Cấp thiết giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường lưu vực sông Đáy

Lưu vực sông Đáy có 5 địa phương: Hà Nội, Nam Định, Ninh Bình, Hòa Bình, Hà Nam. Đây là khu vực có mật độ dân cư đông đúc, kinh tế xã hội phát triển. Tổng diện tích đất sản xuất nông nghiệp của lưu vực sông này khoảng 378.490 ha, chiếm 42,7% tổng diện tích đất tự nhiên.

Hiện lưu vực sông Đáy có 3 hệ thống tiếp nước gồm: Cẩm Đình- Hiệp Thuận, Liên Mạc, Tắc Giang. Ngoài ra, trên lưu vực có tổng cộng 2.500 công trình tưới tự chảy và động lực (bơm), có nhiệm vụ tưới cho khoảng 80% diện tích đất nông nghiệp.

Toàn lưu vực sông Đáy có 442.419 ha diện tích cần tiêu, với 1.691 công trình tiêu có diện tích thiết kế là 540.795ha, song thực tế diện tích tiêu được ứng với năm có tần suất mưa và mực nước 10% chỉ đạt 80%. Do các công trình tưới, tiêu đã xây dựng từ nhiều năm hiện bị xuống cấp, cộng thêm quá trình đô thị hóa nhanh nên việc cung cấp nước, tiêu thoát nước đối với các địa phương trong khu vực chưa đáp ứng được yêu cầu.

Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng ngập úng vào mùa mưa, thiếu nước vào mùa hạn gây ảnh hưởng không nhỏ tới sản xuất và đời sống của người dân ở lưu vực sông Đáy, đặc biệt tình trạng ngập lụt ở các huyện Chương Mỹ, Mỹ Đức, Quốc Oai (Hà Nội) trong nhưng năm gần đây.

Bên cạnh đó, ngành công nghiệp đã có những bước phát triển mạnh mẽ, với trên 30 khu công nghiệp với diện tích trên 8.000 ha. Hiện nay, môi trường đất, nước, khi ở các khu công nghiệp trong lưu vực dang bị ô nhiễm ở mức báo động. Tại các làng nghề, tình trạng ô nhiễm còn nghiêm trọng hơn gây nguy hại không chỉ cho người sản xuất mà còn gây hại tới hệ sinh thái quanh vùng và cả thể hệ mai sau. Lưu vực sông Đáy bị ô nhiễm nặng nề do quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa cùng với sự cạn kiệt về nguôn nước.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng đánh giá, đây là lưu vực sông rất quan trọng, những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chuyển đổi nhiệm vụ một số công trình thủy lợi, xóa bỏ các khu phân, chậm lũ, sự cạn kiệt nguồn nước trong lưu vực, ô nhiễm môi trường nước. Việc rà soát quy hoạch thủy lợi cấp, tiêu nước lưu vực sông Đáy là rất cần thiết.

Tại hội thảo, Viện Quy hoạch thủy lợi đã đề xuất nhiều phương án cấp nước cho sông Đáy như: cải tạo lòng dẫn sông Đáy, xây dựng đập trên sông Hồng, bổ sung công trình lấy nước động lực, điều tiết hồ chứa cùng với những giải pháp tiêu cho các khu vực sông.

Là đơn vị thẩm tra dự án, ông Lê Đức Năm, Phó Chủ tịch thường trực, Tổng thư ký Hội Tưới tiêu Việt Nam góp ý, về cấp nước đã và đang có nhiều công trình lấy nước trực tiếp từ sông Hồng. Vấn đề xây dựng các đập dâng trên dòng chính để điều tiết lại nước xả từ các hồ chứa thượng lưu phải được nghiên cứu cẩn thận có trọng điểm và lâu dài. Về công trình trong từng khu thủy lợi đã nêu rõ việc lựa chọn và xếp thứ tự là do khả năng nguồn vốn và yêu cầu thực tế của từng địa phương. Nhưng công việc cấp thiết nhất vẫn là nạo vét các sông trục tưới tiêu, nâng cấp cống, trạm bơm.

Về môi trường, đây là vấn đề nghiêm trọng phải làm ngay vì không thể có nguồn nước đủ pha loãng (cứ 1m3 nước thải cần 10m3 nước sạch). Vì vậy, phải làm rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành và cần có chế tài mạnh đối với những đối tượng gây ô nhiễm.

"Các chuyên gia, các nhà quản lý thảo luận về nhiều giải pháp nhằm đáp ứng yêu cầu cung cấp nước, tiêu thoát nước cho các địa phương thuộc lưu vực. Tuy nhiên, để có giải pháp tối ưu vẫn cần tiếp tục cần có sự góp ý của các chuyên gia, nhà khoa học", Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng cho biết./.