Câu chuyện tái cơ cấu Vicem: Doanh thu thuần giảm, lợi nhuận vẫn tăng

Thời gian qua, vấn đề tái cơ cấu Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) đã thu hút sự quan tâm của dư luận bởi nhiệm vụ của đơn vị được Chính phủ và Bộ Xây dựng giao khá nặng nề khi phải đẩy mạnh tái cơ cấu toàn diện với mục tiêu tăng năng lực sản xuất, khả năng tiêu thụ và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Mặc dù khó khăn và thách thức, nhưng đây là “đòn bẩy” tạo động lực và tiền đề để Vicem cổ phần hóa trong năm 2019 theo đúng lộ trình đề ra.

Lãnh đạo Vicem chia sẻ, những “cải cách” quyết liệt đã được thực hiện ngay từ những tháng đầu năm 2018 và sau 6 tháng dù doanh thu thuần của Công ty mẹ Vicem giảm, nhưng lợi nhuận hợp nhất trước thuế lại tăng 47,71 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2017.

Theo báo cáo tài chính của Vicem, doanh thu thuần 6 tháng đầu năm 2018 đạt 120,09 tỷ đồng, giảm 195,53 tỷ đồng so với cùng kỳ 2017 (doanh thu thuần 6 tháng đầu năm 2017 đạt 315,63 tỷ đồng).

Nguyên nhân sụt giảm được lý giải là do thực hiện tái cơ cấu bởi từ năm 2018, Công ty mẹ Vicem không thực hiện ủy thác xuất khẩu clinker và tổ chức mua sắm tập trung tại Tổng công ty như trước đây mà chuyển về các đơn vị thành viên thực hiện.

Hiện doanh thu của Công ty mẹ Vicem chỉ còn doanh thu phí tư vấn, không ghi nhận phần doanh thu của các hoạt động ủy thác xuất khẩu clinker và mua sắm tập trung như trước đây.

Về bản chất, hoạt động ủy thác xuất khẩu và mua sắm tập trung là thu hộ, chi hộ, không tạo ra giá trị gia tăng và lợi nhuận cho Công ty mẹ Vicem mà còn có thể rủi ro về pháp lý, làm tăng công nợ nội bộ, đồng thời tạo nên sức ì cho một số đơn vị thành viên – Lãnh đạo Vicem phân tích.

Từ thực tế đó, kể từ năm 2018, hoạt động này được đưa về công ty thành viên để các đơn vị chủ động thực hiện. Công ty mẹ Vicem tập trung vào đẩy mạnh tái cơ cấu, điều hành, chỉ đạo quản lý phần vốn đầu tư; chỉ đạo các đơn vị thành viên tăng cường đổi mới, tự chủ trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Nhờ đó, loại bỏ tư tưởng “ỷ lại” vào Công ty mẹ để nâng cao hiệu quả hoạt động...

Thêm một nguyên nhân nữa khiến doanh thu thuần của Vicem giảm so với năm trước là do năm 2017, Tập đoàn LafageHolcim thực hiện thoái vốn tại Holcim Việt Nam cho Công ty SiamCityCement của Thái Lan. Vicem đã yêu cầu Tập đoàn LafageHolcim chia toàn bộ lợi nhuận còn lại của Holcim Việt Nam đến thời điểm chuyển nhượng cho các bên liên doanh.

Do đó, trong 6 tháng đầu năm 2017, VICEM đã nhận được 892,73 tỷ đồng từ Holcim; trong đó 714,35 tỷ đồng lợi nhuận từ Holcim Việt Nam (tăng 514,5 tỷ đồng so với năm 2018 là 199,8 tỷ đồng) và 178,38 tỷ đồng khoản bồi hoàn cho VICEM.

Nếu loại trừ ảnh hưởng của việc Holcim Việt Nam chia lợi nhuận thì tổng cổ tức, lợi nhuận được chia từ các khoản đầu tư của Công ty mẹ Vicem trong 6 tháng đầu năm 2018 tăng 61,19 tỷ đồng, tương đương mức tăng 13 % so với cùng kỳ năm 2017.

Đáng chú ý, trong 6 tháng đầu năm 2018, thực hiện chỉ đạo tái cấu trúc doanh nghiệp thành viên, Vicem đã thực hiện tăng 480 tỷ đồng vốn điều lệ đợt 2 cho Xi măng Hạ Long theo đề án tái cơ cấu đã được Chính phủ và Bộ Xây dựng phê duyệt.

