Ấn tượng Việt Nam: Từ giảm nghèo ngoạn mục đến tăng trưởng xanh

Trải qua hơn 80 năm độc lập và liên tục đổi mới, Việt Nam đã trở thành điểm sáng của khu vực về cải cách kinh tế, thu hút sự quan tâm và đồng hành của nhiều đối tác phát triển. Trong số đó, Cơ quan Phát triển Pháp (AFD) được đánh giá là một trong những đối tác bền bỉ và gắn bó nhất. Trao đổi với phóng viên Thông tấn xã Việt Nam, ông Hugo Pierrel, Phó Giám đốc AFD tại Việt Nam, chia sẻ góc nhìn toàn diện về chặng đường phát triển ấn tượng của Việt Nam, những dấu mốc hợp tác nổi bật, triển vọng phía trước và một số khuyến nghị chính sách.

* Hành trình phát triển ấn tượng

Ông Pierrel nhìn nhận Việt Nam đã trải qua một hành trình phát triển kinh tế – xã hội “đặc biệt ấn tượng, được đánh dấu bởi cải cách cơ cấu và tăng trưởng bền vững”. Từ một quốc gia kém phát triển, Việt Nam đã vươn lên nhóm nước có thu nhập trung bình vào năm 2017 và đang trên đà gia nhập nhóm các nước có thu nhập trung bình cao.

Một thành tựu nổi bật là kết quả giảm nghèo ngoạn mục: tỷ lệ nghèo cùng cực từ 45% năm 1990 đã giảm xuống dưới 1% hiện nay. “Đó là kết quả của nỗ lực bền bỉ của Chính phủ Việt Nam thông qua hành động cụ thể, phân bổ nguồn lực hợp lý và xử lý hiệu quả các vấn đề kinh tế – xã hội thiết yếu”, ông Pierrel nhấn mạnh.

Các chỉ dấu tiến bộ thể hiện ở khả năng tiếp cận ngày càng tốt hơn của người dân với năng lượng, nước sạch và giáo dục. Đặc biệt, phổ cập giáo dục được xem là minh chứng cho hiệu quả quản trị vĩ mô và cải cách nhất quán mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ kiên trì thực hiện. Theo ông Pierrel, chính sách quản lý kinh tế “mang tính mẫu mực”, tạo dựng niềm tin vững chắc của các đối tác quốc tế. Việt Nam đã khéo léo tận dụng hội nhập thương mại, thu hút FDI và sử dụng hiệu quả hỗ trợ của các tổ chức như AFD để phát triển nông nghiệp xuất khẩu và mở rộng sản xuất.

* Những "dấu mốc" hợp tác nổi bật của AFD tại Việt Nam

AFD hiện diện tại Việt Nam từ năm 1994 và đến nay đã có 31 năm đồng hành. Với vai trò ngân hàng phát triển song phương của Chính phủ Pháp, AFD cùng các đơn vị thành viên như Proparco và Expertise France đã cam kết tổng vốn hỗ trợ 3,2 tỷ euro (khoảng 3,73 tỷ USD) cho Việt Nam.

Theo ông Pierrel, có 3 giai đoạn hợp tác nổi bật, là “dấu mốc” trong hoạt động của AFD tại Việt Nam. Giai đoạn thứ nhất, từ năm 1994. Trong giai đoạn này, AFD chủ yếu tài trợ cho nông nghiệp và chế biến nông sản, đặc biệt là các loại cây trồng chiến lược như lúa gạo, cà phê, chè, cao su, với mục tiêu là giúp Việt Nam phát triển nông nghiệp và nâng cao năng lực chế biến nông sản. Đồng thời, nguồn vốn được phân bổ vào thủy lợi, quản lý nguồn nước và hạ tầng thủy nông, đặt nền móng cho tăng trưởng dài hạn.

Giai đoạn thứ hai là vào đầu những năm 2000, khi Việt Nam tập trung phát triển hạ tầng kinh tế và AFD đã dịch chuyển nguồn vốn sang lĩnh vực này, nhằm đáp ứng yêu cầu của Chính phủ Việt Nam. Các dự án nổi bật bao gồm hợp tác giữa AFD với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVNNPT), dự án nâng cấp tuyến đường sắt Yên Viên – Lào Cai và đồng tài trợ tuyến Metro số 3 Hà Nội.

Từ năm 2015, hoạt động của AFD tại Việt Nam đã có một dấu mốc mới. Sau khi Thỏa thuận Paris về khí hậu được ký kết, AFD được giao nhiệm vụ tăng cường hỗ trợ các chương trình giảm phát thải và thích ứng biến đổi khí hậu. Tại Việt Nam, AFD tự hào là một trong những tác nhân chủ chốt đã đóng góp vào quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam, thông qua các dự án hỗ trợ về năng lượng và giao thông, hỗ trợ tiến trình chuyển dịch năng lượng theo Chiến lược điện VIII và cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Chính phủ Việt Nam. Nhiều dự án lớn đã được triển khai, như mở rộng thủy điện Hòa Bình, thủy điện tích năng Bác Ái và các dự án chống xói lở, ngập lụt tại hơn 15 tỉnh thành mới của Việt Nam.

