Cơ chế mua bán điện trực tiếp có gỡ được "nút thắt" điện LNG?

Tại sự kiện nhà máy điện Nhơn Trạch 3&4 chính thức khánh thành và phát điện thương mại vào ngày 14/12, đại diện chủ đâu tư là ông Nguyễn Duy Giang-Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (PV Power), đơn vị thành viên của Tập đoàn Công nghiệp-Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) đã chia sẻ với phóng viên TTXVN về những giải pháp để thúc đẩy triển khai các dự án điện LNG khác trong quy hoạch điện VIII.

*Phóng viên: Nhà máy điện LNG đầu tiên của Việt Nam chính thức khánh thành và phát điện có ý nghĩa đặc biệt gì với chủ đầu tư thưa ông?

*Ông Nguyễn Duy Giang: Đây là công trình trọng điểm quốc gia được Chính phủ phê duyệt từ đầu năm 2019, là công trình  điện LNG đầu tiên tại Việt Nam, đánh dấu bước chuyển dịch năng lượng rất mạnh mẽ, thực hiện cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại COP26 năm 2021. Đây là minh chứng rõ nhất về việc Việt Nam bắt đầu có những bước trung chuyển bằng LNG trong chuyển dịch sang năng lượng xanh, năng lượng sạch và hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050.

*Phóng viên: Khi triển khai dự án này, đâu là những thuận lợi và đâu là những thách thức lớn nhất, thưa ông?

*Ông Nguyễn Duy Giang: Về thuận lợi, PV Power nhận được sự ủng hộ rất lớn của Chính phủ, các bộ, ngành, nhất là Bộ Công Thương và Petrovietnam ủng hộ mạnh mẽ trong vấn đề cơ chế, sự ủng hộ của UBND tỉnh Đồng Nai trong giải phóng mặt bằng, vật liệu san lấp- những vấn đề có ý nghĩa quyết định đến tiến độ dự án.

Tuy nhiên, việc triển khai dự án điện Nhơn Trạch 3&4 gặp rất nhiều thách thức lần đầu tiên xuất hiện ở Việt Nam. Dự án điện LNG là dự án đầu tiên phải thu xếp vốn mà không có bảo lãnh Chính phủ cũng không có bảo lãnh từ Petrovietnam. Cùng đó, Việt Nam mới có năng lượng truyền thống, năng lượng tái tạo, còn LNG là lĩnh vực hoàn toàn mới, chưa có cơ chế đặc thù. Vì vậy, từ việc đàm phán hợp đồng mua bán điện, thu xếp vốn, cho tới cam kết về môi trường, đều ảnh hưởng rất lớn đến việc triển khai dự án.

Thực tế là PV Power buộc phải chứng minh với các nhà cho vay và các tổ chức tín dụng xuất khẩu quốc tế (ECA) 3 vấn đề cốt lõi:  Thứ nhất, điện LNG là bước chuyển dịch năng lượng quan trọng với Việt Nam. Thứ hai, dự án đảm bảo hiệu quả về mặt tài chính. Thứ ba, đây là dự án điện khí LNG với các quy định về môi trường khắt khe nhất tại Việt Nam hiện nay và cũng có thể nói là tốt nhất tại thời điểm hiện tại.

Chúng tôi đã làm việc với các tổ chức tín dụng quốc tế như SACE (Italy), SERV (Thụy Sĩ), KSURE (Hàn Quốc), SMBC (Nhật Bản), ING (Hà Lan), Citi (Mỹ) cùng Vietcombank (Việt Nam). Cuối cùng, các tổ chức này đều đi đến kết luận chung đây là một dự án có ý nghĩa rất quan trọng đối với quá trình chuyển dịch năng lượng của Việt Nam, phù hợp với cam kết của Thủ tướng Chính phủ, và đảm bảo hiệu quả tổng thể của dự án.

Tuy nhiên, vấn đề bao tiêu sản lượng điện tối thiểu (Qc) là nội dung hoàn toàn mới. LNG không hoàn toàn phụ thuộc vào chính sách của Việt Nam bởi giá khí LNG biến động theo thị trường thế giới. Vì vậy, Việt Nam cần có một cơ chế đồng bộ, linh hoạt, vừa bảo đảm lợi ích quốc gia, vừa hài hòa lợi ích của nhà đầu tư.

Hiện Chính phủ đang cho phép áp dụng Qc ở mức 65% trong 10 năm. Vừa rồi, Thủ tướng Chính phủ cùng Bộ Công Thương đã trình Quốc hội phương án nâng Qc lên 75% trong 15 năm nhưng nội dung này vẫn tiếp tục phải giải trình.

Chúng tôi cho rằng, hai thách thức lớn nhất trong triển khai dự án điện LNG hiện nay vẫn là môi trường và vốn. Nhưng bằng sự nỗ lực rất lớn của PV Power, cùng với sự hỗ trợ sát sao của các bộ, ngành, chúng tôi đã vượt qua tất cả các thách thức và về đích đúng hạn.

Phóng viên: Theo Quy hoạch điện VIII, Việt Nam có khoảng 15 dự án điện LNG nhưng trên thực tế các dự án hiện đang triển khai rất chậm. Theo ông, đâu là nút thắt lớn nhất?

*Ông Nguyễn Duy Giang: Hiện nay Việt Nam có hơn 22.000 MW điện LNG, tập trung chủ yếu ở PV Power, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Petrovietnam và các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, chỉ có PV Power với cách thu xếp vốn riêng mới triển khai được Nhơn Trạch 3&4. Trong khi  các nhà đầu tư nước ngoài vẫn “nghe ngóng” bởi tỷ lệ Qc 65% trong 10 năm không đủ thuyết phục các ngân hàng cho vay. Thêm vào đó, các nhà đầu tư yêu cầu một cơ chế bao tiêu mang tính phi công suất, gần giống BOT. Đây là vấn đề mà Chính phủ và Quốc hội hiện đang xem xét rất thận trọng.

Từ nay đến năm 2030, ít nhất phải có 7–8 dự án LNG đi vào vận hành. Tuy nhiên, với cơ chế hiện nay, cộng thêm việc thiết bị cho nhà máy điện LNG trên thế giới đang rất khan hiếm, từ GE của Mỹ, Siemens của Đức cho đến Mitsubishi của Nhật Bản… thì đây là một thách thức rất lớn. Hiện nhiều nước Trung Đông và Bắc Mỹ đã đặt rất nhiều thiết bị, nên nếu đặt hàng vào thời điểm này, phải đến năm 2029 mới có thể nhận được thiết bị. Vì vậy, mục tiêu đưa các dự án LNG vào vận hành trước năm 2030 là thách thức rất lớn.

Với PV Power, chúng tôi đang triển khai các dự án như Cà Mau 1&2 mở rộng, Quỳnh Lập 1, Quảng Ninh… và đang nỗ lực cùng các bên liên quan để thu xếp vốn và cam kết thiết bị.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất mà các nhà đầu tư nước ngoài lo ngại nhất là  cơ chế bảo đảm bao tiêu tối thiểu và tính pháp lý của cam kết.

*Phóng viên: Thưa ông việc áp dụng tỷ lệ Qc cao liệu có hợp lý khi sản lượng thủy điện cao lại rẻ hơn?

*Ông Nguyễn Duy Giang: 2025 là năm rất đặc biệt về thủy văn. Tăng trưởng điện của Việt Nam chỉ hơn 4%, trong đó thủy điện vượt kế hoạch 20 tỷ kWh, kéo giá điện thị trường toàn phần giảm xuống. Đây là thách thức rất lớn với các nhà đầu tư điện LNG, bởi khi giá điện toàn phần giảm, hiệu quả tài chính của dự án LNG sẽ bị ảnh hưởng.

Hiện thủy điện vẫn được phép tính Qc và giá thủy điện vốn thấp hơn giá điện thị trường nên Qc thuỷ điện càng thấp thì các nhà máy thủy điện càng có lợi. Ngược lại, nhiệt điện lại cần Qc càng cao thì càng tốt.

*Phóng viên: Khi Nhơn Trạch 3 & 4 đi vào vận hành, đâu là kỳ vọng của PV Power?

*Ông Nguyễn Duy Giang: Nhơn Trạch 3 & 4 sẽ chính thức tham gia thị trường điện từ ngày 1/1/2026. Đây không phải lễ khánh thành mang tính hình thức mà là một dự án đã hoàn chỉnh đồng bộ 100%, có hội đồng nghiệm thu, được cấp giấy phép hoạt động điện lực và được cấp ngày vận hành thương mại COD. Dự án sẽ đóng góp khoảng 1.000 tỷ đồng tiền thuế cho tỉnh Đồng Nai và tăng doanh thu trên địa bàn lên khoảng 25.000 tỷ đồng, tương đương gần 1 tỷ USD. Thách thức lớn nhất của Nhơn Trạch 3&4 là PV Power phải đàm phán giá khí LNG với PV GAS và các nhà xuất khẩu LNG để có giá cạnh tranh nhất.

Về sản lượng huy động năm 2026, nhà máy Nhơn Trạch với công suất 1.624 MW, chạy 6.000 giờ/năm, sản lượng khoảng 9,7 tỷ kWh, sau khi trừ điện tự dùng và suy giảm công suất bình quân, còn khoảng 9,3 tỷ kWh. Tuy nhiên, với Qc 65% thì sản lượng tối thiểu 2026 chỉ khoảng 6 tỷ kWh.

*Phóng viên: Hội Dầu khí Việt Nam đã đề xuất cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho các dự án điện LNG giữa nhà sản xuất điện bán điện trực tiếp với khách hàng sử dụng điện lớn, không thông qua EVN nhằm tháo gỡ “nút thắt” về đàm phán giá điện, giá khí và Qc. Ông nhìn nhận như thế nào về cơ chế này?

*Ông Nguyễn Duy Giang: Cơ chế DPPA đã được ban hành nhưng chưa đầy đủ. Hiện cơ chế mới cho phép các nhà đầu tư năng lượng tái tạo có công suất nguồn trên 10 MW bán trực tiếp cho khách hàng. Tuy nhiên, còn nhiều cơ chế cần phải bổ sung. Ví dụ nhà đầu tư có công suất 20 MW, phần sản lượng điện dư bán thế nào? cơ chế thanh toán ra sao? phí truyền tải như thế nào?

Tuy nhiên, có một điều kiện rất tốt cho cơ chế DPPA chính là có những ngành công nghiệp xuất khẩu như dệt may rất cần chứng chỉ phát triển bền vững ESG, giảm phát thải CO2. Bên cạnh đó, định hướng phát triển của Việt Nam đang hướng tới phát triển trung tâm dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, điện tử bán dẫn…đây chính là các ngành cần nguồn điện công suất lớn và ổn định.

Hiện Bộ Công Thương đang soạn thảo cơ chế DPPA mới và tôi tin rằng cơ chế mới sẽ đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Với điện LNG Nhơn Trạch 3&4, về mặt cơ chế không có gì cấm tham gia DPPA nhưng với sản lượng lớn khoảng 9,3 tỷ kWh/năm, PV Power cần những khách hàng công nghiệp lớn hoặc trung tâm dữ liệu quy mô lớn và giá hoàn toàn có thể thỏa thuận.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!