Đặc sắc lễ hội giã cốm của người Tày Tuyên Quang

Lễ hội giã cốm của người Tày ở Côn Lôn, Tuyên Quang. Ảnh: Văn Tý-TTXVN

Trong tiết trời Thu, lễ hội giã cốm không chỉ mở đầu cho vụ thu hoạch mới mà còn là khoảng thời gian để đồng bào nơi đây có dịp giao lưu văn hóa, tăng thêm tình đoàn kết.
Với trên 60% đồng bào dân tộc Tày sinh sống, xã Côn Lôn, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang có cánh đồng rộng lớn được bao bọc xung bởi những dãy núi. Đây là điều kiện thuận lợi để người dân nơi đây phát triển nông nghiệp, đặc biệt phát triển cây lúa nếp.

Giống lúa nếp cái hoa vàng đã được trồng tại Côn Lôn từ bao đời nay, khi ruộng lúa nếp hoe đầu, người Tày thường mở lễ hội giã cốm hay còn gọi là lễ hội đón trăng, hội Hai. Lễ hội giã cốm là Tết mừng trăng, mừng mùa cơm mới tháng 10 để chuẩn bị cho Tết âm lịch hàng năm.
Lễ hội giã cốm không chỉ có ý nghĩa đối với người sản xuất nông nghiệp mà còn mang ý nghĩa tâm linh. Bởi lẽ, sau khi kết thúc mùa thu hoạch lúa nông dân muốn có hạt cốm thơm để dâng lên tổ tiên, cầu mong trời đất luôn mưa thuận gió hòa, giúp họ gặp nhiều may mắn trong lao động, sản xuất.
Khi lễ hội bắt đầu, mọi người bắt tay vào việc làm cốm, những khóm lúa được chia nhỏ và đặt lên các vỉ đan bằng tre tươi, sau đó đặt lên miệng lò.

Qua đôi bàn tay khéo léo của các bà, chị, những khóm lúa được lật đi, lật lại liên tục đảm bảo cho hạt lúa nếp chín đều. Để cốm không bị dính, bết, hạt lúa phải để thật nguội sau đó mới đem cho vào cối giã.
Anh Nguyễn Văn Ích, xã Côn Lôn, huyện Na Hang cho biết, để có được một mẻ cốm phải làm mất khoảng 20-30 phút. Khi làm cốm, ta phải vò rồi để cốm nguội lạnh rồi mới giã, nếu còn ấm ấm phải giã nhẹ nhàng, đảm bảo hạt cốm không bị dập nát.

Để giữ cho cốm thơm ngon, mềm dẻo, cốm được gói cẩn thận trong lớp lá chuối hoặc lá dong. Từ cốm có thể chế biến ra nhiều món ăn như xôi cốm, bánh cốm, chả cốm…những món ăn đậm bản sắc văn hóa vùng cao.
Với những nghi thức truyền thống, lễ hội giã cốm đã và đang mang lại cho người dân địa phương, du khách trải nghiệm mới, nét đặc sắc riêng của một lễ hội có từ lâu đời này.
Ông Ma Văn Khánh, du khách đến từ xã Yên Hoa, huyện Na Hang cho biết: Lâu lắm ông mới có dịp thưởng thức trọn vẹn lễ hội này nên cảm thấy rất vui. Ông mong muốn lễ hội ngày càng được mở rộng và nhiều du khách gần xa biết đến.
Bà Nguyễn Thị Hoa, du khách đến từ Thái Nguyên cho biết, đây là lần đầu tiên bà tham gia lễ hội giã cốm. Khác với nhiều nơi, lễ hội giã cốm ở Côn Lôn mang trong mình hơi thở của đồng bào Tày nơi đây - chủ nhân lễ hội. Đặc biệt, sản phẩm cốm làm ra rất ngon, vị thơm, mang đậm bản sắc quê hương.
Ông Nguyễn Xuân Bạch, Chủ tịch UBND xã Côn Lôn cho biết: Việc phục dựng lễ hội giã cốm nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân.

Đây còn là dịp để thế hệ trẻ học tập kinh nghiệm làm cốm và giữ gìn nét ẩm thực truyền thống của địa phương. Từ đó, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội cũng như phát triển du lịch.../.