Cần nâng cấp cho hệ thống thu phí tự động tuyến metro số 1 Bến Thành – Suối Tiên

Đoàn tàu đầu tiên của tuyến metro số 1 tại Depot Long Bình. Ảnh: Tiến Lực - TTXVN

Ban Quản lý đường sắt đô thị Tp. Hồ Chí Minh vừa có báo cáo gửi UBND Tp. Hồ Chí Minh về hệ thống thu phí tự động của tuyến metro số 1 (Bến Thành – Suối Tiên), tuyến số 2 (Bến Thành – Tham Lương) và các tuyến khác của hệ thống đường sắt đô thị Thành phố; trong đó, hệ thống thu phí tự động tuyến metro số 1 còn nhiều hạn chế, cần cập nhật, nâng cấp trong thời gian tới.
Tuyến metro số 1 có 5 gói thầu chính; trong đó, hệ thống thu phí tự động (AFC) là một trong 11 hệ thống con thuộc gói thầu CP3 - thiết bị cơ điện (nhà thầu chính là Hitachi).

Hồ sơ mời thầu gói CP3 được Tư vấn chung NJPT lập từ năm 2010 và Nhà thầu Hitachi thực hiện thiết kế kỹ thuật chi tiết năm 2015.

Thời điểm này, chưa có yêu cầu tiêu chuẩn kỹ thuật vé chung của Quốc gia hay quy chuẩn địa phương của Tp. Hồ Chí Minh nên Ban Quản lý đường sắt đô thị đã chọn công nghệ tiêu chuẩn vé loại F (Felica hay loại C) là tiêu chuẩn chính.
Tính đến tháng 10/2020, hệ thống AFC đã kết thúc phần thiết kế kỹ thuật, hiện chuyển sang giai đoạn sản xuất và chế tạo, đã đạt được 53% khối lượng, lắp đặt tại công trường đạt 7% khối lượng.

Hệ thống AFC hiện cung cấp 3 loại vé cơ bản: vé lượt, vé ngày, vé tích tiền (loại vé có thể tích trữ tiền và trừ dân khui sử dụng đi tàu). Các loại vé cung cấp theo thiết kế của nhà thầu gồm 5 triệu thẻ cho hành khách đi tàu.
Hệ thống có khả năng đề phòng các sự cố mất dữ liệu, mất nguồn, lỗi mạng, lưu trữ dữ liệu dự phòng…

Hệ thống cũng đáp ứng việc đọc các loại thẻ/ vé thông minh khác (loại A và B), tuy nhiên để có thể ghi dữ liệu lên các loại thẻ này cần phải có sự điều chỉnh và nâng cấp phần mềm của các bên liên quan muốn liên thông, kết nối.
Theo Ban Quản lý đường sắt đô thị, hệ thống AFC của tuyến metro số 1 hiện chỉ được thiết kế để hỗ trợ 3 loại vé cơ bản trên, các loại vé này chỉ là vé không định danh.

Tuy nhiên, cơ chế chính sách ưu đãi trong hoạt động vận tải hành khách công cộng hiện nay, các đối tượng hàng khách đặc biệt như học sinh, sinh viên, người cao tuổi, người khuyết tật, người có công với cách mạng… được hưởng chính sách giảm giá vé thì chưa thể áp dụng cho hệ thống AFC này.
Ngoài ra, hình thức nạp tiền hay mua vé của hệ thống AFC này còn hạn chế, chỉ có thể nạp tiền hoặc mua vé tại máy bán vé hoặc tại quầy bán vé của nhà ga, chưa hỗ trợ các hình thức nạp tiền như dùng thẻ ATM, thẻ tín dụng, các loại ví điện tử; chưa thể dùng thẻ ngân hàng thanh toán trực tiếp cho chi phí đi tàu; chưa thể phát triển vé đi tàu thành ví điện tử để có thanh toán các dịch vụ thương mại tại khu vực nhà ga.
Do đó, Ban Quản lý đường sắt đô thị đề xuất UBND Tp. Hồ Chí Minh kế hoạch nâng cấp hệ thống AFC cho tuyến metro số 1 theo hai giai đoạn.

Trong giai đoạn 1 (trước khi vận hành, khai thác) tiếp tục thực hiện theo kế hoạch đề ra của nhà thầu Hitachi để đảm bảo xây dựng hệ thống AFC đúng tiến độ.

Ban Quản lý sẽ phối hợp Tư vấn chung NJPT yêu cầu nhà thầu bổ sung một số một số tính năng tối thiểu như chính sách giảm giá vé và vé tháng cho các đối tượng hành khách đặc biệt áp dụng cho vé có định danh; bổ sung chức năng nạp tiền hoặc mua vé bằng thẻ ngân hàng ATM, thẻ tín dụng.
Trong giai đoạn 2 (sau khi vận hành, khai thác), bổ sung chức năng dùng thẻ ngân hàng làm vé đi tàu; nâng cấp vé metro có chức năng ví điện tử; sử dụng điện thoại thông minh thay vé đi tàu.

Để thực hiện, Ban quản lý cần phải chỉnh sửa phần mềm hệ thống, thiết kế lại phần cứng hệ thống máy chủ trung tâm, máy chủ nhà ga, cổng soát vé, máy bán vé, máy điều chỉnh giá vé, máy bán vé tại quầy vé…

Thời gian thực hiện nâng cấp khoảng 5 năm. Ban Quản lý đường sắt đô thị đề xuất sử dụng nguồn vốn ngân sách thành phố vì việc nâng cấp nằm ngoài hạng mục vay vốn của JICA.
Hiện, hệ thống AFC metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) đang chuẩn bị mời thầu. 

Để hệ thống AFC tuyến metro 2 đồng bộ với các tuyến metro khác tương lai, Ban quản lý đường sắt đô thị kiến nghị UBND Thành phố sớm ban hành khung tiêu chuẩn kỹ thuật vé chung để cập nhật vào hồ sơ thầu./.