Bộ Công Thương siết chặt giám sát an toàn hồ đập, giảm rủi ro cho hạ du

Trước bối cảnh mưa lớn và các hồ chứa thủy điện đang tích nước, việc đảm bảo an toàn hồ đập trở nên cấp bách. Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp thuộc Bộ Công Thương đã triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm tra, giám sát, đồng thời phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và chủ đập để bảo đảm an toàn công trình, tính mạng và tài sản của người dân vùng hạ du. Phóng viên Thông tấn xã Việt Nam vừa có cuộc trao đổi với ông Trịnh Văn Thuận – Phó Cục trưởng Cục Kỹ thuật an toàn và Môi trường công nghiệp thuộc Bộ Công Thương để làm rõ những nỗ lực, thách thức và giải pháp trọng tâm trong công tác quản lý hồ đập hiện nay.

Phóng viên: Xin ông cho biết, trong bối cảnh mưa lớn từ thượng nguồn và các hồ đang tích nước, Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp (Bộ Công Thương) đang triển khai kiểm tra, giám sát an toàn các hồ đập như thế nào?

Ông Trịnh Văn Thuận: Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp được Bộ Công Thương giao chức năng, nhiệm vụ về quản lý an toàn đập, hồ chứa thủy điện, đồng thời là đầu mối Văn phòng thường trực phòng chống thiên tai của Bộ. Thực hiện chức năng này, hằng năm Cục tổ chức các đoàn kiểm tra đánh giá an toàn đập, hồ chứa đối với các công trình thủy điện quan trọng đặc biệt và công trình trên địa bàn từ hai tỉnh trở lên.

Các công trình còn lại do UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm kiểm tra, báo cáo kết quả với Bộ. Đây cũng là nhiệm vụ được phân công, phân cấp trong Luật Điện lực và Nghị định số 62/2025/NĐ-CP của Chính phủ về bảo vệ công trình điện lực và an toàn trong lĩnh vực điện lực.

Ngay từ trước mùa mưa 2025, Cục đã triển khai nhiều đợt kiểm tra, đánh giá an toàn đập, hồ chứa của các công trình quan trọng, với phương châm phòng ngừa là chính. Đến nay, Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp đã kiểm tra 37 công trình thủy điện trong năm 2025.

Quá trình kiểm tra tập trung vào tình trạng hoạt động của các hạng mục công trình đập, thiết bị vận hành xả lũ kể cả khi mất điện lưới, hệ thống cảnh báo xả lũ khu vực hạ du; việc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ, đơn hồ đã được cấp thẩm quyền phê duyệt, đặc biệt khi xuất hiện các tình huống bất thường; việc chuẩn bị vật tư, phương tiện, hậu cần theo phương châm “4 tại chỗ” để ứng phó mưa bão; phối hợp thông tin liên lạc với chính quyền địa phương và phương án liên lạc dự phòng khi mất lưới điện; cũng như việc thực hiện các yêu cầu của đoàn kiểm tra các năm trước, nhất là khắc phục, sửa chữa khiếm khuyết công trình nếu có.

Về giám sát vận hành, Cục đã thành lập một nhóm thông tin giữa các công trình thủy điện, đề nghị cập nhật báo cáo tình hình mỗi giờ khi có bão đối với các hồ chịu ảnh hưởng. Khi có bão, lũ lớn, Cục cử các đoàn công tác kiểm tra, giám sát trực tiếp tại hiện trường. Điển hình như cơn bão số 3 và số 5 vừa qua, Cục đã tổ chức hai đoàn kiểm tra tại các hồ Bản Vẽ, Hủa Na, Trung Sơn để đảm bảo an toàn đập và phòng chống thiên tai.

Phóng viên: Bộ Công Thương đã có những chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể gì để các đơn vị quản lý hồ đập tuân thủ nghiêm quy trình vận hành, tránh rủi ro cho vùng hạ du?

Ông Trịnh Văn Thuận: Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp đã kịp thời tham mưu Bộ trưởng ban hành Chỉ thị số 07/CT-BCT ngày 20/3/2025 về tăng cường công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn. Trước, trong và sau mỗi cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới, Cục trình Bộ ban hành các công điện chỉ đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và các chủ đập triển khai ứng phó thiên tai, tập trung vào việc nghiêm túc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ, đơn hồ đã được phê duyệt; vận hành khoa học, đảm bảo an toàn tuyệt đối, không để xảy ra lũ nhân tạo, đồng thời thông báo sớm cho người dân trước khi xả lũ. Các đơn vị cũng phải sẵn sàng nhân lực, vật tư, phương tiện, hậu cần theo phương châm “4 tại chỗ” và đảm bảo thông tin liên tục để chỉ đạo kịp thời.

Cục cũng yêu cầu các đơn vị thường xuyên cập nhật tình hình thủy văn các lưu vực sông, tính toán lưu lượng nước đến hồ, đánh giá khả năng đảm bảo dung tích, mực nước hồ để chủ động hoặc báo cáo cấp thẩm quyền điều hành, cắt giảm lũ cho hạ du.

