5 điều cần biết về Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương

Theo tờ Nikkei Asia, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã công bố Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF) tại Tokyo chiều 23/5, nhằm tăng cường sự hiện diện kinh tế của Mỹ trong khu vực. 

Dưới đây là 5 điều cần biết về khuôn khổ mới:

1. Tại sao Mỹ lập ra IPEF?

Tổng thống Biden đã công bố kế hoạch xây dựng IPEF vào tháng 10/2022 trong Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á khi nói rằng khuôn khổ này sẽ tập trung vào các tiêu chuẩn cho nền kinh tế kỹ thuật số, sự phục hồi của các chuỗi cung ứng, khử carbon, cơ sở hạ tầng và tiêu chuẩn làm việc.

Phát biểu tại phiên điều trần của Ủy ban Tài chính Thượng viện vào cuối tháng Ba, bà Tai nói thỏa thuận này cũng bao gồm các biện pháp nhằm thiết lập các hệ thống lương thực bền vững và các quy định trong lĩnh vực nông nghiệp dựa trên cơ sở khoa học, cũng như các thực hành quản lý tốt và tạo thuận lợi thương mại.

Trao đổi với Nikkei Asia, bà Wendy Cutler, Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á và là cựu quyền Phó Đại diện Thương mại Mỹ, cho rằng IPEF sẽ là "phương tiện cho sự tái can dự của Mỹ về kinh tế ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương". Bà Cutler cũng bày tỏ hy vọng IPEF sẽ "giúp lấp đầy khoảng trống đã được tạo ra khi Mỹ rời khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP)”.

Trong thời gian Mỹ vắng mặt, Trung Quốc đã có được chỗ đứng về hội nhập kinh tế khu vực. Năm ngoái, nước này đã nộp đơn xin gia nhập Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng là thành viên của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) – khối thương mại lớn nhất thế giới với 15 thành viên.

2. Tại sao Mỹ không quay lại CPTPP?

Mặc dù đã loại bỏ một số loại thuế mà chính quyền tiền nhiệm của cựu Tổng thống Donald Trump đã áp đặt lên các đồng minh của Mỹ, nhưng chính quyền của ông Biden đã khẳng định rõ ràng rằng Washington sẽ không quay lại CPTPP. Bà Tai nói rằng các FTA là công cụ "của thế kỷ XX". Phát biểu trong phiên điều trần trước Quốc hội hồi tháng Ba, bà Tai cho biết, các FTA như vậy đã dẫn đến "phản ứng dữ dội" từ người dân Mỹ.

Cách tiếp cận hiện tại của chính quyền Tổng thống Biden là một "chính sách đối ngoại dành cho tầng lớp trung lưu", mà họ hy vọng sẽ cho phép các công dân Mỹ bình thường nhận thấy những lợi ích lớn hơn từ hoạt động thương mại và ngoại giao của Mỹ.

3. IPEF khác với CPTPP và RCEP như thế nào?

Không giống như CPTPP và RCEP - hai khối thương mại lớn nhất châu Á, khuôn khổ mới sẽ không đề cập tới việc giảm thuế. Thay vào đó, Mỹ tìm kiếm sự hợp tác trên các trụ cột chiến lược, chẳng hạn như phục hồi các chuỗi cung ứng và nền kinh tế kỹ thuật số. IPEF là một cơ chế được thiết kế theo kiểu “đo ni, đóng giày” nhằm tìm kiếm lợi ích từ quan hệ đối tác thương mại trong lúc vẫn bảo vệ người Mỹ trước những mặt trái của tự do hóa thương mại.

Việc thiết lập IPEF cũng khác với các FTA truyền thống, vốn thường mất nhiều năm đàm phán và yêu cầu các nước tham gia phải phê chuẩn. Bà Cutler cho biết IPEF sẽ là "một cách tiếp cận từng bước" và “hy vọng đây sẽ là một nhân tố quan trọng giúp lấp đầy khoảng trống mà chúng tôi đã tạo ra khi rời TPP. Có thể, theo thời gian, Mỹ sẽ nhận ra rằng cần phải làm nhiều hơn nữa và chúng tôi sẽ tiến gần hơn đến một mô hình tương tự như TPP”.