Không chỉ thu hẹp trong hoạt động tài trợ vốn, AFD còn tham gia tư vấn chính sách, nâng cao năng lực phân tích kinh tế – khí hậu (chương trình GEMMES), đồng thời thúc đẩy kết nối đối tác đồng cấp giữa Việt Nam – Pháp, như kết nối EVN với Tập đoàn điện lực Pháp EDF, hay thành phố Hà Nội với vùng Ile-de-France ở Paris.

* Thách thức và khuyến nghị cho chặng đường phía trước

Bên cạnh việc ghi nhận Việt Nam đã có nhiều tiến bộ, Phó Giám đốc AFD tại Việt Nam cũng thẳng thắn nêu ra ba thách thức chính trong hoạt động triển khai dự án tại Việt Nam. Ông nói: “Quản lý đất đai và giải phóng mặt bằng là vướng mắc đầu tiên thường gây ra tình trạng chậm trễ, ảnh hưởng đến tiến độ dự án”. Tuy nhiên, ông cho rằng Chính phủ và chính quyền địa phương của Việt Nam đã có nỗ lực tháo gỡ, tạo điều kiện thuận lợi hơn, hỗ trợ các dự án về đích đúng thời hạn.

Vấn đề thứ hai, theo ông Pierel là về thủ tục phê duyệt vẫn còn tương đối phức tạp. Ông nhận xét quy trình hiện tại còn nhiều tầng nấc, đặc biệt đối với dự án sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) hoặc đầu tư công. Nhưng, trong vấn đề này, ông nhấn mạnh, Việt Nam cũng đã chủ động cải thiện qua các cải cách gần đây về đấu thầu và quản lý dự án.

Đa dạng sinh học là rào cản lớn thứ ba mà ông Pierrel đề cập tới. Đây là lĩnh vực AFD ngày càng chú trọng, bởi các dự án hạ tầng lớn thường tác động lâu dài đến hệ sinh thái. Ông Pierel lưu ý, Việt Nam, với sự đa dạng sinh học phong phú, cần giảm thiểu tác động tiêu cực và tích hợp yếu tố bảo tồn ngay từ giai đoạn quy hoạch.

Đánh giá về chương trình cải cách thể chế được khởi động từ đầu năm 2025, ông Pierrel khẳng định đây là một bước tiến tích cực đối với hệ thống hành chính và tổ chức chính quyền các cấp của Việt Nam, mở ra cơ hội nâng cao hiệu quả quản trị, qua đó hỗ trợ mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045.

Để duy trì đà tăng trưởng bền vững, Phó Giám đốc AFD tại Việt Nam khuyến nghị lồng ghép 4 yếu tố quan trọng vào chính sách phát triển quốc gia: Xây dựng hệ thống sản xuất – tiêu dùng phi carbon, giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch; Tích hợp ứng phó biến đổi khí hậu trong mọi chính sách, từ trung ương đến địa phương, cả khu vực công và tư nhân; Xây dựng nền tảng hạ tầng và thể chế vững chắc làm bệ đỡ cho phát triển kinh tế và Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi đây là động lực then chốt để nâng cao năng suất lao động và tăng thêm giá trị gia tăng cho nền kinh tế.

Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh cần sớm phân định vai trò đầu tư công – tư trong các dự án lớn. Với một số lĩnh vực chiến lược như lưới truyền tải điện, Nhà nước nên đóng vai trò chủ đạo để bảo đảm ổn định hệ thống, qua đó khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư sản xuất năng lượng.

Về thị trường tài chính, Việt Nam cần bảo đảm mọi thành phần kinh tế – từ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh đến các tập đoàn – có thể tiếp cận công bằng nguồn vốn tín dụng, giúp hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng xanh bằng các công cụ chính sách phù hợp.

Chia sẻ với phóng viên Thông tấn xã Việt Nam, ông Pierrel khẳng định: “Các đối tác phát triển như AFD luôn sẵn sàng đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam, chia sẻ kinh nghiệm, kỹ năng và công nghệ để cùng nhau đạt được các mục tiêu phát triển tham vọng”.

Với hơn 30 năm hợp tác và hiểu biết sâu sắc về bối cảnh Việt Nam, AFD coi mình là một phần của tiến trình chuyển dịch xanh và phát triển bền vững. Theo Phó Giám đốc AFD, quan hệ hợp tác không chỉ là hỗ trợ tài chính, mà còn là cầu nối tri thức, công nghệ và quản trị, hướng tới một tương lai thịnh vượng – bền vững cho Việt Nam.