước. Tư nhân không chỉ hoạt động trong lĩnh vực xuất nhập khẩu mà còn đầu tư trực tiếp ra nước ngoài. Như vậy, về mặt pháp lý và thực tế, kinh tế tư nhân đã có chỗ đứng vững chắc trong nền kinh tế đất nước.
Và gần đây nhất, tại Văn kiện Đại hội lần thứ XII của Đảng (năm 2016) đã ghi nhận định hướng “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế” và “tạo mọi điều kiện thuận lợi phát triển mạnh doanh nghiệp tư nhân để tạo động lực nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế”. Đây được cho là bước tiến trong nhận thức về vai trò và vị trí của khu vực kinh tế tư nhân đối với sự phát triển của đất nước.
Về mặt quản lý nhà nước, sự phát triển kinh tế tư nhân từng bước được “cởi trói”, thể chế hóa bằng các nghị định và một số bộ luật như Luật Doanh nghiệp Tư nhân và Luật Công ty được ban hành năm 1990, dù còn sơ sài nhưng đã mở ra hành lang thể chế quan trọng cho khu vực tư nhân.
Nhưng cuộc “cởi trói” về quyền kinh doanh của người dân chỉ thực sự bắt đầu bằng Luật Doanh nghiệp năm 1999 có hiệu lực từ 1/1/2000, tồn tại song song với Luật Doanh nghiệp Nhà nước. Luật Doanh nghiệp quy định về các hình thức tổ chức doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân, với hàng loạt rào cản về gia nhập thị trường được gỡ bỏ. Đây được coi là một bước dài về chính sách, được xem là cuộc cách mạng cho đội ngũ doanh nghiệp, tạo ra bước ngoặt lớn đối với nền kinh tế.
Sau 5 năm thực hiện, hai bộ luật này đã được thống nhất chung vào Luật Doanh nghiệp 2005 (có hiệu lực từ 1/7/2006), cùng các bộ luật có liên quan như Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Thương mại… được sửa đổi, bổ sung theo hướng thống nhất hóa về mặt pháp luật, bảo đảm sự bình đẳng trước pháp luật đối với các thành phần kinh tế.
Tiếp theo đó, năm 2014, Luật Doanh nghiệp tiếp tục được sửa và bổ sung cùng với sự ra đời của Luật Đầu tư đã và đang được kỳ vọng tạo ra diện mạo mới khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam.
Những đột phá về tư duy trong chiến lược của Đảng cũng như sự “cởi trói” về cơ chế chính sách đã để lại dấu ấn của khu vực kinh tế tư nhân qua 30 năm Đổi mới.
Sau 30 năm Đổi mới đã có những thương hiệu đã và đang trở thành niềm tự hào của người Việt Nam. Ảnh minh họa: TTXVN
Sau 30 năm Đổi mới, đã có những doanh nhân được xướng tên, đã có những thương hiệu đã và đang trở thành niềm tự hào của người Việt Nam trên thị trường quốc tế. Ngay giai đoạn đầu của Đổi mới, những thương hiệu như Bitis với sản phẩm giày dép uy tín nhất Việt Nam; Kinh Đô với thương hiệu bánh từ Nam ra Bắc ai cũng biết; hay như nước rửa chén Mỹ Hảo, hoa quả khô Vinamit… đã là những hình mẫu lý tưởng cho khu vực doanh nghiệp tư nhân phấn đấu và phát triển.
Và cùng với thời gian, khi “đường ray” cơ chế thị trường ngày càng được hoàn thiện hơn, những nút thắt cơ chế được tháo gỡ, nhiều doanh nhân Việt Nam đã tranh thủ được cơ hội để tích lũy kinh nghiệm, tài sản và bắt đầu bước chân ra thế giới. Những Vinamilk, FPT, Hoàng Anh Gia Lai, Thaco, VinGroup, Massan… đã và đang giúp hình ảnh doanh nghiệp Việt Nam trong nền kinh tế thế giới xác lập vị thế rõ nét hơn...
Kinh tế tư nhân đang có sức vươn mạnh mẽ, đóng góp nhiều hơn cho công cuộc xây dựng đất nước song quy mô và nội lực của doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đa phần còn nhỏ và yếu, năng lực cạnh tranh thấp, sản phẩm chất lượng chưa cao, năng lực quản trị còn nhiều hạn chế.
Bên cạnh đó, khu vực kinh tế tư nhân hiện vẫn còn nhiều những rào cản đến từ môi trường kinh doanh. Đây là những trở ngại cho con đường trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế.