Đàm phán thương mại Nhật-Hàn quay lại vạch xuất phát?

Cảng hàng hóa của tập đoàn vận tải Hanjin ở thành phố Busan, Hàn Quốc. Ảnh: AFP/TTXVN

Điều này đã dẫn đến một quan điểm phổ biến trong Chính phủ Nhật Bản rằng các cuộc đàm phán giữa hai nước đang quay lại vạch xuất phát.
Ngày 4/7/2020 là thời điểm đánh dấu một năm kể từ khi Chính phủ Nhật Bản siết chặt kiểm soát hoạt động xuất khẩu đối với ba nguyên liệu chiến lược sang Hàn Quốc. Cho đến nay, các cuộc đàm phán giữa hai nước vẫn rất bế tắc.
Tại một cuộc họp báo hôm 3/7, Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi đã bày tỏ sự không hài lòng trước việc Hàn Quốc nộp đơn khiếu kiện lên WTO khi nói rằng: “Chúng tôi đã tổ chức hàng loạt các cuộc đối thoại để giải quyết vấn đề này. Việc Hàn Quốc nộp đơn khiếu kiện là rất đáng tiếc”.
Trước đó, Hàn Quốc đã đệ đơn khiếu kiện Nhật Bản lên WTO vào tháng 9/2019, nhưng Seoul đã đình chỉ quá trình này vào tháng 11/2019 để tìm cách giải quyết vấn đề thông qua đối thoại.
Vào tháng 12/2019, các quan chức thương mại Nhật Bản và Hàn Quốc đã tổ chức đối thoại chính sách lần đầu tiên sau 3 năm rưỡi để thảo luận việc Tokyo siết chặt kiểm soát hoạt động xuất khẩu ba nguyên liệu chiến lược.
Phản ứng trước việc Hàn Quốc tái khởi kiện Nhật Bản lên WTO vào tháng 6/2020, một quan chức cấp cao của Nhật Bản cho biết, “chúng tôi đã quay lại điểm mà chúng tôi đã bắt đầu”.
Các tranh cãi gia tăng giữa Nhật Bản và Hàn Quốc bắt nguồn từ vấn đề lịch sử. Tháng 12/2018, Tòa án Tối cao Hàn Quốc đã yêu cầu một công ty Nhật Bản bồi thường cho các lao động nước này bị ép buộc phải làm việc cho công ty này trong thời kỳ Nhật Bản đô hộ bán đảo Triều Tiên. 
Nhật Bản đã phản đối phán quyết đó và yêu cầu Seoul phải giải quyết vấn đề này, nhưng cho đến nay, Seoul vẫn chưa đưa ra một giải pháp nào mà Nhật Bản có thể chấp nhận.
Chính phủ Nhật Bản đã siết chặt kiểm soát hoạt động xuất khẩu ba nguyên liệu chiến lược với lý do lo ngại về an ninh, nhưng Tokyo cũng muốn truyền đạt tới Seoul rằng nước này quan ngại như thế nào đối với vấn đề lao động cưỡng ép.
Trong bối cảnh các cuộc đàm phán giữa hai nước về vấn đề này vẫn đang bế tắc, có những lo ngại về tác động của vấn đề này đối với các nhà sản xuất Nhật Bản khi Hàn Quốc đang thúc đẩy sản xuất các mặt hàng liên quan đến bán dẫn ở trong nước.
Giám đốc điều hành của một công ty Nhật Bản nói: “Tại thời điểm hiện nay, chúng tôi vẫn có thể duy trì khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, về lâu dài, chúng tôi không thể biết được (điều gì sẽ xảy ra), vì vậy chúng tôi không khỏi lo lắng”.
Kết quả điều tra do Liên đoàn Công nghiệp Hàn Quốc thực hiện vào cuối tháng Sáu cho thấy năm 2019, có 23,5% trong số 149 công ty Hàn Quốc đã gặp khó khăn trong việc nhập khẩu nguyên liệu và phụ tùng từ Nhật Bản. 
Tuy nhiên, các nhà sản xuất chất bán dẫn của Hàn Quốc, bao gồm Samsung Electronics Co. và SK Hynix Inc., cho biết, họ không bị thiệt hại - chẳng hạn như đình chỉ sản xuất tại các nhà máy - do việc Nhật Bản siết chặt kiểm soát xuất khẩu, bởi họ có đủ nguyên liệu dự trữ để vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Chính quyền của Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đang cố gắng tìm kiếm các nguồn nguyên liệu và phụ tùng nhập khẩu thay thế, đồng thời thúc đẩy sản xuất các mặt hàng này ở trong nước như một phần trong nỗ lực thúc đẩy chính sách “thoát Nhật”.
Theo hãng tin Yonhap, trong 5 tháng đầu năm nay, Hàn Quốc đã nhập khẩu 8,721 triệu USD chất cản màu - một trong ba nguyên liệu chiến lược mà Nhật Bản đã siết chặt quản lý xuất khẩu - từ Bỉ, cao gấp khoảng 18 lần so với cùng kỳ năm ngoái. 
Trong giai đoạn này, tỷ trọng hàng hóa nhập khẩu từ Bỉ trong tổng kim ngạch nhập khẩu của Hàn Quốc đã tăng từ 0,4% lên 5,8%. Các nhà quan sát cho rằng có vẻ như rất khó để Hàn Quốc có thể sản xuất một số mặt hàng ở trong nước.
Hôm 17/6, SK Materials thông báo họ đã bắt đầu sản xuất đại trà khí hydrogen fluoride với độ tinh khiết 99,999%, được sử dụng để làm sạch chất bán dẫn. 
Tuy nhiên, công ty này vẫn phải tiếp tục dựa vào nguồn cung từ Nhật Bản, bởi chất bán dẫn hiệu suất cao phải được làm sạch bằng khí hydrogen fluoride do Nhật Bản sản xuất vốn có độ tinh khiết cao hơn, nếu không có nguy cơ gặp lỗi trong xử lý tín hiệu./.