Theo đó, Vicem thực hiện trích lập dự phòng đầu tư tài chính đối với khoản đầu tư tăng thêm này là 480 tỷ đồng ngay trong 6 tháng đầu năm 2018 do Xi măng Hạ Long trước khi chuyển về Vicem vẫn còn lỗ lũy kế. Cùng đó, khoản trích lập dự phòng đầu tư tài chính tại Xi măng Sông Thao sau khi tiếp nhận từ Tổng công ty Đầu tư phát triển Nhà và Đô thị (HUD) cũng lên tới 347 tỷ đồng.

Nhìn tổng thể vấn đề tái cơ cấu tài chính của Vicem trong những tháng đầu năm, nếu loại trừ ảnh hưởng của các yếu tố bất thường thì lợi nhuận của Công ty mẹ tăng tới 86,87 tỷ đồng, bằng 110% so với cùng kỳ năm 2017. Đây cũng là con số khá ấn tượng và khẳng định hiệu quả từ hoạt động tái cơ cấu của Vicem.

Tổng giám đốc Vicem Bùi Hồng Minh cho hay, bám sát chỉ đạo tại Nghị quyết số 12/NQ-TW về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước, Vicem đã cố gắng khắc phục khó khăn, phát huy lợi thế, tăng cường nghiên cứu áp dụng khoa học kỹ thuật, quản trị theo các chuẩn mực quốc tế, đẩy mạnh sản xuất, tiêu thụ sản phẩm để xứng đáng với nhiệm vụ của Nhà nước giao là lực lượng nòng cốt, đầu tàu dẫn dắt, bình ổn thị trường xi măng.

Dự kiến năm 2018, sản lượng sản xuất và tiêu thụ xi măng của Vicem đạt 25 triệu tấn, doanh thu đạt khoảng 37.000 tỷ đồng, vượt 6% so với kế hoạch năm 2018.

Đây cũng là mức cao nhất của Vicem từ trước đến nay với dự kiến lợi nhuận trước thuế tổng hợp đạt 2.700 tỷ đồng, vượt 1,5% so với kế hoạch năm 2018; tăng 7% so với thực hiện năm 2017 (mặc dù năm 2017 Công ty mẹ Vicem có khoản lợi nhuận tăng đột biến 892,73 tỷ đồng từ việc chia cổ tức của các Công ty Liên doanh).

Những nỗ lực tái cấu trúc doanh nghiệp của Vicem cũng được Bộ Xây dựng đánh giá cao, nhất là việc tiếp nhận và tái cơ cấu tài chính thành công 2 nhà máy xi măng đang gặp rất nhiều khó khăn với những khoản nợ lũy kế gia tăng là Xi măng Hạ Long và Xi măng Sông Thao. Hai trường hợp này được ghi nhận như nhưng thành công điển hình – Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà nhận xét.

Điều đáng nói là khi về với Vicem, Xi măng Hạ Long “gánh” trên vai khoản nợ 7.989 tỷ đồng phải trả và lỗ lũy kế lên tới 3.640 tỷ đồng. Cùng đó, các con số của Xi măng Sông Thao cũng lần lượt tương ứng là 1.076 tỷ đồng và 436 tỷ đồng.

Trước khó khăn đó, Bộ Tài chính đã phải trả nợ thay 52,2 triệu USD vay nước ngoài cho Xi măng Hạ Long trong 7 kỳ và trả nợ thay cho Xi măng Sông Thao 3 kỳ với tổng giá trị là 1,92 triệu EUR và 2,92 triệu USD….

Những con số này đã phản ánh đầy đủ "bức tranh" tài chính của Xi măng Hạ Long và Sông Thao trước khi chuyển về Vicem. Kinh doanh thua lỗ nhiều năm liên tiếp, mất cân đối tài chính nghiêm trọng, nợ phải trả lớn, dòng tiền thu về không đủ trả nợ… Nếu không được tái cơ cấu, “gánh nợ” của Xi măng Hạ Long và Sông Thao chưa có lối thoát.