4. Những quốc gia châu Á nào có thể sẽ tham gia IPEF?

Nhật Bản đã hoan nghênh IPEF. Việc Tổng thống Biden khởi động IPEF trong chuyến thăm Nhật Bản phản ánh hy vọng của nhà lãnh đạo Mỹ rằng Nhật Bản sẽ tham gia vào khuôn khổ này. Mặc dù Nhật Bản vẫn cho rằng tốt nhất là Mỹ nên quay lại CPTPP, nhưng việc Mỹ quay trở lại đấu trường thương mại khu vực là một bước phát triển đáng hoan nghênh.

Hàn Quốc cùng với một số quốc gia Đông Nam Á như Singapore và Philippines cũng đã bày tỏ sự quan tâm đến IPEF. Trong một tuyên bố gần đây, Bộ Thương mại và Công nghiệp Philippines viết: "Các mục tiêu của IPEF - chẳng hạn như nâng cao khả năng phục hồi, tính bao trùm và khả năng cạnh tranh, cũng như công nghệ, đổi mới, nền kinh tế kỹ thuật số, chuyển đổi năng lượng, các mục tiêu khí hậu và tăng trưởng công bằng - phù hợp với các ưu tiên thương mại của Philippines".

Thái Lan cũng sẽ tham gia IPEF khi nội các Thái Lan hôm 17/5 đã thông qua một tuyên bố thông báo cho Mỹ về sự tham gia của nước này trong các cuộc đàm phán về IPEF.

Trong khi đó, hôm 18/5, đài truyền hình Fuji TV của Nhật Bản đưa tin Ấn Độ và Indonesia vẫn tỏ ra dè dặt về khả năng tham gia IPEF. Phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN gần đây, Tổng thống Indonesia Joko Widodo khẳng định rằng hợp tác trong khuôn khổ IPEF "phải mang tính bao trùm".

Một số quốc gia khác dường như cũng đang đặt câu hỏi về các lợi ích của khuôn khổ này. Ông Jayant Menon, chuyên gia của Viện ISEAS-Yusof Ishak, nhận định: "IPEF đề nghị các thành viên tuân thủ các quy tắc thương mại ràng buộc và áp dụng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về lao động, môi trường và các tiêu chuẩn khác mà không được nhận lại bất cứ điều gì, chẳng hạn như cải thiện khả năng tiếp cận thị trường vào Mỹ. Đây sẽ là một bất lợi lớn đối với các nước đang phát triển trong ASEAN".

5. Tác động của IPEF đối với nền kinh tế châu Á nói chung

Chuyên gia Menon chỉ ra rằng có quan ngại rằng việc IPEF thúc đẩy tăng cường khả năng khả năng phục hồi của các chuỗi cung ứng thực ra là "cố gắng đẩy Trung Quốc ra khỏi các chuỗi cung ứng và điều này sẽ làm gián đoạn hệ thống (cung ứng) trong khu vực mà ASEAN là thành viên”.

Cũng theo chuyên gia Menon, một quan ngại khác là liệu IPEF có tồn tại ngoài chính quyền Tổng thống Biden hay không. "Những nhân tố chưa rõ ràng này cho thấy IPEF khó có thể có tác động lớn đến khu vực giống như các thỏa thuận dựa trên hiệp định như RCEP đang có".

Tác động kinh tế cũng sẽ phụ thuộc vào việc khuôn khổ này sẽ có bao nhiêu thành viên. Trong chuyến công du châu Á hồi tháng 11, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Gina Raimondo cho biết khuôn khổ kinh tế mới sẽ "linh hoạt và bao trùm", và do đó sẽ mở cửa cho các thành viên mới./.