Ngoài ra, việc kiểm tra, đánh giá tình trạng đập, thiết bị xả lũ, hệ thống cảnh báo hạ du phải được thực hiện đầy đủ và khắc phục kịp thời khiếm khuyết. Trong cơn bão số 5 vừa qua, Bộ Công Thương đã ban hành 11 công điện chỉ đạo các đơn vị ứng phó bão, cử lãnh đạo Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp tham gia Sở chỉ huy tiền phương của Ban chỉ đạo Phòng thủ dân sự Quốc gia để triển khai công tác ứng phó.

Phóng viên: Khi mưa lũ lớn xảy ra, Cục phối hợp ra sao với chính quyền địa phương và doanh nghiệp để vừa bảo đảm an toàn công trình, vừa bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân?

Ông Trịnh Văn Thuận: Bên cạnh việc tham mưu ban hành công điện chỉ đạo các địa phương, Cục trực ban 24/24, theo dõi các hồ lớn, quan trọng đặc biệt để có chỉ đạo kịp thời. Khi bão lớn hoặc hoàn lưu bão gây lũ đặc biệt lớn, Cục tổ chức đoàn kiểm tra việc đảm bảo an toàn đập, hồ chứa và phòng chống thiên tai tại các công trình vùng ảnh hưởng, với sự tham gia của địa phương.

Đặc biệt, cơn bão số 3 vừa qua, lũ về hồ Bản Vẽ đạt đỉnh 12.800 m³/s, vượt đỉnh lũ kiểm tra công trình (10.500 m³/s). Thời điểm đỉnh lũ, hồ chỉ xả 3.285 m³/s, cắt giảm 74% lưu lượng về hạ du. Thông qua nhóm thông tin giữa Cục và các thủy điện, chúng tôi liên tục tiếp nhận dữ liệu và chỉ đạo Bản Vẽ chuẩn bị mọi phương án vận hành, vừa đảm bảo an toàn công trình, vừa bảo vệ tính mạng, tài sản người dân hạ du.

Đồng thời, Cục cử đoàn công tác trực tiếp hiện trường để phối hợp triển khai các biện pháp ứng phó cấp bách. Việc vận hành hợp lý đã hạn chế tối đa ảnh hưởng và thiệt hại, giúp các nhà máy bậc thang dưới tránh nguy cơ sự cố ngập nước. Đây là bài học kinh nghiệm quý giá trong phối hợp giữa cơ quan quản lý và các đơn vị vận hành trên cùng lưu vực.

Phóng viên: Ông có thể chia sẻ thêm về những khó khăn, thách thức hiện nay và giải pháp trọng tâm trong thời gian tới?

Ông Trịnh Văn Thuận: Trước tình hình thiên tai diễn biến phức tạp, cường độ mạnh, xuất hiện nhiều siêu bão và lũ vượt lịch sử, công tác đảm bảo an toàn đập, hồ chứa ngày càng khó khăn, nhất là các công trình ở vùng núi, vùng sâu, vùng xa, gây chia cắt và ảnh hưởng đến thông tin, liên lạc, phối hợp vận hành.

Mặc dù dự báo khí tượng, thủy văn đã được nâng cao chất lượng, nhưng việc thu thập dữ liệu từ các nước thượng nguồn vẫn còn hạn chế, gây khó khăn trong điều tiết hồ chứa từ xa. Một số quy trình vận hành liên hồ chứa được phê duyệt từ 2018–2019 chưa phù hợp với thực tiễn khi nhiều công trình mới hoặc nâng cấp được đầu tư trên lưu vực.

Từ ngày 1/7/2025, việc chính quyền hai cấp đi vào hoạt động trùng với mùa lũ cũng ảnh hưởng đến phối hợp vận hành. Bên cạnh đó, nguồn lực, phương tiện phục vụ phòng chống thiên tai còn hạn chế, thiết bị giám sát mực nước hồ theo thời gian thực chưa phổ biến.

Trong thời gian tới, các đơn vị quản lý hồ chứa cần nghiêm túc tuân thủ quy trình vận hành liên hồ và mực nước khống chế, chủ động rà soát, tính toán lại các đặc trưng lũ thiết kế, bổ sung hạng mục xả lũ, tổ chức diễn tập phương án ứng phó thiên tai. Việc tự kiểm tra, đánh giá an toàn đập phải được thực hiện thường xuyên để phát hiện và khắc phục khiếm khuyết. UBND các tỉnh cần xử lý dứt điểm vi phạm hành lang thoát lũ, tăng năng lực cơ quan phòng thủ dân sự, kiểm tra toàn bộ công trình thủy điện trên địa bàn, phối hợp chặt chẽ với Cục Kỹ thuật An toàn và Môi trường công nghiệp trong kiểm tra, giám sát và yêu cầu các chủ đập thực hiện nghiêm các quy định về an toàn đập, hồ chứa./.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!