Ngay sau khi tiếp nhận Xi măng Hạ Long từ Tổng công ty Sông Đà (tháng 3/2016) và tiếp nhận Xi măng Sông Thao từ Tổng công ty HUD (tháng 6/2017), Vicem quyết tâm tái cơ cấu toàn diện 2 đơn vị này; trong đó tập trung vào các lĩnh vực tài chính, sản xuất, vật tư chuỗi cung ứng, tiêu thụ, tổ chức, hệ thống quản trị doanh nghiệp…

Mục tiêu chính Vicem đặt ra là “vực dậy” hoạt động sản xuất kinh doanh nhằm đem lại hiệu quả về doanh thu, lợi nhuận và dòng tiền. Có như vậy, doanh nghiệp mới tự cân đối được dòng tiền để trả nợ, đặc biệt là các khoản nợ nước ngoài, nợ Quỹ tích lũy từ Bộ Tài chính để góp phần giảm nợ công; đồng thời tái cơ cấu từ nội tại của từng doanh nghiệp.

Đến nay, sau hơn 2 năm tiếp nhận Xi măng Hạ Long và hơn một năm tiếp quản Xi măng Sông Thao, tình hình sản xuất kinh doanh và tài chính của hai đơn vị đã tốt lên rất nhiều – lãnh đạo Vicem chia sẻ. Đặc biệt, sau khi được Vicem tái cơ cấu, bổ sung vốn điều lệ (Vicem đã thực hiện tăng vốn điều lệ 2 đợt cho Xi măng Hạ Long với tổng số tiền 960 tỷ đồng) thì hoạt động sản xuất kinh doanh của đơn vị đã phát huy hiệu quả thiết thực.

Dòng tiền thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh hàng năm của Xi măng Hạ Long tăng từ 200 - 300 tỷ đồng/năm so với thời điểm trước khi Vicem tiếp nhận.

Đặc biệt, Xi măng Hạ Long lần đầu tiên tự cân đối để trả nợ gốc và lãi các khoản vay nước ngoài là 853 tỷ đồng (43,06 triệu EUR và 3,06 triệu USD) và trả nợ Quỹ tích lũy là 782 tỷ đồng. Nợ phải trả của Xi măng Hạ Long đến nay là 6.549 tỷ đồng, giảm 1.440 tỷ đồng so với thời điểm trước khi Vicem tiếp nhận.

Hiện Xi măng Hạ Long là một trong những doanh nghiệp hoạt động hiệu quả của Vicem với tỷ suất hoạt động Ebitda/Doanh thu thuần đạt mức cao từ 27% trở lên.

Nếu năm 2016, lợi nhuận trước thuế là 148,12 tỷ đồng; năm 2017 lỗ 199,5 tỷ đồng do doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của chênh lệch tỷ giá cuối kỳ là 312,15 tỷ đồng (nếu loại trừ ảnh hưởng của chênh lệch tỷ giá cuối kỳ thì lợi nhuận của Xi măng Hạ Long là 112,65 tỷ đồng) thì dự kiến năm 2018 lợi nhuận trước thuế của Công ty đạt 130 tỷ đồng (chưa tính chênh lệch tỷ giá cuối kỳ).

Cùng với Xi măng Hạ Long, tài chính của Xi măng Sông Thao cũng chuyển biến tích cực. Lợi nhuận trước thuế của Xi măng Sông Thao trong năm 2017 là 0,56 tỷ đồng và dự kiến năm 2018 lên mức 30 tỷ đồng. Dòng tiền thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh hàng năm của đơn vị này cũng tăng khoảng 50 tỷ đồng/năm.

Mặc dù Vicem không thực hiện tăng vốn điều lệ cho Xi măng Sông Thao, nhưng đơn vị này đã tự cân đối để trả nợ, đặc biệt là các khoản nợ Quỹ tích lũy Bộ Tài chính. Cụ thể, Xi măng Sông Thao đã trả được 96,8 tỷ đồng (1,92 triệu EUR và 1,94 triệu USD). Dự kiến, trong năm 2018, Xi măng Sông Thao sẽ trả hết số nợ còn lại là 22,4 tỷ đồng cho Quỹ tích lũy Bộ Tài chính.

Hành trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước của Vicem đang đi đúng hướng với những bài học thực tế sinh động. Thông qua tái cơ cấu, Vicem tăng cường đổi mới, áp dụng khoa học kỹ thuật, quản trị để hạn chế, khắc phục những yếu kém, đặc biệt nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp./.